GÜZEL SANATLAR

Hatayî: Türk süsleme sanatlarında, genel olarak, bitkisel desenlerin tamamına verilen bir isim olmakla birlikte, bir çiçeğin dikine kesitinin stilize edilmiş formuna verilen isimdir. Yoğun bir stilizasyon ile oluşturulduğu için hangi çiçekten yola çıkılarak çizilmiş olduğunu saptamak zordur. Doğru cevap e'dir.

Kelime manası eğri demek olan münhani motifine 11. ve 15. yüzyıllar arasındaki yazma eserlerde sık rastlanmıştır. Selçuklu Dönemi’nde bolca kullanılmış, beylikler döneminde Kur’an yazmalarında yer almış, klasik Osmanlı Dönemi’nde yalnızca hizip gülleri ve duraklarda görülerek sonraki yüzyıllarda unutulmuştur. Doğru cevap a'dır.

Minyatür, el yazması kitaplarda yazı ile anlatılan konu, olay ya da ifadelerin renkli resimler ile görselleştirilmesi amacıyla yapılan çizimler için kullanılan bir kelime olup minyatür kelimesinin kökeni İtalyanca miniatura kelimesidir. Bu kelime ise Orta Çağ Avrupası’nda el yazması kitapların bölüm başlarındaki ilk harflerin boyanmasında ve süslenmesinde kullanılan minium denilen maden kırmızısı renginden almaktadır. Doğru cevap b'dir.

El-Cezeri’nin Otomata’sı (Kitab fi Marifet el-Hiyel el-Hendesiye) olarak bilinen ve Arşimet ve diğer Yunan bilim adamlarının mekanik ve matematik keşiflerini konu almış olan eserdir. Doğru cevap c'dir.

Matrakçı Nasuh: Figürsüz olarak çizmiş olduğu topoğrafik şehir, kale ve liman manzaraları şaşılacak kadar doğrudur. Nasuh’un Tarih-i Sultan Bayezıd isimli eseri II. Beyazıd dönemi olaylarını, Süleymanname’de Barbaros Hayrettin Paşa’nın 1543 yılında Fransızlara yardım amacıyla yaptığı Akdeniz seferini ve Kanuni’nin Macaristan seferini, Mecmuâ-i Menazil’de ise Irak seferini anlatır. Bu eserlerde, yol üzerinde yer alan şehirlerin önemli özellikleri, topoğrafik durumlarını, içerlerinde yer alan anıtsal yapıların ustalıkla yansıtılması nedeniyle mimarlık tarihi açısından da önemli eserlerdir. Doğru cevap d'dir.

Pazırık Halısı: Halının tarihçesine bakıldığında, ilk ortaya çıktığı yer olarak Orta Asya’nın bozkır kültürü içerisinde Türklerin yaşam alanları olduğu görülür. Tarihin bilinen en eski halı Sibirya’da, Altay Dağları’nın eteklerinde yer alan kurganların beşincisinde bulunan ve M.Ö. 5-3. yüzyıllara tarihlendirilen halıdır. Kurgan, yer altına 6-8 metre derinlikte kazılmış ve içine ölen kişi ile birlikte çeşitli değerli eşyaların bırakıldığı, üzerinin toprak ve taşlar yardımıyla örtülerek yaklaşık 20 metre yükseklikte ve 250 metre çapa ulaşabilen, büyükçe bir tepe haline getirilmiş bir mezar yapısıdır.  Hâlen Leningrad’daki Hermitage Müzesinde sergilenen halı, hem dokuma tarzı hem de üzerinde yer alan çeşitli stilize ve figüratif motifleriyle dünya halıcılık tarihinin bilinen ilk örneğidir. Doğru cevap e'dir.

Şükûfe 18. yüzyılın ilk yarısında Avrupa resim sanatı etkisiyle tezhip ve minyatür sanatında naturalist tarzda yapılmış çiçek minyatürleri için kullanılan bir isimlendirmedir. Sözlük karşılığı olarak “çiçek”
anlamına gelir.

Minyatür, el yazması kitaplarda yazı ile anlatılan konu, olay ya da ifadelerin renkli resimler ile görselleştirilmesi amacıyla yapılan çizimler için kullanılan bir kelime olup minyatür kelimesinin kökeni İtalyanca miniatura kelimesidir.

Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde bulunan, Anadolu Selçuklu resim sanatının en önemli
örneklerinin yer aldığı yetmiş sayfa, yetmişbir minyatürü ile Varka ve Gülşah isimli aşk hikâyesi, içindeki olayların tümünün resimli ifadelerine de 231yer verilmiş olmasıyla oldukça önemlidir.

Dönemin önemli eserleri arasında hükümdarların yaşam öykülerini, özelliklerini, üstün başarılarını anlatan, mesnevi biçiminde yazılmış manzum eserler olan Şehnameler ile padişahların yaşamlarını ve hünerlerini anlatan Hünername’ler sayılabilir.

Battal ebru: Sanatçısının yoğunluğu arttırılmış
su yüzeyine serptiği boyalara hiçbir müdahale yapmadan
doğrudan kâğıda aktarmasıyla elde edilen ebrudur.

Minai Tekniği: Büyük Selçukluların bulduğu bir tekniktir. Bu teknikte çiniler genellikle yıldız, sekizgen, üçgen ve baklava formlardan oluşur. Hamurları ince taneli, sert bir yapıya sahip olup, sır altı ve sır üstü boyama birlikte uygulanır.
Mavi, turkuaz, yeşil, mor gibi ısıya dayanıklı renkler sır altına, siyah, beyaz, kırmızı ve altın yaldız gibi ısıya daha az dayanıklı olan renkler ise sır üstüne
sürülür. Böylece çok renkli bir yüzey elde edilir

14-15. yüzyıl Anadolu Türk Halıları veya Beylikler Dönemi Halıları genellikle hayvan figürleriyle süslüdür.
Bu nedenle Hayvan Figürlü Anadolu Halıları diye de bilinir. Bu halılar başlangıçta Rönesans dönemi
ressamlarının tablolarına bakılarak sınıflandırılmışlar.

Tezhip, Minyatür, Ebru, Hat kitap sanatlarındandır.

Hatayî: Türk süsleme sanatlarında, genel olarak, bitkisel desenlerin tamamına verilen bir isim olmakla birlikte, bir çiçeğin dikine kesitinin stilize edilmiş formuna verilen isimdir.

Bellini bu arada Fatih’in büyük ün yapan portresini yapmıştır ve Sinan Bey’in
Fatih’i gül koklarken tasvir eden resmi bu dönemin ünlü eserlerindendir.

Minai Tekniği: Büyük Selçukluların bulduğu bir tekniktir. Bu teknikte çiniler genellikle yıldız, sekizgen, üçgen ve baklava formlardan oluşur. Hamurları ince taneli, sert bir yapıya sahip olup, sır altı ve sır üstü boyama birlikte uygulanır. Mavi, turkuaz, yeşil, mor gibi ısıya dayanıklı renkler sır altına, siyah, beyaz, kırmızı ve altın yaldız gibi ısıya daha az dayanıklı olan renkler ise sır üstüne sürülür. Böylece çok renkli bir yüzey elde edilir.

Tarih boyunca Türkler kitap resimleme ve süslemelerine nakış, bu işleri yapana da nakkaş, insan resmi yapanlara musavvir veya şebih, manzara ve süsleme-bezeme
(tezyinat) yapanlara da tarrah adını vermişlerdir. Ressam ifadesi Tanzimat’tan sonra kullanılmaya başlanmış bir kelimedir.

Motifler elle çizilirse yekşah cilt, preste basılan kalıplarla yapılırsa gömme cilt, kapağın etrafı yani dört tarafı deri, üstü kumaş veya ebru ile kaplanırsa ceharkuşe cilt
denilmektedir.

Konya’da Alaeddin Köşkü denilen yapının kalıntılarında, Minaî tekniği adı verilen ve
Anadolu Selçuklu sanatında sadece burada kullanıldığı görülen çiniler bulunmuştur.