GÜZEL SANATLAR

Konstrüktivist (Yapısalcı) anlayışa en iyi örnek Tatlin’in “Üçüncü Enternasyonel Anıtı” kulesidir. Yapımı gerçekleşebilseydi Eiffel kulesinden daha yüksek olacaktı. İnşa mantığıyla gerçekleştirilen spiral, dünya işçilerinin umutlarını temsil eden anıtsal bir amaç için yapılmıştır.

Yurt dışındaki eğitimlerini tamamlayarak yurda dönen sanatçıların açtıkları sergiler ve yazdıkları makaleler Türk sanatı adına ilk entelektüel girişimler olmuştur. Bu sanatçılardan Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Elif Naci, Cemal Tollu, Abidin Elderoğlu ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu bir araya gelerek “D Grubu” nu kurmuşlardır.

Joseph Beuys modern dönem ile postmodern dönem arasındaki geçişin en önemli sözcülerindendir. Yaptığı heykellerde ve eylemlerinde, kendi yaşam öyküsüne dair kurgular anlatmıştır. Yağ, kemik, keçe, tüy, çikolata, bal, bakır, ölü tavşan, kurt, cep saati, elektrik feneri, boş içecek kutuları, tabak, süpürge gibi sayısız nesneleri metaforik anlamlarıyla kullanmıştır. Beuys’un eserlerine örnek olarak “Ausfegen (süpürme)” verilebilir.

Tatlin’in öncüsü kabul edilen Konstrüktivizm akımı 1917- 1920 yılları arasında Sovyetler Birliği’nde ortaya çıkmış ve 1932 yılına kadar diğer ülkelere yayılarak sanat tarihinde yerini almıştır. Bu akım içerisinde geliştiği Sovyet ideolojisinin değerlerini sanat eserlerine de yansıtmıştır. Sovyet sanat anlayışı içerisinde kendilerini sanatçı yerine teknisyen olarak tanımlayan konstrüktivistler geleneksel sanatın, şekillendirme ve yontma mantığının aksine inşa etme yöntemini benimsemişlerdir. Mimarlık, mühendislik ve heykeli aynı potada işlemişlerdir. Mühendislik tekniklerini heykel sanatında kullanarak heykeller inşa edilmiştir. Geleneksel sanat anlayışıyla bağlarını tamamen koparan bu akımda sadece modern malzeme ve teknikler kullanılmıştır. “Bütünü ile soyut, figüratif olmayan konstrüksiyonlardı bunlar. Tatlin yapıtlarında yeni bir heykel anlayışını yaratmıştır. İşlenmemiş malzemeleri hazır malzemeleri kullanarak ve onları gerçek bir alanda, herhangi bir simgesel amaç olmaksızın düzenlenebilecek bir heykel. Malzemelerin her biri kendi özellikleriyle plastiğin kendi özelliği; ağacın, camın, demirin, kendine has özellikleriyle bir sanat çalışmasını oluşturur. Bu yapısalcı anlayışa en iyi örnek Tatlin’in “Üçüncü enternasyonel anıtı” kulesidir. Yapımı gerçekleşebilseydi Eiffel kulesinden daha yüksek olacaktı. İnşa mantığıyla yapılan spiral, dünya işçilerinin umutlarını temsil eden anıtsal bir amaç için yapılmıştır.

Heykel sanatı modern dönem öncesinde her toplumda işlevsel değeri doğrultusunda tanımlanmıştır. Her uygarlık heykel eserlerini kendi kavrayışına göre üretmiştir. Antik Mısır’da heykel, yaşamı koruyucu bir özellik taşımıştır. Antik Yunan’da ideal güzelliğin temsilidir. Roma’da toplumsal gücün ifadesi olurken Avrupa’da Rönesans Dönemi’yle birlikte heykelin tanımına sanatçıların bireysel söylemleri de girmiştir.

Heykel sanatının ayırıcı özellikleri olan ve anlaşılabilmesi için en gerekli özellikler; kütle-boşluk, ışık – gölge ve doku-ritim ilişkileri olarak ele alınabilir.

Yontma da biçimlendirme gibi tarih öncesinden gelen bir heykel yapma tekniğidir. Bilinen en eski heykel eseri, yontu tekniği ile fildişinden yapılmış­tır. Sert malzemeye doğrudan uygulanan bu teknik kullanılan malzemeye göre dayanıklı aletler ve usta­lık derecesinde teknik bilgi gerektirmektedir.

Doku, bir heykel eserinin yüzeyinde sağlanan biçimsel özelliktir. Doku, heykelin hacimsel yapısı üzerinde ritmik olarak tekrarlayan izler olarak da tanımlanabilir.

Heykelin teknik sürecinde Antik Dönemlerden bizlere ulaşan malzeme gelenekleri taş, ahşap ve bronz olmuştur.

İnşa, geleneksel heykel tekniklerinin aksine mo­dern dönemde ortaya çıkan bir tekniktir. Picasso ile başlayan bu yöntem, etrafta bulunan her türlü malzemenin bir tasarım çerçevesinde bir araya geti­rilmesiyle oluşmaktadır. Picasso’nun “Sanatta soylu soysuz malzeme ayrımı yoktur” deyişi, heykelde ge­leneksel malzeme geleneğinin sonu olmuştur.

Primitif dönemde yapılan heykellerde gerçeğe birebir benzerlik aranmamıştır. Heykeller genellikle kireç taşından ve dişten yontularak yapılmıştır. Heykellerde yüz detayları bulunmamaktadır ama cinsel özellikler abartılmıştır. Amaç estetik veya güzel olanı yapmak değildir. Amaç, büyüsel güçlere sahip imgeler üretmektir.

Michelangelo ise Rönesans’ın olgunluk çağını yansıtan bir sanatçı olmuştur. Michelangelo re­sim ve heykel alanında eşsiz eserler vermiştir. Her şeyden önce bir anatomi ustası olan Michelangelo Rönesans heykelini derinden etkilemiş, Yunan ve Roma sanatının ideal güzellik anlayışını ve mer­merdeki teknik becerisini en üst seviyeye taşımıştır. İnsan bedenine duyduğu tutkulu ilgi, heykellerine de yansıyarak insana ait anatomik detayları tarihte hiç olmadığı kadar heykellere aktarmıştır. Mermer kütlelerin içinde hareketsiz kalmış figürleri kurtar­mak istediğini söylemiştir. Portrelerdeki canlılık ve ifade zenginliği ile heykellerde eşsiz bir dramatik etki alanı oluşturmuştur.

Akademideki eğitim ve birkaç serginin yanı sıra heykel sanatı kamusal alanlara Atatürk heykelleriyle girmiştir. Anadolu’da halkın heykel sanatıyla ilk karşı­laşmaları Atatürk heykelleriyle olmuştur. Ulusal bilin­cin oluşturulması için Kurtuluş Savaşı, devrim, zafer ve kahramanlık konulu bu anıtlar Türkiye’nin yakın geçmişinin temsili olarak meydanlara dikilmiştir.

Sanatı öğrenmenin temel koşulu onu anlamak- tan başlamaktadır

Heykel her şeyden önce üç boyutu işleyen bir sanat dalıdır. Diğer sanat dallarından farkı, biçim- sel özelliklerini temsil ya da yanılsama kullanma- dan gerçek bir nesne olarak ortaya koymasıdır.

Heykelin bir alt dalı olan rölyef eserlerinde ise ışık ve gölge, eserin en önemli ögesidir. Rölyeflere biçimsel olarak temel etkiyi gölge ile kurduğu ilişki sağlar.

Sayfa 158 Görsel Bilgisi

Heykel yapımının en eski tekniklerinden biri biçimlendirmedir (modelleme). İnsanın, elleri ile kıvamlı çamuru şekillendirmesi tarih öncesi dö- nemlerde başlamıştır.

Bu yeni malzemeleri kullanarak heykel ya da yeni sanat anlayışı doğrultusunda çalışmalar yapan sanatçılardan Marcel Duchamp, Joseph Beuys, Christo, Dan Flavin, Hans Belmer, Cesar, George Segal, Ron Mueck, Katharina Fritcsh, Marisol Escobar’ı örnek gösterebiliriz.

Resim 6.17 Yeni Krallık Sanatı -Nefertiti Büstü - Thutmose - M.Ö. 1345.