GÜZEL SANATLAR

20. yüzyılın başına dek sanat ve zanaat, Türkçede aynı bağlamda ve birbirinin yerine kullanılan iki kavramdır.

Akademilerin klasik resim anlayışı, var olanı taklit yoluyla aktarmadaki teknik beceriye dayanmaktadır.

Kuram veya teori, sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olgu ve olayı açıklayan ve bir araştırma alanına temel oluşturan kurallar ve yasalar bütünüdür.

Kuram veya teori, sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olgu ve olayı açıklayan ve bir araştırma alanına temel oluşturan kurallar ve yasalar bütünüdür.

Günlük hayatta ‘hoş, güzel, beğeni toplayan’ anlamında kullandığımız ‘estetik’ kelimesi felsefede özel bir araştırma alanıdır.

Sanatın ve sanat eserinin doğasını ve niteliğini açıklamaya çalışan geleneksel kuramları; - Sanatçı Merkezli, 
- Eser Merkezli, 
- Alımlayıcı Merkezli 
- Toplum Merkezli Yaklaşım olmak üzere dört ana grupta inceleyebiliriz.

Sanatın ve sanat eserinin doğasını ve niteliğini açıklamaya çalışan geleneksel kuramları; Sanatçı Merkezli, Eser Merkezli, Alımlayıcı Merkezli ve Toplum Merkezli Yaklaşım olmak üzere dört ana grupta inceleyebiliriz.

Sanatçı Merkezli Yaklaşıma bir başka örnek Sezgicilik’tir.

Sanat ve benzeri üretim-yaratım etkinlikleri; kişinin anlama-bilme, sorgulama, dönemine tanıklık etme, estetik değer yaratma, kendini ifade etme, kendini gerçekleştirme ihtiyacının süreç ve sonucunda, sanatçının tercihi doğrultusunda ortaya çıkarlar. Doğru yanıt C'dir.

Güzel Sanatlar sını amasının ortaya çıkması 18. yüzyıla tarihlenmekle birlikte; bu sını amanın düşünsel temellerinin izini, sanat/zanaat ayrımının gündeme geldiği ve sanat eseri/sanatçı ilişkisinin yeni bir gözle değerlendirilmeye başlandığı Rönesans Dönemi’nden başlayarak sürmek mümkündür. Bu dönemde sanat ve sanatçı giderek bireysel ve bağımsız bir nitelik kazanmaya başlamakla birlikte yine de sanatın kurallarını koyan bir otorite vardı: Akademiler. Bu dönemde örgütlenmeye başlayan Akademiler, sanat eserlerinin niteliği açısından standartları belirleyen çok güçlü kurumlar olarak 19. yüzyıla dek etkilerini sürdürdüler. Doğru yanıt A'dır.

Geleneksel kavram ve teoriler; 20. yüzyıla damgasını vuran savaşları, ekonomik bunalımları, hızla ilerleyen teknolojik ve bilimsel gelişmelerin yarattığı ani değişimi anlamada işlevsiz kalınca, sanat tartışmaları hız kazanır. Sanatın geleneksel yöntemi bu parçalanmış dünyayı anlamak ve anlamlandırmak için yetmez olur. Somut, düzenli, uyumlu olanın yerini soyut, kaotik, bilinçdışı, uyumsuz olan alır. Doğru yanıt D'dir.

Bireysel tavrın giderek öne çıktığı Rönesans Dönemi’nde,sanat ile zanaat farklı alanlara karşılık gelmeye başlar. Doğru yanıt B'dir.

Beğeni ölçütleriyle ilgilenen bir diğer düşünür olan Kant, güzellik ve estetik değerlerini açıklamaya çalışırken; bu durumun sadece bizim yargımıza bağlı olmadığını, bizzat sanat eserinin kendi özellikleriyle ilgili olduğunu göstermeye çalışmıştır. Bu anlayışa göre, güzellik ve estetik gibi değerler, evrensel nitelikler taşır. Bir eseri güzel bulmamızın nedeni; on- daki denge, uyum, oran, ahenk gibi unsurların, insanlarda ortak olan bir estetik algıya hitap etmesidir. Doğru yanıt A'dır

Sanatın ve sanat eserinin doğasını ve niteliğini açıklamaya çalışan geleneksel kuramları; Sanatçı Merkezli, Eser Merkezli, Alımlayıcı Merkezli ve Toplum Merkezli Yaklaşım olmak üzere dört ana grupta inceleyebiliriz. Doğru yanıt B'dir.

Eseri; biçim, düzen ve kurgu ögeleriyle değerlendiren bu yaklaşımın merkezinde sanatçı değil, eser yer alır. Fransız düşünürler Saussure, Lévi-Strauss ve Barthes ile İsviçreli sanat tarihçisi Wölfflin; sanatta anlam üretiminin kaynağını biçim olarak görmüştür. ‘Biçimcilik’ olarak adlandırılan bu anlayışa göre bir sanat eserine özgünlüğünü, bireyselliğini, iç bütünlüğünü kazandıran bütün ögeler biçimseldir. Sanat eserinin estetik olarak kavranmasını sağlayan etken, biçimdir. Doğru yanıt C'dir.

Antik dünyada modern anlamdaki sanat düşüncesini andıran tek sınıflama, geç Helenistik ve Roma dönemlerinde sanatın ‘Liberal (Özgür) ve Bayağı (Hizmet Eden) Sanatlar’ olarak ikiye bölünmesiydi. Doğru yanıt E'dir.

Modern Sanatlar kavramının doğmaya başladığını düşündüren üç belirtiden bahsetmek mümkündür: Sanatçı biyografilerinin yazılmaya başlanması, sanatçıların kendi portrelerini yapmaya başlamaları ve ‘saray sanatçısı’nın yükselişi. Doğru yanıt A'dır.

17. yüzyılın ikinci yarısında yeni buluşların da etkisiyle, bilimlerin itibarının arttığını ve retoriğin giderek gözden düştüğünü görüyoruz. Bu durum, eski ‘Liberal Sanatlar’ sisteminin yeniden düzenlenmesini gerekli kılmıştır. Güzel Sanatlar, Fen Bilimleri ve Beşeri Bilimler olmak üzere üçlü bir sınıflamanın yolu açılmıştı. Doğru yanır C'dir.

Platon, duyularımızla kavradığımız ‘görüngüler dünyası’ ve zihinle kavradığımız ‘idealar dünyası’ olmak üzere iki dünyadan bahseder. Görüngüler dünyası, sürekli bir oluşum-değişim halindedir; dolayısıyla bu dünyadan elde edilen bilgi kalıcı, değerli, genellenebilir bir bilgi değildir. Sanatçının görevi görüngüler dünyasını olabildiğince aslına sadık kalarak yansıtmaktır. Zamandan ve mekândan bağımsız olan ve zihinle kavranabilen ‘idealar dünyası’ ise genellenebilir olan, kalıcı, değişmez, ölümsüz, gerçek bilginin kaynağıdır. Görüngüler dünyasındaki her şey, idealar dünyasındaki asıllarının yetersiz birer kopyasıdır (mimesis). Bu durumda sanat ve sanatçı, kopyanın kopyasını sunduğu için, Platon tarafından değersiz olarak nitelendirilir. Platon’un öğrencisi olan Aristoteles ise bu olumsuz yaklaşımın tersini benimsemiştir. Aristoteles’e göre sanat, ideaların bilgisini sunabilecek yeterliliktedir; yani sanattan elde ettiğimiz bilgi geneli ya da özü yansıtan kalıcı ve değerli bir bilgidir. Aristoteles, Platon’dan farklı olarak, ideaların duyu dünyasında var olduğunu düşünür. Bu, sanatçının tek tek görüngülerden yola çıkarak genel olanın bilgisine ulaşabileceği anlamına gelir. Aristoteles için sanat, hayatın olduğu gibi kopya edilmesi değil; olması mümkün olan daha güzel, daha erdemli, insana daha çok yaraşır bir hayatın yansıtılmasıdır.

Mimesis, Yunanca ‘taklit’ demektir. Kavram ilk kez Antik Yunan filozofları tarafından kullanıldığı için terminolojiye bu şekilde geçmiştir.

Sanatın ve sanat eserinin doğasını ve niteliğini açıklamaya çalışan geleneksel kuramları; Sanatçı Merkezli, Eser Merkezli, Alımlayıcı Merkezli ve Toplum Merkezli Yaklaşım olmak üzere dört ana grupta inceleyebiliriz. Bunların hepsinden beslenen ve aynı zamanda bu kuramları eleştirerek sanatla ilgili yeni tartışmalar başlatan yaklaşımları da ‘Çağdaş Sanat Kuramları’ başlığı altında görelim.