Sanat

Sanat ve benzeri üretim-yaratım etkinlikleri; kişinin anlama-bilme, sorgulama, dönemine tanıklık etme, estetik değer yaratma, kendini ifade etme, kendini gerçekleştirme ihtiyacının süreç ve sonucunda, sanatçının tercihi doğrultusunda ortaya çıkarlar.

Güzel Sanatlar sınıflamasının ortaya çıkması 18. yüzyıla tarihlenmekle birlikte; bu sınıflamanın düşünsel temellerinin izini, sanat/zanaat ayrımının gündeme geldiği ve sanat eseri/sanatçı ilişkisinin yeni bir gözle değerlendirilmeye başlandığı Rönesans Dönemi’nden başlayarak sürmek mümkündür.

Akademiler, sanat eserlerinin niteliği açısından standartları belirleyen ve sanatın kurallarını koyan döneminin çok güçlü kurumlarıdır.

İzlenimci ressamlar, resmedilen figürlerin standart aktarımı yerine, duyumlardan gelen izlenimlerini resmetmeye başlarlar. Bu resimlerde figür var olmakla beraber, bu artık herkesin ortak bir noktada buluşacağı şekilde o figürün tanıdık ve bildik bir temsili değildir. Ressamın o andaki algısını etkileyen ışık, gölge gibi etmenlere göre biçim almıştır.  İzlenimcilik, sanat alanında büyük bir tartışma başlatır ve kendisinden sonra gelecek olan birbirinden sarsıcı akımların yolunu açar.

Dışavurumculuk(Ekspresyonizm), resim sanatının kodlarını kökten bir şekilde değiştirmiştir. Resmin konusunun dış dünyadan, duyularımızla algıladığımız bir alandan gelmesi gerekmediğini; sanatçının tamamen kendi kurgusu olan bir gerçeklikten ve kendi duygularından beslenebileceğini savunan Dışavurumculuk, 20. yüzyıla damgasını vurmuş ve birçok akımı besleyen ana düşünce olmuştur.

I. ve II. Dünya Savaşları’nın yarattığı travma, insanlığın ilerlemeye duyduğu inancı kökten sarsmıştır. Avrupa’nın ilerlemeci dünya görüşü, bu savaşları engellemeye yetmemiş ve bu sarsıntılı ve belirsiz dönemde postmodern anlayış hâkim olmuştur.

Modern dönemin kesin, iddialı, bilimsel önermeleri yerini belirsizlik, belirlenemezlik duygusuna bırakmıştır. Somut, düzenli, uyumlu olanın yerini soyut, kaotik, bilinçdışı, uyumsuz olan almıştır.

Sanatın tanımı ile birlikte ‘sanat eseri’ ifadesi de artık yerini başka ifadelere bırakmıştır. Neyin sanat sayılıp neyin sayılamayacağı üzerine yapılan sonsuz tartışmalar; sanat üretimi sonucunda ortaya çıkan ürünü; sanat üretme sürecini de işin içine katacak biçimde ‘iş, performans, pratik’ olarak adlandırmamızı gerektiriyor.

İmge, gerçekliğin zihinsel süreçlerle yeniden kurulmuş biçimidir. Örneğin bir resimdeki kadın tasviri, bir kadının birebir tasviri değil; ressamın zihinsel süzgeçlerinden geçerek aktarılan bir izlenimidir.

Her insan; imgeler arasında yeni ilişkiler kurma, yeni kavram ve düşünceler oluşturma yetisine sahiptir. Buna imgelem denir.

Yaratıcı imgelem, imgeler arasında başkalarının göremediği ilişkileri görmek ya da ilişkileri başkalarından farklı görmektir.

En geniş anlamıyla zanaat, bir işin ustadan çırağa aktarılan değişmez yöntemlerle defalarca kez üretilmiş olmasıyla kazanılan el becerisi ve hünerdir.

Günümüz anlayışında sanat eseri temelde özgünlük esasına dayanır; benzeri yoktur, biriciktir. Zanaat eserinin ise pek çok benzeri vardır. Zanaatkâr aynı ürünü birçok kez tekrarlar, sanatçı ise her defasında özgün bir eser ortaya koymaya çalışır.

Bireysel tavrın giderek öne çıktığı Rönesans Dönemi’nde, sanat ile zanaat farklı alanlara karşılık gelmeye başlamıştır. Bu dönemden itibaren; mekanik beceri, taklit ve belli bir fayda uğruna üretilen eserler, sanattan ziyade zanaatın alanı içine dâhil edilmiştir.

Resim, çizim ve heykel alanlarının entelektüel ve yaratıcı yönünü ortaya koymak ve kabul ettirmek; sanatçılara toplumsal, kültürel ve ekonomik olarak değer verilmesini sağlamaktır.

Estetik, algılarımız ve duyularımız yoluyla edindiğimiz bilgi anlamına gelir.

19. yüzyılda yaşamış Rus yazar Tolstoy, ‘Duyguculuk’ olarak adlandırılan bir yaklaşımı benimsemişti. Ona göre sanat, sanatçının duygularının aktarımı yoluyla insanla insan arasında gerçekleşen ilişkinin araçlarından biridir.

Eseri; biçim, düzen ve kurgu ögeleriyle değerlendiren bu yaklaşımın merkezinde sanatçı değil, eser yer alır. Sanatta anlam üretiminin kaynağını biçim olarak görmüştür. ‘Biçimcilik’ olarak adlandırılan bu anlayışa göre bir sanat eserine özgünlüğünü, bireyselliğini, iç bütünlüğünü kazandıran bütün ögeler biçimseldir. Sanat eserinin estetik olarak kavranmasını sağlayan etken, biçimdir.

Günümüzün sanat anlayışı, büyük oranda alımlayıcı kuramı destekleyen örnekler sergiler. Katılımcı sanat, kamusal alanda sanat ve izleyici ilişkisi, izleyiciyi sanatın içine dâhil eden performans gösterileri bu tür üretimlerdir.

Yansıtmacı (öykünmeci/taklitçi/mimetik) Kuram; sanatı bir yansıtma, benzetme ya da taklit olarak görür. Bu kurama göre sanat, nesneleri ve doğayı taklit ve temsil etmek suretiyle yaşamı yansıtır.

Mimesis, Yunanca ‘taklit’ demektir.

Danto'ya göre herhangi bir şeyi sanata dönüştüren etken, sanatın ne olduğuna ilişkin felsefede yatmaktadır. Sanat olarak sunduğunuz şeye ait felsefi bir açıklamanız varsa, ortaya koyduğunuz şey her ne ise sanattır.

Sanatın kapsamına giren alanlar; hitap ettikleri duyu organı ve kullanılan teknikler gibi ölçütlere göre; Güzel Sanatlar, Plastik Sanatlar, Görsel Sanatlar, İşitsel Sanatlar, Görsel-İşitsel Sanatlar olarak adlandırılırlar.

Antik dünyada modern anlamdaki sanat düşüncesini andıran tek sınıflama, geç Helenistik ve Roma dönemlerinde sanatın ‘Liberal (Özgür) ve Bayağı (Hizmet Eden) Sanatlar’ olarak ikiye bölünmesiydi. Bayağı Sanatlar, fiziksel emekle ücret karşılığı yapılan sanatlarken; Liberal Sanatlar, soylu ve eğitimli sınıflara uygun olan entelektüel sanatlardı.

Liberal Sanatlar kategorisi merkezinde, Sözel Sanatlar olarak geçen gramer, retorik ve diyalektikle Matematiksel Sanatlar sayılan aritmetik, geometri, astronomi ve müzik yer alıyordu. Şiir genellikle retorik veya gramerin bir alt dalı olarak görülüyor, müzik ise eğitim işlevi ve matematiksel doğasından ötürü Liberal Sanatlar kategorisine dâhil ediliyordu.

Hugh dokumacılık, teçhizat, ticaret, tarım, avcılık, hekimlik, sahne sanatları olmak üzere yedi Mekanik Sanat tanımlamıştır.

Sanatçı biyografilerinin yazılmaya başlanması, sanatçıların kendi portrelerini yapmaya başlamaları ve ‘saray sanatçısı’nın yükselişi.

Nadireler Kabinesi; 14. ve 15. yüzyıllardan itibaren görülmeye başlanan ve Rönesans’la birlikte elit kesim içinde giderek yaygınlaşan bir tür koleksiyon odası/dolabıdır. Nadireler Kabineleri, sarayların özel galerilerinden özel odalara veya minyatür hazine dolaplarına kadar farklı şekillerde kurulurdu. Kabinelerde, egzotik diyarlardan ve sanatçılardan toplanmış doğa ve sanat objeleri sergilenirdi.

Piyasa ekonomisinin doğuşu, orta sınıfın gelişmesi ve statü özlemi, okuryazarlıktaki artış gibi toplumsal ve ekonomik dönüşümler; sanatın da özerk bir alan olarak belirmesine zemin hazırlamıştır.

Sanatçının dehasının ve hayal gücünün ürünü olarak incelmiş bir beğeniye hitap edecek nitelikteki sanat eseri; herhangi bir fayda gözetmeyip, sadece estetik ve güzel olanın hazzını yaşatmayı
hedeflemelidir yani ‘sanat, sanat içindir’.

Charles Batteux’un 1746 tarihli Les beaux arts réduit à un même Principe başlıklı kitabında  ‘güzel doğanın taklidi’ temelinde gruplandırdığı müzik, resim, şiir, heykel ve dansı; ‘beaux-arts’ (Güzel Sanatlar) olarak adlandırmıştır.

18. yüzyılda sanat eserlerinin sergilenmesi ve ziyaretinin giderek yaygınlaşmasıyla beraber; bu eserleri yorumlamak ve değerlendirmek üzere yazılar yayınlanmaya başlanmıştır. Bu alandaki gelişmelere paralel olarak modern anlamda ilk sanat tarihçileri de ortaya çıkmaya başlamıştır. 

Dünya üzerindeki çevresel, ekonomik, demografik, toplumsal vb. sorunların çözümü için mekâna dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere oluşturulmuş, coğrafi veri, analiz ve yöntemler bütünüdür. Literatürde Geographical Information Systems (GIS) olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Coğrafi veriler, belirli bir mekân ile ilişkilendirilen verilerdir.

Coğrafi olmayan öznitelik bilgiler ise harita üzerindeki nesnelerin özelliklerini ve detaylarını içeren bilgilerdir

Coğrafi veriler noktalar prensibi mantığı ile işleyen, yeryüzünde bulunan nesnelerin nokta, çizgi ve alan olarak temsil edildiği, nesnelere ait öznitelik bilgilerini içeren vektör veri denir.

Görüntülerin küçük parçalara ayrılarak grid adı verilen hücreler ile temsil edildiği veriler raster veridir.

MapInfo Professional yazılımı birbiriyle ilişkili mekânsal ve öznitelik verileri oluşturmak, düzenlemek, görselleştirmek ve analiz etmek için kullanılan, akıllı çözümler sunan bir masaüstü coğrafi bilgi sistemi yazılımıdır. Gelişmiş veri içeriğiyle GeoDatabase formatlarına doğrudan erişim sağlar. Ayrıca CAD formatlarını, veriyi dönüştürmeye gerek kalmadan kullanabilir. Gelişmiş haritalama, grafikleme ve tematik haritalama yöntemleriyle verileri en iyi şekilde görselleştirebilir ve analiz edebilir. MapInfo’nun çıktı seçenekleri ölçekli ve profesyonel çıktılar hazırlanmasına olanak sağlar. Başarsoft firması 1999 yılında MapInfo ile bir iş birliği yaparak Türkiye’de tek yetkili dağıtıcı firma olmuştur. MapInfo ürünlerinin Türkçe olması, geliştirilmeye açık olması ve CBS kavramını tam anlamıyla kapsıyor olması nedeniyle bugün CBS pazarında en çok tercih edilen ürünler arasında önemli bir yer tutmaktadır.

1) Araç Çubukları:MapInfo Professional’da üzerinde araçların bulunduğu, hızlı iş- lem yapılmasını sağlayan çubuklardır

 2) Katman Kontrolü: Grafik objeleri bulunan tabloların görüntülenip kontrol edildiği penceredir.

3) Harita Penceresi: Grafik objelerin görüntülendiği penceredir.

4) Veri sayfası Penceresi: Tabloların öznitelik bilgilerinin görüntülendiği penceredir.

5) Durum Çubuğu: Koordinatın, mesafenin, ölçeğin, hangi katmanın düzenlenen ve seçilen olduğu bilgisinin, gösterildiği çubuktur. Diğer çubuklar gibi yeri değiştirilemez, sabittir.

Taranmış kağıt üzerinde bulunan haritaların, hava fotoğraflarının ve uydu görüntülerinin belirli bir projeksiyona göre enlem ve boylam değerleri girilerek dünya üzerindeki yerini tanımlamak için yapılan işleme raster veri konumlandırma denir. Böylece raster bir gö- rüntü üzerinde x ve y değerleri öğrenilebilir, üzerinde yapılan çalışmalar koordinatlı bir şekilde gösterilebilir. Bu nedenle haritalar üzerinde projeksiyon ve koordinat bilgisi yer almalıdır ya da harita üzerindeki noktaların koordinatlarının bilinmesi gerekir .

Harita Projeksiyon Sistemi, yerkürenin yuvarlak ve 3 boyutlu yüzeyinin, tek düzlem iki boyutlu olarak gösterilmesidir. Yerküre üzerinde yeri belirlenecek noktanın gösterimini gerçeğe yakınlaştırmak için projeksiyon sistemleri kullanılır. Projeksiyon sistemi kullanımı sayesinde CBS tabanlı yazılımlarda da verinin konum bilgisine rahatlıkla ulaşı- labilir ve noktanın gerçek mekânsal bilgisine bağlı olarak birçok işlem yapılabilir. Harita projeksiyon sistemi iki öğeden oluşmaktadır. Bunlar Koordinat Sistemi ve Datumdur.

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

Koordinat Sistemi, yerküre üzerinde bulunan herhangi bir yerin, topografik bir nokta olarak tanımlanmasını sağlamak için oluşturulmuş bir sistemdir. Bu sistemde, topografik noktanın dünyadaki yerini ifade eden elemanlara ise koordinat denilmektedir. Datum, yerküre üzerinde bulunan herhangi bir topografik noktanın yatay ve dikey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir. Yerküre şeklinin geoid olmasından kaynaklı olarak birçok datum oluşturulmuştur. Örneğin WGS84(World Geodetic System), ED50 (European Datum), NAD27 (North American Datum),TUREF (Turkish National Reference Frame) vb.

Koordinatlandırılmış haritanızın altına İnternet üzerinden bağlantı kurarak bing uydu görüntüsü ve binghibrit uydu görüntüsü ekleyebilirsiniz. Bu sayede farklı dosyalarla uğ- raşmak zorunda kalmadan kolayca uydu görüntüsü de elde edebilirsiniz. Standart Araç çubuğundaki bing uydu (aerial) aracına tıklayınız. Jeoloji haritanızın altına bing uydu görüntüsünün geldiğini göreceksiniz

Saydamlık Birden fazla raster görüntü coğrafi olarak çakışır nitelikte ise bu katmanlar, saydamlık özelliği kullanılarak üstteki harita yarı saydam yapılır. Böylece alttaki harita görünür hâle gelir.Bu işlemi yapmak için katman kontrolünde münhani tablosunun üzerine sağ tıklayıp katman özellikleri > İleri çizim bölümünden saydamlık ayarını %50 yapabilirsiniz. Bu ayarı istediğiniz oranda değiştirebilirsiniz.

Tablo Kapatma MapInfo Professional’da tabloları kapatmak için Dosya menüsü altından Tablo Kapat ya da Bütün Dosyaları Kapat seçeneği seçilebilir. Eğer tüm tablolar kapatılmak isteniyorsa Bütün Dosyaları Kapat, tüm tablolar değil de bir ya da birden fazla tablo kapatılmak isteniyorsa Tablo Kapat seçeneği kullanılır. Açılan pencereden kapatılmak istenen tablolar seçilir.

Bazen verilerin sadece belirli bir kısmı görülmek istenebilir. Bu durum tabloda çok fazla kayıt olduğu veya analizlerin verinin sadece belirli bir kısmı için yapılacağı durumlarda gerekli olabilir. Bunun için de seçim yapılır. Seçilen veriler, tablonun geri kalanından bağımsız bir şekilde gösterilebilir. Oluşturulan pencereleri her defasında yeniden açmak yerine -ki bu bazen oldukça zaman alabilir-, çalışma ortamımızı saklamak için kullandığı- mız dosyaya da Proje Dosyası denir.

Geodatabase (coğrafi veri tabanı) genel veri modelleri (katman, raster, topoloji, koordinat, network...) çerçevesinde, coğrafi bilgileri temsil eden veri setleri içeren bir mekânsal veri tabanidir.

Kontrol noktaları, İmaj koordinatlandırma işlemi yaparken imaj üzerinde tıklanarak oluşturulan, koordinat değerlerinin girileceği noktalardır.

Görünüm Aralığı, katmanın belirli mesafeler arasında görüntülenmesini sağlar. Verinin çok yoğun olduğu haritalarda ya da büyük boyutlu dosyaları görüntülerken kullanılabilir.

MapInfo Professional’da açılan tablolar görüntülenen harita veya veri sayfası pencerelerindeki çarpı işaretleri kullanılarak kapatılmaz. Çarpı işaretine tıklandığında pencereler kapanır ancak tablolar daha sonra tekrar açılmak üzere arka planda çalışmaya devam eder.

Hata oranı piksel boyutu ile ölçülmektedir. Hata oranızın gösterdiği sayı örn; 3, haritada 3 piksel kaydırma yaptığınız anlamına gelir. Diğer bir deyişle piksel boyutunuz haritanın hata payını etkiler.