HABER TOPLAMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 3

İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır. Zamana karşı yarıştan kaynaklanan kısıtlılık, yayındaki yer ve zaman gereklilikleri, haber yazımının basmakalıp yapısı, haber değerleri, tarafsızlık ve muhabirlerin resmi kaynaklara bağlılıkları “medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler” olarak incelenmektedir. Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliklerinden dolayı içerik üzerinde “örgütsel etkiler ”den söz edilmektedir. Çıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaşamla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dışından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir. Medyanın faaliyet gösterdiği ortamda egemen olan “ideolojinin yarattığı etki” medyanın kapsamını çeşitli yönlerle etkilemekte ve bu beş ana kategoriyi oluşturmaktadır.

İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır. Zamana karşı yarıştan kaynaklanan kısıtlılık, yayındaki yer ve zaman gereklilikleri, haber yazımının basmakalıp yapısı, haber değerleri, tarafsızlık ve muhabirlerin resmi kaynaklara bağlılıkları “medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler” olarak incelenmektedir. Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliklerinden dolayı içerik üzerinde “örgütsel etkiler ”den söz edilmektedir. Çıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaşamla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dışından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir. Medyanın faaliyet gösterdiği ortamda egemen olan “ideolojinin yarattığı etki” medyanın kapsamını çeşitli yönlerle etkilemekte ve bu beş ana kategoriyi oluşturmaktadır.

İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır. Zamana karşı yarıştan kaynaklanan kısıtlılık, yayındaki yer ve zaman gereklilikleri, haber yazımının basmakalıp yapısı, haber değerleri, tarafsızlık ve muhabirlerin resmi kaynaklara bağlılıkları “medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler” olarak incelenmektedir. Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliklerinden dolayı içerik üzerinde “örgütsel etkiler ”den söz edilmektedir. Çıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaşamla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dışından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir. Medyanın faaliyet gösterdiği ortamda egemen olan “ideolojinin yarattığı etki” medyanın kapsamını çeşitli yönlerle etkilemekte ve bu beş ana kategoriyi oluşturmaktadır.

Özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlar, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin gazetecinin doğru davranış kuralları içinde şu şekilde açıklanmaktadır: Büyük bir suç yahut yolsuzluk üstüne araştırma ve yayın, toplumu kötü etkileyici bir tutumla ilgili araştırma ve yayın, toplumun güvenliğinin veya sağlığının korunması ilgili kişinin sözleri yahut eylemleri sonucu halkın yanılmasının, yanıltılmasının veya yanlış yapmasının engellenmesidir. Doğrudan kamu yararı olmadıkça, sahibinin izni dışında belge, fotoğraf, ses yahut görüntü alınmamalıdır. Kamu yararı söz konusu olduğunda dahi, yukarıdakilerin başka hiçbir şekilde elde edilmeyeceğine kesin kanaat getirilmiş olması gerekir.

Çeşitli olayların, konuların, sorunların, düşüncelerin aktarılmasına yardımcı olan kitle iletişim araçları toplumsal iletişimin temel unsurlarından birisidir. Toplum ile devamlı iç içe olan basının kamusal birçok işlevi bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi haber verme işlevidir. Basın, haber verme işlevi ile olaylar ve durumlar hakkında bilgi vererek yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası konulardan haberdar olmamızı sağlamaktadır.

Haber içeriklerinde haberi üreten kurumun yapısı en önemli etkenlerden birisidir. Bununla birlikte hedef kitlenin kimliği, toplumun yaşam biçimi, gelenekleri, olayın niteliği, haberin kaynağının kimliği, haberin yayılmasını isteyenin ya da istemeyenin çıkarı, tutumu, ne tür bilginin verildiği ve neyin gizli tutulduğu, ekonomik durumun halk üzerindeki baskısı haberi etkileyen güçlerdir.

Haber izlemek, seçmek, araştırmak, düzeltmek (ayıklamak) yazmak (biçimlendirmek, kurgulamak) ve de yayımlamak haber üretiminde bir eylem dizisidir ve haberci her eyleme kişiliğini koymaktadır.

Gazetecilerin haberi belirlemelerinde kişisel görüşlerinin ve ideolojik konumlarının etkileri olduğu konusunda kanıtlar bulunmaktadır. Farklı ideolojilere sahip bireylerin gazetecilik yapması kadar doğal bir durum olamaz. Hatta bu gazeteciler destekledikleri siyasal partinin resmi üyesi, örgütlü bir grup ya da cemaatin temsilcisi olabilir ve bu durumlarını açıkça ifade edebilirler.

Habercilik alanında meslek etiğine uymayan durumlar öncelikle baskıcı iktidarların sansürcü basın yasalarıyla, medyadaki sahiplik yapısının serbest rekabet ortamını bozacak şekilde oluşturulmasıyla (medyada yoğunlaşma ya da tekelleşme), piyasa merkezli ticari gazetecilik (rating, tiraj kaygısı ve reklam/ilan baskısı) anlayışıyla, basını etki altına almaya çalışan toplumsal gruplar ve kurumlar yoluyla ve dürüst olmayan gazeteciler üzerinden gerçekleşmektedir.

Bir şirketin aynı alanda birden fazla yayın organına sahip olması medyada yatay yoğunlaşma olarak adlandırılmaktadır. Örneğin bir şirketin aynı anda farklı gazetelere sahip olması yazılı basında o şirketin yatay olarak yoğunlaştığını gösterir.

Tabloidleşme reklâm verenlerin geniş izleyici kitlelerine ulaşmak için yaptıkları baskının etkisiyle medyanın ticarileşmesinin bir sonucu olarak doğmuştur.

Devletin sorumluluk ve faaliyetleri şu şekilde sıralanmaktadır:
1. İletişim alanını belirleyen genel normatif (yasal çerçeveyi çizmek, hak ve sorumlulukları belirlemek) düzenlemeyi yapmak,
2. İletişim alanında kamusal hizmetlerin gerektirdiği kaynakları bulmak ve kullanımları düzenlemek,
3. Ülke içinde kitle iletişim kuruluşlarına sahip olma ve bunlar yoluyla faaliyette bulunmanın genel koşullarını saptamak,
4. Kitle iletişim araçlarının etkinlikte bulunması için gerekli teknik altyapılar ve ayrıcalıklar ile ilgili düzenlememeleri gerçekleştirmek, örneğin telekomünikasyon olanaklarını hazırlamak, yayın yapılacak frekansları sağlamak ve dağıtmak,
5. Toplumda yer alan kurumsal iletişim kanallarının denetimini sağlamak, bir kamu hizmeti olarak iletişim olanaklarından toplum üyelerinin yararlanma koşullarını gözetmek, iletişim kanallarının belirlenen yasal çerçeve ve amaçlar dışında kötüye kullanımının önüne geçmek.

Habercilik etiği konusunda daha gerçekçi olabilmek için haber üretim sürecinin tüm aşamalarıyla ilgili yeterli düzeyde bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Habercilerin mesleki sınırlarını öncelikle gazetecilerin kendileri belirlerler.

Medyanın yayın içeriğini etkilemede dışarıdan gelen etkili unsurlardan birisi devlet/hükümettir. Devlet düzenlemeleri basın özgürlüklerine genelde kendi işlettiği medya kuruluşlarına ayrıcalık tanımakla, özel teşebbüse kayıt, vergi, basım ve yayım, abone ve dağıtım gibi alanların yönetiminde, yayıncılık izinleri konusunda haksız bir kontrol sistemi oluşturmakla, muhalif programlara ve hoşa gitmeyen araştırmacı gazetecilik örneklerine adil olmayan yollarla (üst kurul vb. ) cezalandırma, ceza ve usul yasalarının şahsın
korunmasında ayrımcı yaklaşımda bulunarak zarar verebilir.

Son yıllarda ise basın s.zcüğünün yerine ikame eder bir biçimde medya s.zcüğü yazılı medya, görsel medya, elektronik medya vb. biçimlerde kullanılmaya başlanmıştır. Basın kavramı, haberleri ve düşünceleri toplayan, yazan, değerlendiren ve bütün bunları farklı iletişim araçlarıyla .rgütlü yapısı (hukuki alt yapısı olan, mesleki geleneği olan, ticari/kamusal işletme yapısı) gereği kurumsal bir anlayışla yerine getiren habercilik işini kapsamaktadır.

Geçmişte bir sorumluluk, bir misyon alanı olan gazetecilik teknolojinin yeni olanaklarıyla bir kariyer alanına dönüşmüştür. Bununla birlikte medyayı daha üretken hale getiren yeni teknolojilerin bilginin üretilmesi, toplanması ve dağıtılması kolaylaştırdığı için haberin bir mal gibi büyük kârlar karşılığı alınıp satılabileceğinin keşfini gerçekleştirmiştir. Haberin ticari potansiyelinin keşfi büyük sermayenin medyaya akmasına neden olmuştur. Özellikle sermayenin gücü ve yönlendirme potansiyeli düşünüldüğünde, haberin kamusal değerini ve önemini koruyarak toplumsal çıkarlara hizmet etmesini sağlamak giderek önem kazanmıştır.

Haber yeni, güncel ve aynı zamanda dayanıksız bir bilgidir. Haber .zünde okurun devam eden hayatında ona yaşadığı toplumu, siyaset ortamını, ekonomik koş ulları anlatan, belli bir düzeyde de olsa hayatını yönlendirmede faydalı olan bilgidir.

Çıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaş amla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dış ından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir.

Gazetecilerin ardyörelerinin ve demografik özelliklerinin, çalışma koşulları ve profesyonel değerleri haberlerin seçimini ve içeriklerini, açık ya da üzeri örtülü biçimde etkilemektedir.

Haberde değ erleri ilk akademik çalış malarda sınırlı sayıdayken günümüze kadar yapılan akademik çalış malar dikkate alındığında haber değeri olarak kabul edilen niteliklerin sayısı onlarcadır. Bu değerlerhaberde merak uyandıran unsurlara paralel özelliklerdir. Haberde zaman öğesine vurgu yapan‘zamanlılık’ değeri olayın yeni olmasını, ani geliş en bir durum olmasını ya da dönemselliği içerir.Örneğin Ayasofya ile ilgili bir gerçeğin bugün ortaya çıkması yeniliği, çok ünlü bir şarkıcının ölümü anigelişen bir durumu ifade etmektedir. Her kış  gelince medyada gördüğümüz grip haberleri de dönemselliği ifade etmektedir.  ‘Yakınlık’ haberin nerede olduğuna ilişkin bilgiler verir. İnsanlar doğaları gereği yakın çevrelerinde olan olaylara daha meraklıdırlar. Örneğin Eskişehirliler kendi şehirlerinde olan bir olaya Malatyalılardan daha fazla ilgi gösterirler.