GÜZEL SANATLAR

Fıkra sözcüğünün bir anlatı türü olarak ikinci anlamı, gazete ya da dergilerde yayımlanan, belge­lendirme ve kanıtlama gereği duyulmadan günlük olayları, ülke sorunlarını veya yazarın bir konu hakkındaki görüşlerini çeşitli yönlerden inceleyen ve yorumlayan kısa yazılardır. Bu tür fıkralar gü­nümüzde köşe yazısı olarak da tanımlanmaktadır.

18. yüzyılın başlarında roman türünün ortaya çıkmaya başlamasıyla birlikte sanatın toplumu ve dış dünyayı yansıttığı görüşleri iyice yerleşir. Çünkü roman, yaşamı en iyi yansıtan ve hayata en çok benzeyen tür olarak görülür.

Marksist estetik kuramı kendi ideolojik sistemine dayalı bakış açısını yansıtma kuramının temeline yerleştirmiştir.

Sanatçıya ve sanatçının yaşantısına yönelen Anlatımcı Kuram’ın ana kavramı, Romantizm akımının da önemsediği duygu kavramıdır. Kurama göre, edebî eser, sanatçının duygularının sonucudur.

Edebiyat akımı olarak Realizm, Romantizm’e tepki olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmış ve hayatı, tabiatı, insanı ve olayları olduğu gibi anlatma, aktarma endişesi çevresinde gelişmiş edebiyat akımıdır.

Parnasizim, şiirdeki gerçekçilik olarak adlandırılabilir. Romantik şiire tepki olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da gelişmiştir. Fransa’da 1860’ta Çağdaş Parnas adlı şiir dergisinin çevresinde toplanan sanatçılara Parnasyen adı verilmiştir. Parnasizm’de en belirgin özellik doğayı nesnel bir tutumla olduğu gibi yansıtma ilkesidir. Ancak Parnasizm toplum meselelerine uzak kalır. Parnasyenler, içinde bulundukları toplumun anından çok geçmişini şiire aktarmaya çalışırlar.
Parnasyenler, sanatta faydayı değil estetiği aramışlar ve şiiri yalnızca güzellik olarak görmüşlerdir. Bu güzelliği yakalayabilmek için de biçim kusursuzluğuna önem vermişlerdir. Şiiri şekil yönünden mükemmelleştirmeye çalışmışlar ve seçkinlere seslenmişlerdir. Şiiri oluşturan sözcükleri, bir kuyumcu titizliği ile seçen Parnasyenler için şiirde müzikaliteyi gerçekleştirmek çok önemlidir. Toplumsal konulardan uzak, egzotik konuları işleyen parnasyenler için konu, sadece görsel şölen yaratabilmek için bir malzemedir. Parnasizm’le birlikte, bilim ve fenle ilgili konular, felsefi düşünceler de şiire girmiştir. Parnasyenler, klasikler gibi, Yunan mitolojisine ağırlık vermekle birlikte Doğu kültürüne de açılmışlardır

Sanatçının öznel duygularına dayanan akıma göre sanatçının görevi,
dış dünyanın anlamsızlığına, ruhsuzluğuna farklı bir anlam katmaktır. Daha çok psikolojik analizi gerektiren iç gözlem sonucunda, bireyin iç hâlleri
diyebileceğimiz tespitler, Ekspresyonist anlayışın ilkeleri doğrultusunda dile dökülür. Buna göre gerçek, sanatçının içinde ya da ruhunda gizlidir ve dış dünyada var olan bir nesneyi kopyalamak sanata bir şey katmaz.

Sanatsal yazı türleri içinde şiir en eski tür olarak nitelendirilmektedir.

Şiirler içerdikleri konulara göre; Lirik, Epik, Didaktik, Pastoral, Satirik, Dramatik Şiir olmak üzere altı türe ayrılmaktadır.

Lirik Şiir, duyguları coşkulu bir dille anlatan şiirlerdir.

Eski Yunan’daki tragedyalar ile başlayan Dramatik Şiir, günümüzde manzum tiyatrolarla varlığını sürdürmektedir.

Satirik Şiir, bir kimseyi, bir düşünceyi, bir durumu açık ya da kapalı biçimde, iğneli bir dille, eleştirme yönü ağır basan şiirlerdir.

Düşünce yazıları genellikle deneme, fıkra, eleştiri gibi öznel yanı bulunan ve genellikle gazete çevresinde oluşan yazılardır. Anı, günlük, gezi, özyaşam öyküsü gibi türler ise kişisel hayatı konu edinen düşünce yazıları olarak kabul edilmektedir.

Kuramlar, sadece tarih sırasına göre sınıflandırılabileceği gibi, öznelci ya da nesnelci olmalarına göre veya bilgisel ya da duygusal olmalarına göre de sınıflandırılabilirler.

Eser odaklı edebiyat kuramları şunlardır: Yeni Eleştiri Kuramı- Rus Biçimciliği- Yapısalcılık

Yansıtma Kuramının özelliklerinden bazıları şunlardır:

I-Kökeni Platon ve Aristoteles'e dayanmaktadır.

II-Sanatın dünyaya ayna tutmak olduğu düşünülmektedir.

III-Platon sanatın olumsuz etkilerine odaklanırken, Aristoteles olumlu etkilerine odaklanmıştır.

IV-18. yüzyıl ortalarına kadar sanatı etkilemiştir.

Yazınsal Göstergebilim, edebî eserlerin çözümlenmesi
sürecinde okurun bilgi ve deneyimi ile
kültürel arka planını önemseyen bir kuram olduğu
için Okur Odaklı Kuramlar adı altında incelense
de kuramsal temelleri dilbilim ve yapısalcılığa dayanır.
Bir edebiyat kuramı olarak Göstergebilim’in
hem eser odaklılığı hem de okur odaklılığını içinde
barındıran zengin bir kuram olduğu söylenebilir.

Rönesans Dönemi'nin temel ilke ve nitelikleri şunlardır:

I-Antik Yunan ve Latin Sanat ve Edebiyatını Örnek Alma

II-İnsanı Sanatın Konusu Yapma

III-Evrensel Olma

IV-Aristokrat Olma

V-Dil, Üslup ve Şekil Endişesi

Realizm akımını aşağıdaki gelişmeler etkilemiştir:

I-Sanayi çağının başlaması

II-Bilimsel alandaki gelişmeler

III-Objektif ve nesnel görüşün önem kazanması

IV-Rasyonalizme dayalı felsefi görüşün gelişmesi

V-Pozitivizmin deneysel yaklaşım biçimi

Kübist ressamların farklı materyalleri
rastgele ya da düzenli bir şekilde resme yerleştirerek
yeni bir görüntü elde etmeleri gibi kübist şairler de
konuşmalar, reklam sloganları, reçeteler gibi farklı
metinleri şiir içinde kullanırlar.

Öykünün dört ögesi vardır: Olay ya da durum,
kişiler, yer ve zaman. Buna göre, olay ya da durum
öykünün konusu olarak düşünülebilir. Kişiler, öyküdeki
olay ya da durumun kahramanlarıdır. Yer,
öyküde olayın geçtiği, yaşandığı çevredir. Zaman
ise öykünün başlangıç, gelişme ve bitişini kapsayan
süredir.

Batı edebiyatında en tanınmış deneme yazarları
Fransız edebiyatında, bu türün kurucusu sayılan
Montaigne, İngiliz edebiyatında Bacon’dur.

Edebiyatın özelliklerinden bazıları şunlardır:

I-okurda estetik bir haz yaratmayı amaçlar,

II-dilsel bir sanat alanıdır,

IV-dilin edebîlik değerini estetik tercihler belirler.

Ancak edebiyat, malzeme olarak tek dili kullandığı için güzel sanat dalları arasında en soyut olandır, somut değil.