GÜZEL SANATLAR - Deneme Sınavı - 3

Postmodernizm; modernitenin pratiklerinin modern teorinin düşlediği bir zeminden çıkarak kendine yabancılaştığı, kendini dönüştürüp yeni bir dönemi başlattığı sürece verilen addır. Bu yönüyle postmodernizm artık postmodernite oluşumları, modernitenin devamı olmaktan çıkararak ondan farklı bir anlayışa dönüştürmüştür. Postmodernizm 1960’ların sonlarında, öncelikle Fransa’da yaygınlaşmaya başlayan; 1970’lerden itibaren de giderek Amerika’da ağırlık kazanan bir hareketin
adıdır.

Jean Francois Lyotard, (1924-1998) Fransız filozof ve edebiyat teorisyenidir. Aynı zamanda postmodernist felsefesinin ilk gerçek yazarıdır. Buna göre, diğer yazarları onunla karşılaştırdığımızda hiç kimse daha önce ve ayrıntılı, eksiksiz, kesin ve net bir şekilde postmodernizmin felsefesi üzerinde yoğunlaşmamıştır. Bu anlamda Lyotard, modern sanatı; sanatın geleneksel yapısındaki bir bozulmanın ışığında ele alarak, sanatın bütünlüğü olayının parçalarını gözler önüne sererek radikal sorgulamasını yapmıştır.

16 mm film formatları belgesel çekimlerinde kullanılır. 16 mm kameraların da 35 mm kameralara göre daha hafif olması ve kolay taşınması, hareketli ve omuz çekim gerektiren belgesel film çalışmalarında kullanım kolaylığı sağlar.

Avangard hareketin temel prensipleri aşağıdaki gibidir:
• Başkaldırıcı sanatsal öncü harekettir.
• Geleneksellik karşıtıdır.
• Radikal sanatsal eylemler gerçekleştirir.
• Sanat yoluyla toplumu atkilemeye, manüpüle etmeyi amaçlar.
• Değerleri reddeten bir anlayış üzerine kendisini yapılandırır.
• Sanatı her yönüyle sorgular.
• Egemen olana karşı duran özgürlükçü politik hareketleri savunur.

Çağdaş sanat, sanatta üretim biçimlerine, sanat ve çok kültürlülük problemlerine, çevre, insan/hümanizma, küreselleşme ve teknoloji gibi daha çok günümüz yaşamını etkileyen olgularla ilgilenen ve bu konuları sanat alanlarıyla ilişkilendiren bir hareket olarak algılanmaktadır. Çağdaş sanat bir yandan toplumsal problemleri dile getirirken ve bu problemlerin çözümüne ilişkin öneriler ortaya atarken diğer yandan da sanatın doğasının araştırılması, sanatın sorunlarını, biçimsel ngelişmelerini etkilemeyi sürdürmektedir.

MODERNİZM VE MODERN SANAT / 1860-1960
Fovizm/Saf, parlak, çarpıcı renkçilik ve formları bozulmuş doğa figürleri 1898-1908.
Kübizm / Geometrik biçimleri referans alan modern sanat akımı 1908-1914.
Fütürizm/Gelecekçilik 1909-1915.
Suprematizm Soyut Geometricilik 1915-1922.
Constructivism/Yapılandırmacılık Endüstriyel-çağdaş malzemeler kullanılarak gerçekleştirilen oluşturmacı bir akım 1916 ve sonrası.
Dadaizm/Geleneksellik karşıtı, dil ve estetik değerlere aykırı sanat 1916-1922.
Expressionizm / Dışavurumculuk 1910-1925.
Sürrealizm / Gerçeküstücülük 1924-1939.
Abstract / Soyut Sanat 1944-1960.
Pop Art/Optik Sanat (1960) göz yanılsamaları ve geometrik biçimlemeler üzerinde kurgulanan sanat.

Sekans, sinematografinin senaryodaki en büyük birimidir. Planlar yan yana gelip sahneyi, sahneler yan yana gelip sekansı oluşturur. Sekans, içinde en az bir ya da birden çok sayıda sahneyi ve sayısız planı barındırır. Gelişmiş bir öykü anlatır.

Sekans, film içerisinde gelişmiş bir kısa film özelliği taşır. Sekansın kendi başına bir dramatik yapısı vardır. Sekansın öyküsü başlangıç, gelişim ve bir sonucu içinde barındırır. Sekans içerisinde yer alan sahnelerde geliştirilen ve çatışan olgular, sekansın sonunda bir çözüme bağlanır. Sahneler adım adım kısa öykünün başını, ortasını ve sonunu hazırlarlar. Sekansın kendi içinde anlatım olarak bir bütünlüğü vardır ancak sekansı oluşturan sahneler, farklı mekân, farklı zaman ve kişilerden oluşabilir. Sahnedeki gibi bir devamlılık söz konusu olamaz. Sekansın içerisinde yer alan sahneler arasında yer ve zaman farklılıkları olabilir. Film içerisinde sekansın kurgusunda doğrusal bir zaman akışı beklenmemelidir. Öykü kapsamında sıçramalar ve zaman atlamaları olabilir.

ÇAĞDAŞ SANAT / 1970-1990
Postmodernizm: Aklın kurallarına karşıt duyguların yansıtılması. 1960, Modernizm sonrası. Aslında çağdaş sanat ile postmodernizm kavramı çoğu kez birbiriyle örtüşebilmektedir.
Fluxus: Taklit ve soyut sanata karşı sanat, insan bilincine, yaratıcılığına ve kültüre yoğunlaşan sanat anlayışı.
Happening Art: Olay sanatı. Fluxus hareketi içinde yoğunlaşmış, 1960’larda popülerleşen sanat tarzı. Günlük hayattan alınma, gerçekçi bir eylem seyirciyi de içine katacak bir şekilde sahnelenir. Doğaçlamadır, kışkırtıcıdır, anlıktır, tekrarlanamaz, sonucu önceden kestirilemez.
Avangard: Sanatta yerleşik anlayışları, değiştirmeye çalışan artistik bir metafordur. Aynı zamanda öncü sanatçılara verilen bir isimdir.
Kavramsal Sanat: Kavram veya düşüncenin yaratımında, oluşumunda kullanılan malzeme ve teknikten daha önemli olduğu bir sanatsal etkinlik. Land Art: Arazi / Doğa Sanatı. 1960’lı yılların sonunda ortaya çıkan. Sanatçının doğa üzerindeki sanatsal faaliyetlerini kapsar.
Minimalizm: Sadelik/yalınlık ve nesnelliği referans alan 1960’lı yılların sonlarında ortaya çıkan ve günümüzde de gündemde olan bir sanat akımıdır.

Bienal, (İtalyanca: Biennale) Özellikle sanat alanlarında iki yılda bir yapılan toplantı ve kültürel etkinliklere verilen addır. Üç yılda bir olana trienal denir. Türkiye’de ilk sanat bienali İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından farklı temalarda (konsept) 1987’de gerçekleştirilmiştir.

Senaryoyu, senarist ya da yönetmen yazabilir. Çoğu zaman da bir iş birliği yaşanır. Her ne kadar senaryo görsel bir metin olsa da görüntüye ilişkin detayların çekim senaryosunda yer aldığı görülür. Senaryoda filmin öyküsü ve diyaloglar işlenmiştir. Oysa çekim senaryosu görsel anlatımın uygulanmasına dönük tüm ayrıntıları bünyesinde taşır. Senaryoyu senarist yazabilir. Ancak çekim senaryosu yönetmenin işidir.

Synopsis’ten sonra karakterlerin, olayların ve karakterlerin bu olaylar içindeki işlevlerinin genel hatlarıyla işlendiği her bir sahnenin bir paragraf olarak yazıldığı treatment (geliştirim senaryosu) aşaması gelir. Bu noktadan sonraki aşama ise senaryonun kendisidir.

Çatışma dramatik anlatımın temelidir. Çatışmaya dayalı dramatik anlatım klasik Yunan tragedyalarında trajik, dram ve melodram olarak işlenmiştir. Tragedyalardaki dramatik form tiyatro tarafından aynen benimsenmiştir. Tiyatronun devraldığı bu form süreç içerisinde öykü ve romanın da anlatım yöntemine dönüşmüştür. Son olarak ise sinema sanatının temelini oluşturan senaryo yazımında da dramatik anlatım yöntemi benimsenmiş ve öykü yapısı ona göre kurgulanmıştır.

A ve B şıkkında sıralı dizim, C ve D şıkkında koşut dizim anlatılmaktadır.

Atlamalı dizimde olay ya da eylemin başından başlamasına gerek yoktur. Sonundan veya ortasından başlanıp başa dönüleceği gibi baştan sona, ortaya ve tekrar başa doğru zamanda sıçramalar yaşanabilir. Zamanın en ekonomik kullanıldığı kurgulama yöntemidir. Zaman maksimum düzeyde daraltılarak işlenir ve öykünün olgunlaşması entelektüel düzeyde sağlanır.

E şıkkında atlamalı dizim anlatılmaktadır.

Sinemada çekilen planların senaryoda yeraldığı şekliyle ardı ardına sıralanması işlemine kurgu adı verilir. Sinemanın kendini yedinci sanat olarak kabul ettirmesinde kurgunun rolü yadsınamaz bir gerçektir.

Koşut dizim, birbirinden bağımsız olarak gelişen iki ya da daha fazla öykünün iç içe dizilerek kurgulanmasıdır. A+ (a1- a2- a3)+ B+ (b1- b2- b3) =C gibi ilerleyen akışta bu öyküler birleşir ve tek bir anlatımı oluştururlar.

Koşut dizimde olay ya da eylemler başından başlatılarak kendi içerisinde bağımsız gelişir. Bağımsız gelişen sekanslar iç içe dizilerek birleştirilip sonlandırılır. Zaman kısmi olarak daraltılır.

Kompozisyonda üçüncü önemli nokta çizgisel düzenlemelerdir. Yatay, dikey, diyagonal, yuvarlak, S, L, üçgen ve tekrarlayan çizgilerle yapılan düzenlemeler farklı etkiler bırakır. Yatay çizgiler izleyicide rahat, huzur, sakinlik, istikrar ve durgunluk duyguları uyandırırken dikey çizgiler heyecan, hareket, dinamizm, devingenlik ve canlılık hissi uyandırmaktadır. Çizgiler kullanılarak yapılacak grafik düzenlemeler çerçevenin atmosferini çok farklı noktalara taşır. Diyagonal çizgiler yön belirtmek, perspektifi saptamak ve izleyiciyi bir noktaya yönlendirmek için kullanılır. Tekrarlayan çizgiler ise izleyicinin dikkatini ilgi merkezine doğru yönlendirir. Doğru yanıt B'dir.

Kompozisyonda önemli ilkelerden biri de yalınlıktır. Anlatılmak istenen konu öne çıkartılır ve konuya uygun bir fon seçilir. Yalınlığı sağlamak için çoğunlukla tele objektifler kullanılır. Konuyu çevreden soyutlamak amacıyla özel olarak tasarlanmış dekorların yardımıyla da yalınlık sağlanır. Oyuncuları fona yaklaştırması da çevreyle olan bağlarını sınırlayacağından çerçeveye sade bir anlam kazandırır. Arka fon temizlenerek oluşturulan çerçevelerde vurgulanmak istenen objeler öne çıkarılır. Kompozisyonun arka fonunda yer alacak bir yığın gereksiz görüntü dikkati dağıtabilir. Seyircinin ilgisini çekmek ve dikkatini yoğunlaştırmak için arka fon temizlenerek asıl obje bütün çıplaklığıyla öne çıkarılmalıdır. Bu tarzda bir düzenleme çok daha çarpıcı bir anlatım oluşturur. Verilen tüm öncüller doğru olduğun yanıt E'dir.

Plan, sinemanın en küçük birimi olarak tanımlanır. Kameranın çalışmaya başlayıp kayıt konumuna geçmesiyle birlikte, stop konumuna kadar geçen sürede kesintisiz olarak film malzemesi üzerine kaydettiği görüntüler plan olarak adlandırılır. Planların her bir tekrarı çekim olarak adlandırılır. Plan bir tanedir, çekimler birden fazla olabilirler. Oyundan ya da teknik aksaklıklardan kaynaklanacak herhangi bir sorun, planın tekrar çekimini gerektirecektir. Bu tekrarlar yönetmenin istediği sonuç alınıncaya kadar sürer.

Plan, sahneyi oluşturan çekimler dizisidir. İki kişinin karşılıklı konuştukları bir sahne düşünelim. İkili bir genel planla başlanacak sahnenin çekiminde, dramatik yapının gereği olarak, konuşma akışına göre A ya da B kişisinin bel plan ya da göğüs plan şeklindeki çekimleri yaygın olarak iç karşı açılarla (Resim 9.36-9.37) yapılır. Öndeki kişinin omuzundan netsiz başlayıp, odak kişinin karşıdan ve net olarak göründüğü amors planlar da ikili konuşmalarda yönetmenler tarafından tercih edilmektedir. İlgiye göre yapılan kesmelerle açı karşı açı şeklindeki çekimler, ister iç karşı açıya da amors olsun buradaki çekimlerin tümüne plan adı verilir. Örnekte belirtilen kişilerin farklı konumları söz konusu değilse her planının aynı çekim ölçeğiyle kurgulanması gerekir. Kişiler arasında çekim ölçeği farklılıkları seyirciler tarafından farklı yorumlanabilir. Kişilerin farklı konumlarda bulunması durumunda ya da seyirci üzerinde özel bir algı oluşturulmak istendiğinde ardı ardına kullanılacak çekim ölçekleri farklı olabilir. Bu bazen diyalog akışı ile bazen de eylemin yönlendirmesiyle gerçekleşir. Bununla birlikte her bir plan yeni bir bilgi vermek ve sahneyle ilgili olmak zorundadır. Tüm öncüller doğru olduğun yanıt E'dir.

Senaryo, filmin yazınsal metnidir. Filmin ön yapım aşamasını oluşturan senaryo, perdede izlenen görüntülerin yazıya dökülmüş ilk hâlidir. Senaryonun anlatım formu Antik Dönem’e uzanır. Aristo’nun dramatik anlatım olarak tanımladığı öyküleme yapısı; giriş, gelişim, çatışma ve çözümü kapsar.  Senaryonun ilk adımı, synopsis olarak isimlendirilen öykünün bir iki sayfalık özetidir. Synopsiste öykü genel hatlarıyla verilir, öykünün bir nevi taslağıdır.Senaryoyu, senarist ya da yönetmen yazabilir. Çoğu zaman da bir iş birliği yaşanır. Tüm öncüller doğru olduğundan yanıt E'dir.

1. Devam eden bir çekim sırasında, kamera kayıt yapmaya devam ederken alıcının kesintisi hareketi ile aks çizgisinin diğer tarafına geçilebilir. Alıcı, aks çizgisinin öbür yanına ancak herhangi bir hareketle (oyuncu ya da alıcının kendi hareketi) geçebilir.

2. Alıcı, aks çizgisinin tam ortasında iken başlayan çekimlerde, bir sonraki çekimini her iki 180 derecelik alanda da sürdürebilir.

3. Karşılıklı konuşmalara dayalı, durağan diyalog sahnelerinde veya eylem içeren aksiyon sahnelerinde, bir diğer kurallı aks atlama, yeni bir odak noktası yaratılarak yapılabilir.

4. Hareket hâlindeki oyuncu ya da nesneler kamera kayıt hâlinde iken dönüş hareketi yapması durumunda alıcının 180 derecelik çalışma alanı aynı olmakla birlikte nesnelerin konumları değişecektir.

Sinema dilinin temel kavramları çekim ölçekleridir. İnsan anatomisine göre düzenlenen çekim ölçekleri:
Panoramik plan, uzak plan, genel plan, boy plan, diz plan, bel plan, göğüs plan, omuz plan, yakın plan ve ayrıntı plan olarak sıralanır. Doğru cevap E'dir.

Sinemada çekilen planların senaryoda yer aldığı şekliyle ardı ardına sıralanması işlemine kurgu denir.