Heykel

Heykel; biçim, hacim, boşluk, kompozisyon,malzeme, renk, doku gibi temel biçimsel özelliklere sahiptir.

Bir heykel eserinin ilk algılanacak özelliği çevresindeki mekandan ayrılan hacmidir.

Modern dönemde birçok sanatçı heykelin ağırlık hissini ortadan kaldıran boşluklu heykeller tasarlamıştır.

Heykel sanatında ışık, sadece görme duyusunun çalışmasını sağlayan bir öge değil, heykel kütlesinin algılandığı temel özelliktir. Heykel eseri üzerine düşen ışığın ve oluşturduğu gölgenin yarattığı hacimler ile tanım kazanır. Heykelin yüzeyine düşen gölgelerin tasarıma biçimsel bir öge olarak katılmasıyla, eserin ifade ettiği içerik tamamen değişebilir.

Kütlesel bir heykel sadece doku kullanımı sayesinde dinamik bir nitelik kazanabilir veya tekrarlayan birimler ile kendine has bir ifade ortaya koyabilir. Her doğal malzemenin kendine ait bir dokusu olduğu gibi, geometrik biçimlerin tekrarı da heykel eserine bir ifade gücü sağlayacaktır.

Heykelin teknik sürecinde Antik Dönemlerden bizlere ulaşan malzeme gelenekleri taş, ahşap ve bronz olmuştur.

Malzemenin rengi, dokusu, parlaklığı, şeffaflığı, zaman içerisinde çevresiyle geçirdiği etkileşim gibi özellikler malzemelerin doğal yapılarında mevcuttur.

Malzemeye göre değişiklik gösteren teknikler; biçimlendirme, yontma (oyma) ve inşa (yapılandırma) olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

İnsanın, elleri ile kıvamlı çamuru şekillendirmesi tarih öncesi dönemlerde başlamıştır.Biçimlendirme için şekillenebilir (plastik) bir malzeme kullanılır. Malzemeye eklemeler ve çıkarmalar ile verilen biçim, heykeltıraşın tasarımını taşır.

Bu yöntemin avantajı, kolaylıkla şekil alabilen malzemelerin kullanımı ile sanatçının tasarımını çok detaylı biçimde gerçekleştirebilmesidir.

Bu teknikte kullanılabilecek malzemelere örnek olarak kil, bal mumu, kâğıt hamuru ve teknolojinin gelişimi ile ortaya çıkan plastik ve polimer killer verilebilir.

Çamur kolay biçimlendirildiği için her boyutta çalışma şansı olan, üzerinde değişiklik yapılmasına izin veren, biçimlendirme esnasında sınırsız olanak sağlayan ve kısa sürede bitirilme avantajıyla heykel sanatının vazgeçilmez malzemesi haline gelmiştir.

Taşın cinsi, mineral yapısı ve sertlik derecesi yontma işlemini kolay ya da zor kılabilir.

20. yüzyıl ve günümüzde Henry Moore, Constantin Brancusi, Isamu Noguchi, Mehmet Aksoy heykellerinde taş malzemeyi kullanan sanatçılardandır.

Ahşap, Mısır ve Avrupa Uygarlığı’nda, Afrika, Okyanusya ve Japon sanatında sıkça kullanılmıştır.

20. yüzyıl ve günümüze kadar doğrudan metal heykel uygulaması çalışan sanatçılardan Picasso, Tatlin, Gabo, Pevsner, Anthony Caro, Julio Gonzales,Alexander Calder, Davith Smith, İlhan Koman, Kuzgun Acar, Remzi Savaş’ı örnek olarak gösterebiliriz.

Atık olan her türlü malzeme, ışık, ses, oyuncak bebekler, boş konserve kutuları, pleksiglas, poliüretan, balmumu, strafor, kâğıt hamuru gibi sayısız yapay ve doğal malzeme heykel sanatına yeni bir anlatım dili ve görüntüsü katmıştır.

İlk sanat yapıtı izlerinin bulunduğu ve sanatsal üretimin başladığı dönem ilkel (primitif ) dönemdir.

Bu dönemden kalan resim ve heykeller incelendiğinde amaç olarak büyüsel bir güç elde edilmektedir.

Mezopotamya’da heykel; devletin gücünü ve politikasını, tanrıları, siyasal ve dinsel yöneticileri,üst düzey görevlileri, ünlü kişileri betimlemek ve ölümsüzleştirmek amacıyla yapılırdı.

Mezapotamya heykellerinde temsili kişiselleştirme hakimken, kabartmalarda toplumu ilgilendiren güncel olaylar, savaşlar, sürgünler, yağmalar ve bunun gibi günlük hayat konuları anlatılmıştır.

Mısır’da heykeltıraşa “yaşamı koruyan kişi” denmiştir. Heykel de ölümsüzlük için ölen kişinin bedenini ve görüntüsünü koruyan bir araç yani bir nevi ölen kişinin maddi uzantısı olmuştur.

Erkek figürleri; tanrılar, krallar, dinamik bir görünüme sahip genç ve sıradan insanlardan oluşmaktadır. Kadın figürleri diğer
figürlerle aynı yapısal özelliklere sahip olmakla birlikte genç, saf ve narin görünümlüdürler.

Rönesans'ın Kaynağı Yunan ve Roma sanatıdır.

Rönesans heykelindeki biçimsel arayışlar, Yunan sanatındaki güzellik ideali, ahenk ve doğal gerçeklik unsurlarını tekrar gündeme getirmiştir.

Rönesans’ın Antik Yunan’dan gelen klasik kuralları katı şekilde kullanmasına karşı çıkan sanatçılar eserlerinde ince deformasyonlara yer vermeye başlamıştır. Bu hareket Maniyerist (Üslupçuluk) Dönemi olarak adlandırılmıştır.

19. yüzyıla kadar geçen süreçte dinin ve monarşinin egemenliği altında sanat; özellikle de heykel sanatı, tanrıları, mitolojik karakterleri, simgeleşmiş kahramanları konu almış, ideal güzellik anlayışıyla dinin ve iktidarın amaçları doğrultusunda ürünler vermiştir. 

20. yüzyıldaki bu değişim ve dönüşümler sanat ve sanatsal anlatıya farklı bir dil ve boyut kazandırmıştır. Değer yargıları değişen insan sanatsal anlayış ve tek yönlü bakış açısını kırarak yeni ve modern bir dil oluşturmuştur. Oluşturulan bu dil geleneğin parçalanmasına sebep olarak sanatçıya özgürlük olanakları sağlamış ve sanatçılar bu özgürlük alanı içinde konularını kendileri seçerek sanat yapmışlardır.

Constantin Brancusi, Hans Arp, Henry Moore, Alberto Giacometti, Barbara Hepworth, Alexander Calder, Louis Bourgeois gibi heykeltıraşlar modern heykelin bireysel temsilcileri olarak ön plana çıkmışlardır.

Bunun iki temel sebebi vardır: Birincisi önemli bir bölümünün göçebe yaşadığı Türk toplumunun yaşam anlayışında kalıcı herhangi bir eser bırakma alışkanlıklarının olmaması, ikincisi ise İslamiyet’in kabul edilmesiyle tasvir yasağının konması ve insan ya da hayvan tasvirinin yasaklanmasıdır.

Heykeltıraş Fuller tarafından yapılan büst ve sonrasında yaptırılan atlı heykel Türk heykel sanatında Batılı anlamda yaptırılan ilk heykel olarak Türk heykel tarihine geçmiştir.

 Ali Hadi Bara kendi söylemiyle doğayı her biri soyut olan biçimlerin birleşmesi olarak algılamış ve geometrik formlardan oluşan soyut heykeller yapmıştır. Bu heykeller modern Türk heykel sanatının ilk soyut heykel örnekleri olmuştur.

Postmodern dönem heykel sanatında, malzemeye dair geleneksel tavır kalkmış yerine güncel teknolojiyi ve yaşantıyı yansıtan malzemeler ve mekânlar kullanılmaya başlanmıştır.

Modern heykelin argümanları olan hacim, yüzey, ışık-gölge doku, renk gibi ögeler yerine postmodern heykelde herhangi bir nesne, ses, görüntü, film, insan bedeni, çürümekte olan bir nesne, bir kalıp yağ, bir parça toprak, eylemler, video düzenlemesi gibi gündelik gerçekliğe ait nesne ya da etkinlikleri sanat dili olarak kullanılmıştır.

Çizilen objeler üzerinde gerçekleştirilecek düzenlemeler Nesneler menüsünden veya MapCAD araçları içerisindeki Objects araç çubuğu kullanılarak yapılabilir.

Nesneleri birleştirme, silme, bölme vb. işlemlere hazır hâle getirmek için hedef belirle aracı kullanılır. Bir nesneyi hedef olarak belirlemek için öncelikle harita penceresi aktif olmalıdır. Daha sonra nesnenin bulunduğu katman düzenlenebilir olmalı ve nesne seçilmelidir. Hedef belirlenen nesne MapInfonun varsayılan renk ve deseniyle işaretlenir

Eğer bu stil değiştirilmek istenirse Seçenekler > Tercihler > Stil&Renkler adımları izlenir. Açılan Stil ve Renk Tercihleri penceresinden hedef nesneler kısmında nokta, çizgi ve alan için ayrı ayrı hedef stili belirlenebilir.

Nesneler üzerinde düzenleme yapmak için hedef belirlenen nesneyi hâlâ hedef konumundayken temizlemek, eski hâline getirmek için kullanılır. Yine harita penceresi aktif olmalı ve en az bir nesne hedef olarak belirlenmiş olmalıdır.

Birbirinden ayrı nesneleri birleştirip tek bir nesne hâline getirmek için Birleştir komutu kullanılır. Örneğin; parça parça çizilen yol objeleri veya birbirine komşu alanlar bazı durumlarda birleştirilmek istenebilir. Yeni oluşan nesnenin kolonları orijinal nesnelerden toplam ve ortalama şeklinde alınabilir. Böylece data birleştirilmesi de sağlanmış olur. Birleştir işleminin yapılabilmesi için harita penceresi aktif, nesnelerin bulunduğu katman düzenlenebilir ve birleştirilmek istenen nesneler seçili olmalıdır. Nesneler menüsünden Birleştir’e tıklandıktan sonra Data Birleştirme penceresi açılır. Bu pencerede birleştirme metodu her kolon için farklı ayarlanabilir. Boş seçildiğinde kolonda hiçbir verinin olmadığı varsayılır. Değer seçildiğinde girilen değer geçerli olur. Toplam seçildiğinde o kolondaki veri diğerleriyle toplanır. Ortalama seçildiğinde ise o kolonların ortalamaları alınarak birleştirme yapılır.

Birleştirilmiş nesne içerisindeki nesneler birbirinden ayrılmak isteniyorsa, Nesneler menüsünde yer alan Nesneleri Ayır komutunu kullanılır. İşlemi yapabilmek için harita penceresinin aktif, katmanın düzenlenebilir ve nesnenin seçili olduğuna dikkat edilmelidir. Komuta tıklandığında Data Ayrıştır penceresi açılır. Bu pencerede gelen iki seçenekten birincisi her türdeki birleştirilmiş nesnelerin (alan, çizgi, nokta ve blok nesneler) ayrılmasını sağlarken ikincisi seçildiğinde sadece blok nesneler ayrılır.

Nokta, çizgi ve alan nesnelerinin etrafına istenilen mesafede tampon bölge oluşturmak bu komut sayesinde mümkündür. Tampon bölge mesafe, yakınlık, etki alanı gibi analizler yapmayı kolaylaştırır. İçerisinde kalan nesnelerin sayısı ve niteliklerine ulaşılabilir. Oluşturulan tampon bölge alan tipinde bir nesnedir. Etrafına tampon oluşturulmak istenen obje/objeler seçildikten sonra tamponun oluşacağı düzenlenebilir bir katmana ihtiyaç vardır.

Etrafında tampon oluşturulmak istenen seçili objelerin her biri ayrı ayrı değerlendirilecekse ikinci seçenek, tüm tampon kesişimleri birleştirilerek tek bölge üzerinde işlem yapılacaksa birinci seçenek seçilebilir.

Bu komut ile seçilen belirli nesneler etrafına bir alan çizilebilir, fiziksel sınırlar oluşturulabilir. İstenen objeler seçildikten sonra Nesneler > Dışbükey Kapat- Convex Hull seçeneği ile yeni bir pencere açılır. Açılan Dışbükey Alan Oluştur penceresinde Tek bir nesne oluştur ve Ayrı nesneler oluştur olmak üzere iki seçenek mevcuttur. Amaca göre iki seçenek de kullanılabilir

Voronoi – Eş uzaklık alanları yalnızca nokta objeleri için en az 3 nokta seçilerek oluşturulabilir. Düzenlenebilir bir katman olduğuna dikkat ederek nokta objeleri seçilir ve noktaların birbirlerine olan eş uzaklıkları göz önüne alınarak alanlar oluşturulur. Voronoi oluşturmak için Nesneler menüsünde bulunan Voronoi – Eş uzaklık alanları seçilebilir. Eğer voronoi alanları farklı bir tabloya kaydedilmek isteniyorsa Tablo menüsünden Voronoi seçeneği kullanılabilir.

Koordinatlarıyla bilinen noktaların, belirli bir doğruya göre dik ayak ve dik boylarının hesaplanmasıdır. Genellikle, koordinatlarıyla bilinen noktaların dik koordinat yöntemine göre aplikasyonunda kullanılır. Dik Ayak, Dik Boy Mesafesi aracına tıklanır. Ardından dik ayak dik boy hesaplanmak istenilen noktalara tıklanır. İşlemi bitirmek için son noktada çift tıklanır. Dik Ayak, Dik Boy Mesafesi penceresi açılacaktır. Target Layer açılır listesinden yapılacak hesabın nereye yazılacağı seçilir ve Tamam butonuna tıklanır. Dik Ayak, Dik Boy Mesafesi hesaplanmış olacaktır.

Koordinatları bilinen iki noktayı birleştiren doğru üzerine belirli mesafelerde dik düşen noktaların koordinatlarının hesaplanması yöntemidir.

Merkez ve Çap/Yarıçap Girerek Daire Çiz 

Bu işlemi yapabilmek için çizgilerin her nodunun koordinatları veri sayfasına yazılmalıdır. Aynı zamanda her çizgi için bir numara verilmeli ve nod sırası da belirlenmelidir. Bu işlem için öncelikle koordinatların haritada nokta şeklinde gösterilmesi gerekmektedir. Koordinattan Nokta oluşturma işlemi Tablo > Koordinattan Nokta Oluştur seçeneğinden yapılır. Noktalar harita üzerinde gösterilir. Harita aktif hâle getirilir ve Veritabanından Kırıklı Çizgi Çiz aracına tıklanır. Veritabanından Kırıklı Çizgi Çiz penceresi açılır. Tablo açılır listesinden veritabanından kırıklı çizgi çizilecek olan tablo seçilir. X ve Y koordinatlarının olduğu kolonlar düzenlenir. Key açılır listesine obje numarası, Node Number açılır listesine ise nod numarasının bulunduğu kolon girilir. Target Layer açılır listesine tablo adı girilir ve key tekrar düzenlenir. Çizgi stili düzenlenip Tamam butonuna tıklanır.

2 farklı kullanımı vardır. Birincisi 3 ayrı noktaya tıklanır ve tıklanan noktalara göre yay çizilir. İkincisi ise iki noktaya tıklanır. 2. Noktaya tıklanırken çift tıklanır ve 2 Nokta ve Çap ile Yay penceresi açılır. Gerekli yerler doldurulur ve yay oluşacaktır.

Bu araç nesnelere ait yazı bilgilerini kolona yazdırmak amacı ile kullanılır. Örneğin DXF’ten MapInfo’ya dönüştürmüş olduğunuz katmanlarda yazı ve çizim objeleri ayrı ayrı katmanlarda gelir. Kolon değerleri boştur. Bu değerleri doldurmak için bu araç kullanılabilir. Araca tıklanır ve Transfer text objects penceresi açılır. Update File açılır listesine tablo seçilir. Column to be updated açılır listesine yazı olarak yazdırılmak istenen kolon seçilir. Get text objects from file penceresine ise yazıların yazdırılmak istendiği tablo seçilir ve Tamam butonuna tıklanır.

Bu araç, var olan bir çizginin devamına açı ve mesafe girilerek çizginin uzatılması için kullanılır. Bu aracı kullanmak için öncelikle düzenlenecek katmanın düzenlenebilirliği açılır. Yakala (klavyeden S tuşu) özelliği açılır. Kutupsal Ekleme aracına tıklanır ve uzatılmak istenen çizginin ucuna tıklanır. Kutupsal Ekleme penceresi açılacaktır. Mesafe ve açı girilir ve Tamam butonuna tıklanır. Böylece çizgi yazılan mesafe ve açı değerlerinde uzatılmış olur.

Bu araç çizilen çizgilerin uzunluğunu harita üzerine yazdırmak için kullanılır.

Bu araç iki nod arasına nod ekleme için kullanılır. Aracı kullanmadan önce işlem yapılacak katmanın düzenlenebilirliği açık olmalıdır. Öncelikle Snap özelliğini açmak için klavyeden S butonuna basılır ve Nod ekle aracına tıklanır, iki nod arasında bir çizgi çizilir. Add Node penceresi açılır (Şekil Split into bölümüne çizgi kaç segmente ayrılmak isteniyorsa sayı yazılır. Yazılan değere göre nodlar eşit aralıklar hâlinde bölünür. Total Length çizginin toplam uzunluğunu verir. Aralıklardan birinin değeri değiştirilip diğerlerinin kalan uzunluğa göre bölünmesi isteniyorsa istenilen değer seçilir. Fixed ve variable seçenekleri aktif hâle gelir. Fixed seçildiğinde Distance bölümü aktif hâle gelir mesafe istenilen değere göre değiştirilir ve Calculate butonuna tıklanır. Değerler tekrar hesaplanacaktır. İşlemi bitirmek için Tamam butonuna tıklanır. Çizgiye nodlar eklenecektir.

Ofset bir veya birden fazla objeyi taşıma ve/veya mesafe belirterek kopyalama işlemlerine olanak sağlar. Taşıma işlemi orijinal objeyi yeni bir konuma taşıyarak günceller. Katman mutlaka düzenlenebilir olmalıdır. Kopyalama işlemi ise seçilen nesneyi aynı katmanda belirtilen mesafe veya yöne göre kopyalar. Nesneler menüsünde bulunan Offset’e tıklandığında açılan pencerede yön bilgisi için girilecek açı değeri, mesafe bilgisi için değer ve birim, kopyasını oluştur ve taşı durumları bulunur.