GÜZEL SANATLAR - Deneme Sınavı - 62

Dışavurumculuk ile özgürleşen sanat anlayışının yansımalarından biri olan Soyut Resim’de figür artık resmin konusu olmaktan çıkmış, yerini geometrik formlar almıştır.

Resim, çizim ve heykelin zanaat alanından ayrı tutulması gerektiğini savunan İtalyan sanatçıların 16. yüzyıl sonunda örgütlenmesi, sanat akademilerinin ilk örneğini teşkil eder.

Bu yaklaşım; eseri, sanatçının yaratıcılığı, dehası ve yeteneği ile ilişkilendirir.  sanat, sanatçının duygularının aktarımı yoluyla insanla insan arasında gerçekleşen ilişkinin araçlarından biridir. Psikanalizin kurucusu Avusturyalı bilim adamı Freud ise sanat eserini, sanatçının iç dünyasının dışavurumu olarak görmüş ve eserini inceleyerek sanatçının ruh halinin analiz edilebileceğini öne sürmüştür. Sanatçı Merkezli Yaklaşım’a bir başka örnek Sezgicilik’tir. 20. yüzyılın başında Benedetto Croce tarafından kuramsallaştırılan anlayışa göre sanat; yaratıcı, bilişsel ve ruhsal bir edimdir. Sanat etkinliğinin en önemli unsuru, sanatçı ve onun yaratıcılığıdır. Sanat, sanatçının kendi imge ve sezgilerini ifadeye dönüştürdüğü bir tür bilgidir.

Yansıtmacı (öykünmeci/taklitçi/mimetik) Kuram; sanatı bir yansıtma, benzetme ya da taklit olarak görür. Platon’la başlamış ve 18. yüzyıla kadar önemini korumuştur. Bu kurama göre sanat, nesneleri ve doğayı taklit ve temsil etmek suretiyle yaşamı yansıtır.

Sanatçılar, sanat yapıtını sergileyen galeri ve müzeler, sergileri düzenleyen küratörler, sanat yapıtlarını satın alan koleksiyonerler ve sanat eleştirmenleri; bu tartışmalı konunun değerlendirme süreçlerinde yer almaktadırlar.

Sonuç itibarıyla, 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde ‘Güzel Sanatlar’ terimi iyice yerleşmiştir...Örneğin resimler artık dekorasyonun bir parçası olarak görülmekten ziyade, kendi başına değer ve anlam ifade edebildikleri alanlarda; sanat müzayedeleri, sanat sergileri ve sanat müzeleri gibi özel sanat kurumlarında sergilenmeye başladılar.

İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özellik, diğer canlılarla ortak olan hayatta kalma ve türünü devam ettirme gibi temel ihtiyaçlarını karşılamanın ötesinde arayışlara girmiş olmasıdır. Din, felsefe, bilim ve sanat üretimi gibi uğraşıları sadece insanda görüyoruz.

Güzel Sanatlar sınıflamasının tarihinde ilk tartışmalar resim sanatı alanında başladığı için, bu bölümde verdiğimiz örnekleri ve aktardığımız kuramları büyük oranda resim alanından seçtik. Konu kapsamındaki diğer başlıklar, kitabınızın diğer bölümlerinde verilmiştir.

Dışavurumculuk, 20. yüzyıla damgasını vurmuş birçok akımı besleyen ana düşüncedir.

20. yüzyılın başına dek sanat ve zanaat, Türkçede aynı bağlamda ve birbirinin yerine kullanılan iki kavramdır. Antik dönemde, Yunanlıların ‘techne’, Romalıların ‘ars’ olarak tanımladığı alan; bugün bizim sanat ve zanaat olarak sınıflandırdığımız işlerin tamamını kapsıyordu. Marangozluk ve şiir, ayak- kabıcılık ve tıp, heykelcilik ve at terbiyeciliği gibi birbirinden farklı pek çok alan, yapılan işteki hünere işaret edilerek ‘sanat’ olarak tanımlanırdı. Günümüz anlayışında ise sanat eseri temelde özgünlük esasına dayanır; benzeri yoktur, biriciktir. Zanaat eserinin ise pek çok benzeri vardır. Zanaatkâr aynı ürünü birçok kez tekrarlar, sanatçı ise her defasında özgün bir eser ortaya koymaya çalışır. En geniş anlamıyla zanaat, bir işin ustadan çırağa aktarılan değişmez yöntemlerle defalarca kez üretilmiş olmasıyla kazanılan el becerisi ve hünerdir

Akademilerin klasik resim anlayışı, var olanı taklit yoluyla aktarmadaki teknik beceriye dayanmaktadır. Figürlerin resim yoluyla aktarımında anatomi bilgisi ve perspektif kullanımı esastır.

Estetik kavramıyla ilk kez Antik Yunan filozoflarının metinlerinde karşılaşıyoruz. Bu düşünürler, bilgiyi ‘akıl yoluyla edinilen’ ile ‘algı ve duyular doluyla edinilen’ olmak üzere iki temel başlıkta incelemişlerdi. Estetik kelimesinin kökeni, Yunanca ‘algı, duyum’ anlamına gelen ‘aisthesis’ kavramına dayanır.

Aristoteles; sanatı, taklit yoluyla bilgi edinmenin bir yolu olarak görür. Aristoteles için taklit, bizim çocukluktan başlayarak dış dünyayı öğrenme ve öğrendiklerimizi ifade etme biçimimizdir. Sanat, insana, yaşantılara ve eylemlere ilişkin çeşitli ola- nakların bilgisini vermektedir.

Dışavurumculuk ile özgürleşen sanat anlayışının yansımalarından biri olan Soyut Resim’de figür artık resmin konusu olmaktan çıkmış, yerini geometrik formlar almıştır. Bu resimler ile algıladığımız dış dünya arasında artık hiçbir ortak yan kalmamıştır. Bu devrim niteliğinde bir gelişmedir.

Yaratıcı imgelem, imgeler arasında başkalarının göremediği ilişkileri görmek ya da ilişkileri başkalarından farklı görmektir. Sanat; imgeler arasında beklenmedik, alışık olmadığımız yeni ilişkiler kurmaya çok açık bir alandır. Bu yönüyle sanat, yaratıcı imgelemin alanıdır.

En geniş anlamıyla zanaat, bir işin ustadan çırağa aktarılan değişmez yöntemlerle defalarca kez üretilmiş olmasıyla kazanılan el becerisi ve hünerdir.

Duyusal bilgiden yola çıkarak; estetik konusunu, ‘güzel olanın bilgisi’ anlamında ayrı bir araştırma alanı olarak ele alan ve Aesthetica adlı eserinde bu alanın sınırlarını tanımlayan ilk felsefeci ise 18. yüzyılda yaşamış olan Alexander G. Baumgarten’dir. Bu dönemden sonra estetik, felsefenin ‘güzeli araştıran’ bir alt alanı olarak kabul görmüştür.

Psikanalizin kurucusu Avusturyalı bilim adamı Freud sanat eserini, sanatçının iç dünyasının dışavurumu olarak görmüş ve eserini inceleyerek sanatçının ruh halinin analiz edilebileceğini öne sürmüştür.