Fotoğraf ve Sinema

Camera Obscura, karanlık oda anlamına gelir. Düz olarak yol alan güneş ışığı karanlık odanın önündeki delikten girdiğinde düştüğü yüzey üzerinde dış dünyanın ters bir görüntüsünü oluşturur. Delik büyük ise görüntü parlak ve netsiz, küçük ise görüntü mat ve net olarak saptanır.

Renk ısısı olarak adlandırılan ışınım değeri kelvin cinsinden ölçülür ve (K) harfi ile gösterilir.

Örtücünün görevi, objektiften belirlenen oranda gelen ışığın duyarlı yüzey üzerine (film veya sensör) ne kadar süre düşeceğini belirlemektir. Fotoğrafta bir tek kareden söz edilir. Bir tek kare zamanın belirli bir anıdır. Örtücü hızı bu zamanı saptamada kullanılır.

Digital döneme kadar yaygın olarak kabul gören çerçeve oranları 4:3 (1.33)’tür. Aynı zamanda, fotoğraf makinesinde konuyu düzenlemek için kullandığımız bakacın, TV ekranlarının, sinema salonu perdelerinin ve hatta evlerimizdeki oda oranları 4:3 oranlarıyla çakışır. Tüm bu oran ve standartlar, insanın duyu organları aracılığı ile dış dünyayı görsel olarak algılamasıyla uyum içindedir.

Sinemada saniyede 24 karelik görüntü akışı normal hareket olarak algılanırken saniyede 48 karelik görüntü akışı yavaş çekim (slow motion) olarak algılanır. Saniyede 12 karelik bir görüntü akışı seyirci için hızlandırılmış hareket (fast motion) duygusu uyandırır. 

Günümüzde, sinema ve reklam filmi çekimlerinde 2K ve 4K film formatları kullanılmaktadır.

Uzak plan, oyuncunun kadrajda belli belirsiz göründüğü çerçeve düzenlemesidir. Bu ölçek konunun mekân ile olan ilişkisini vurgulamak ve seyircide mekân duygusu yaratmak amacıyla kullanılır. Filmin başlangıcında ya da sahne girişlerinde genel plan açılış çekim ölçeği olarak kullanılır. Sinemasal mekân duygusu yaratmak için uygun bir seçimdir. Seyirciye öykünün geçtiği mekân duygusu ile birlikte öykü zamanı duygusunu da verir.

Diz plan, oyuncunun dizinin hemen altından başlar ve başının üst boşluğunda biter. Amerikan plan olarak da adlandırılmaktadır. Kısmi bir yakınlık duygusu ile oyuncuyu yakından tanıma fırsatı sunarken aynı anda kısmi bir genel bilgiyi taşıma özelliğine de sahiptir.

Genel plan, filmsel zaman ve filmsel mekânı oluşturmada son derece önemli bir işlev üstlenir. Seyirci sahnenin başlangıcında kullanılan genel plan çekimi ile öykünün nasıl bir mekânda ve hangi zamanda geçtiği konusunda bilgi sahibi olur. Yaratılan ambiyansla birlikte filmin atmosferi konusunda bilgilendirilen seyirci, sinematografik yapının oluşturmaya çalıştığı duyguyu yakalar. Seyirci kendisini öykünün geçtiği zaman ve mekânda hisseder.

Plan, sahne ve sekans sinematografinin temel birimleridir. Bununla birlikte plan ve sekansın birleşmesinden meydana gelen ve iki birimin üzerinde bir anlatım düzeyine ulaşan dördüncü birim olarak plan sekans çekim yöntemi gelir.

Plânlar genellikle durağan olduğu hâlde, plân sekanslar çok daha hareketli olabilir. Plân sekans sinemanın en küçük birimi olan plân ve en büyük birimi olan sekansın birleşmiş hâlidir. Plân sekansta kamera, plan gibi davranarak start konumundan, stop konumuna kadar geçen sürede kesintisiz olarak kayıt yapmaya devam eder. Kamera hiçbir şekilde kayıttan çıkmaz. Diğer taraftan kamera tıpkı bir sekansta olduğu gibi çok sayıda sahneyi, kayıt konumundan çıkmaksızın, sekansın içine yerleştirir. Sahneler plânın doğal uzantısı olarak seyirci tarafından benimsenir.

Kameranın normal açısının, bakış açısının, altındaki bir konuma indirilmesi durumunda yapılan çerçeve düzenlemeleri alt açı olarak tanımlanır. Karakteri yüceltmek ve üstün durumunun altını çizmek için tercih edilen bir yöntemdir.

Senaryonun ilk adımı olan synopsisten sonra karakterlerin, olayların ve karakterlerin bu olaylar içindeki işlevlerinin genel hatlarıyla işlendiği her bir sahnenin bir paragraf olarak yazıldığı treatment (geliştirim senaryosu) aşaması gelir. Bu noktadan sonraki aşama ise senaryonun kendisidir. Film büyük oranda finansman gerektirdiğinden ve bireysel üretimden uzak olmasından dolayı senaristler adım adım giderek her noktada belirli mercilerin onayını almak durumunda kalırlar. Bundan dolayıdır ki bu sıralamaya çoğu kez uyulur. Ancak finansal kaygılardan uzak senaristin, çoğu zaman bu aşamaları atlayarak direk senaryoyu yazdığı da bir gerçektir. Belki düşünce bazında bir taslak
oluşmuştur. Ancak yazıya dökülen bir senaryodur.

Senaryoyu, senarist ya da yönetmen yazabilir. Çoğu zaman da bir iş birliği yaşanır. Her ne kadar senaryo görsel bir metin olsa da görüntüye ilişkin detayların çekim senaryosunda yer aldığı görülür. Senaryoda filmin öyküsü ve diyaloglar işlenmiştir.
Oysa çekim senaryosu görsel anlatımın uygulanmasına dönük tüm ayrıntıları bünyesinde taşır. Senaryoyu senarist yazabilir. Ancak çekim senaryosu yönetmenin işidir. Yönetmen ele aldığı senaryoyu sekanslara, sahnelere ve planlara böler. Her bir karedeki kamera hareketleri, oyuncu hareketleri, ışık, dekor, ses, sahne düzeni gibi unsurları tek tek işleyerek senaryoyu çekim senaryosu hâline dönüştürür. Çekim senaryosunda filme ilişkin bütün detaylar yer alır. Bundan sonraki aşama çekimdir. Senaryonun sahnelenmesidir.

Sinemada kurguya ilişkin ilk ciddi çalışmalar, Porter ve Griffith tarafından yapılmıştır.

Üç temel kurgulama yöntemi vardır: sıralı dizim, koşut dizim, atlamalı dizim.

Sıralı dizim. Sıralı dizimde, filmi meydana getiren plânlar kronolojik olarak arka arkaya dizilir. Konu ve eylem akışı bir sonraki plâna geçişi sağlamak üzere düzenlenir. 

Koşut dizim, birbirinden bağımsız olarak gelişen iki ya da daha fazla öykünün iç içe dizilerek kurgulanmasıdır. A+ (a1- a2- a3)+ B+ (b1- b2- b3) =C gibi ilerleyen akışta bu öyküler birleşir ve tek bir anlatımı oluştururlar.

Aks çizgisi (180 derece kuralı), oyuncuların bakış ve hareket yönleri ile ekran
konumları düzenlenirken tam ortalarından geçtiği varsayılan çizgi, aks çizgisi olarak tanımlanır.

Devamlılık ilkesi, perdede, planlar arasındaki akışın gerçeği ile benzer bir görünüm meydana getirmesi için, çekim sırasında önceki plan ile sonraki plan arasında aks, ışık, renk, dekor, kostüm, hareket, ses vb. unsurlarının konumlarını korunmasıdır.