GÜZEL SANATLAR

Bu bölümde işleyeceğimiz konular, Batı’nın yön verdiği kavramlar etrafında şekillenmiştir. ‘Sanat’ ve ‘Güzel Sanatlar’ kavramlarının ortaya atılıp tartışılması, Batı geleneğinde oluşmuş;
bunlara yönelik eleştiriler de yine büyük oranda bu gelenek içinde biçimlenmiştir.

Sanat ve benzeri üretim-yaratım etkinlikleri; kişinin anlama-bilme, sorgulama, dönemine tanıklık etme, estetik değer yaratma, kendini ifade etme, kendini gerçekleştirme ihtiyacının süreç ve sonucunda, sanatçının tercihi doğrultusunda ortaya çıkarlar.

Geleneksel Sanatlar örneklerinde hemen her zaman, onlar dışındaki görsel sanatlar örneklerinde ise 19. yüzyıla gelinceye dek büyük oranda toplumuyla ve dönemiyle uyumlu ve işlevsel bir sanat üretimi görmekteyiz. Sanat olgusunun kapsam ve içeriğinin ilk kez tartışılmaya başlandığı Avrupa geleneğinde sanat; 19. yüzyıldan başlayarak, dönemiyle ve toplumuyla hesaplaşma ve sorgulama işlevini de üstlenir.

Bu akımlarla sanat eserinin niteliklerini ve kurallarını belirleyen otorite ve kurumların geçerliliği giderek sarsılır. Akademilerin otoritesinden kurtulan sanat, sanatçının bir kurala bağlı olmaksızın veya bir yetkinlik ölçütü aranmaksızın üretmesine olanak tanır. Dışavurumculuk ile özgürleşen sanat anlayışının yansımalarından biri olan Soyut Resim’de figür artık resmin konusu olmaktan çıkmış, yerini geometrik formlar almıştır. Bu resimler ile algıladığımız dış dünya arasında artık hiçbir ortak yan kalmamıştır. Bu devrim niteliğinde bir gelişmedir.

Sanat tarihinde Rönesans (Yeniden Doğuş) olarak tanımlanan bu dönemin erken örnekleri, 14. yüzyılda görülmekle birlikte, sanatın kurallarını belirleyecek bir hareket haline gelmesi 16. yüzyılda gerçekleşir. Bireysel tavrın giderek öne çıktığı Rönesans Dönemi’nde, sanat ile zanaat farklı alanlara karşılık gelmeye başlar. Sanat/zanaat ayrımının yapılmaya başlandığı
dönemden itibaren; mekanik beceri, taklit ve belli bir fayda uğruna üretilen eserler, sanattan ziyade zanaatın alanı içine dâhil olur. Resim, çizim ve heykelin zanaat alanından ayrı tutulması gerektiğini savunan İtalyan sanatçıların 16. yüzyıl sonunda örgütlenmesi, sanat akademilerinin ilk örneğini teşkil eder.

Estetik kavramıyla ilk kez Antik Yunan filozoflarının metinlerinde karşılaşıyoruz. Bu düşünürler, bilgiyi ‘akıl yoluyla edinilen’ ile ‘algı ve duyular doluyla edinilen’ olmak üzere iki temel başlıkta incelemişlerdi. Estetik kelimesinin kökeni, Yunanca ‘algı, duyum’ anlamına gelen ‘aisthesis’ kavramına dayanır. Estetik, algılarımız ve duyularımız yoluyla edindiğimiz bilgi anlamına gelir.

Sanatın ve sanat eserinin doğasını ve niteliğini açıklamaya çalışan geleneksel kuramları; Sanatçı Merkezli, Eser Merkezli, Alımlayıcı Merkezli ve Toplum Merkezli Yaklaşım olmak üzere dört ana grupta inceleyebiliriz. Bunların hepsinden beslenen ve aynı zamanda bu kuramları eleştirerek sanatla ilgili yeni tartışmalar başlatan yaklaşımları da ‘Çağdaş Sanat Kuramları’ başlığı altında görelim.

Eseri; biçim, düzen ve kurgu ögeleriyle değerlendiren bu yaklaşımın merkezinde sanatçı değil, eser yer alır. Fransız düşünürler Saussure, Levi-Strauss ve Barthes ile İsviçreli sanat tarihçisi Wölfflin; sanatta anlam üretiminin kaynağını biçim olarak görmüştür. ‘Biçimcilik’ olarak adlandırılan bu anlayışa göre bir sanat eserine özgünlüğünü, bireyselliğini, iç bütünlüğünü
kazandıran bütün ögeler biçimseldir. Sanat eserinin estetik olarak kavranmasını sağlayan etken, biçimdir.

18. yüzyıldan başlayarak, sanatın kapsamını ve ilkelerini tartışan pek çok metin günümüze gelmiştir. Bunlar arasında en tanınmış olanı ise Charles Batteux’un 1746 tarihli Les beaux arts reduit a un meme Principe başlıklı kitabıdır. Batteux; ‘güzel doğanın taklidi’ temelinde
gruplandırdığı müzik, resim, şiir, heykel ve dansı; ‘beaux-arts’ (Güzel Sanatlar) olarak adlandırır.

Bu dönemde sanatçılar Kraliyet Akademilerinde yetiştirilir.

Johann Joachim Winkelmann

Sağlık

Nadireler kabinesi

Taklit

Eugene Veron

Alıcı merkezli

Estetik

Zanaat eseri birçok kez tekrarlanarak yapılan ürünlere, sanat eseri ise özgün, eşi benzeri olmayan ürünlere denilmektedir.

İmge