GÜZEL SANATLAR - Deneme Sınavı - 52

Antik Yunan Tiyatrosu bu özelliğini Yunan uygarlığı ve özellikle dininden alır. Yunan dini 12 tanrı ve tanrıçadan oluşurdu: Zeus en büyük tanrı, tüm tanrıların kralı, gökyüzü ve şimşek tanrısı; Hera, Zeus’un eşi ve evlilik tanrıçası; Poseidon, denizler tanrısı; Demeter, doğurganlık, tarım, doğa ve mevsimlerin tanrıçası; Hermes, tanrıların en hızlısı, ticaret tanrısı; Ares, savaş tanrısı; Athena, bilgelik tanrıçası; Aphrodite, güzellik tanrıçası; Artemis, iffet ve vahşi hayvanların tanrıçası; Hephaistos, demir ve ateş tanrısı; Apollon, güneş ve müzik tanrısı; Dionysos, şarap ve bereket tanrısıdır.

Başlangıcından itibaren Yunan tiyatrosu, Tanrı Dionysos’u onurlandırmak için düzenlenen şenliklerde sunulmuştur.

Antik Yunan oyun yazarlarından Aeschylus (M.Ö. 523- 456) Atina soylularındandır ve Perslere karşı yapılan savaşlarda kendini ön plana çıkarmış- tır. En önemli özelliği, oyunlarında ikinci oyuncuyu kullanan kişi olmasıdır.

Üçleme, triloji veya üçlü yapıt diye adlandırılır. Birbirinin devamı niteliğinde olan ya da birbiri ile karakterler veya konu açısından bağlantılı olan üç eser demektir.

Tragedya, Yunanca tragoidia sözcüğünden gelir. Tragos (keçi) ve oidia (ezgi) sözcüklerinin birleşmesiyle ‘keçilerin ezgisi’ anlamında kullanılır. Koro, tragoi yani keçi derisi giyerek oyuna çıktı- ğı için tragedya ‘keçi derisi giyenlerin konuşmalı türküsü’ anlamında tragoidia (tragedya) olarak adlandırılır.

Koregos: Kent zenginlerinden seçilen, oyunların aksesuar, kostüm giderleri, koro ve müzisyenlerin prova sürecinden oyunun sunumuna kadar olan masrafları karşılayan, aynı zamanda koronun eğitiminden sorumlu kişiydi.

Alegori: Bir düşünceyi, davranışı ya da eylemi, daha kolay kavratabilmek için onun yerini tutabilecek simgelerle, simgesel sözlerle, sembollerle, benzetmelerle göz önünde canlandırmak, ifade etmektir.

İngiltere’de Rönesans 1558 tarihinde, I. Elizabeth’in tahta çıkmasıyla başlar ve 1603’te ölümüne kadar devam eder. Elizabeth Dönemi olarak adlandırılan bu dönemin en önemli özelliği, İngiliz dramının altın çağı olmasıdır. Dönemin öne çıkan ismi, tüm zamanların en büyük oyun yazarı kabul edilen William Shakespeare’dir. En önemli oyun- ları arasında Romeo ve Juliet, Hamlet, Othello ve Kral Lear yer alır.

Neoklasik kurallar şunlardır: Oyunlar sahici olmalıdır. Seyirci asla sahnede gördüğünün gerçek olup olmadığı kuşkusuna kapılmamalıdır. İnandırıcılık ilkesinden sapmamalıdır. Olay örgüsü 24 saati geçmemelidir

Thespis'in yazdığı tragedyalar sadece bir oyuncu ve korodan oluştuğu için yazılan oyunların tek bir olay etrafında yoğunlaştığı, dolayısıyla başından sonuna oyun konusunda bir gelişim veya ilerleme olmadığı tahmin edilmektedir. Yaptığı bu yenilikten dolayı Thespis tarihte bilinen ilk oyuncu olarak kabul edilir.

Euripides, çağdqaşları tarafından en çok karşı çıkılan yazarlardan biridir. Bunun nedenlerinden biri oyunlarında Yunan gelenek ve inançlarını sorgulamasıdır.

Parabasis bölümünde karakterler sahneden çıkar, ardından koro seyircilere doğru yürür ve doğrudan seyirci ile konuşur.

Tiyatro sanatını tarihî süreç içinde ele aldığı­mızda ilk dönem olarak karşımıza M.Ö. 6. yüzyıl­da başlayıp, M.S. 500’e kadar devam eden 1000 yıllık bir süreç çıkar. Antik Yunan Tiyatrosu Döne­mi olarak adlandırdığımız bu dönem aynı zamanda tiyatro sanatının en önemli ve parlak dönemlerin­den biridir. Antik Yunan Tiyatrosu bu özelliğini Yunan uygarlığı ve özellikle dininden alır.

Tragedyanın yerini alan Roma pantomimi hareketlerle bir öykünün anlatıldığı solo dans olarak düşünülebilir. Pantomim tarihten veya mitolojiden alınmış, ciddi bir öykünün bir dansçı tarafından orkestra ve koro eşliğinde canlandırılmasıdır. Bu yüzden modern balenin öncüsü sayılır. Herhangi bir konuşma olmadığı için ağzı kapalı maskeler kullanılır.

İtalya birbirinden bağımsız şehir devletlerinden oluşuyordu. Birbirleriyle iyi geçinmeye çalışan ancak sürekli bir yarış içinde olan bu devletler, güçlerini sanata ve edebiyata verdikleri önemle göstermeye çalışmıştır. Sanatın koruyucusu olmak Rönesans Dönemi’nde en yaygın ve önemli prestij kaynağıydı. Sanatçıları, bilim adamlarını ve yazarları desteklemek yöneticilerin kültürünün ve görgüsünün göstergesi sayılıyordu. Bu anlayış İtalyan ressam, müzisyen, heykeltıraş, mimar ve yazarlarının nicelik ve nitelik olarak büyük gelişme göstermesine zemin hazırlamıştır.

Shakespeare ve çağdaşlarının oyunlarının ortak özellikleri şunlardır:

19. ve 20. yüzyıl tiyatrosunu hazırlayan sanat akımları Neoklasisizm ve Romantizm’dir.

19. yüzyıla dek tiyatroda sanat eseri, yazarın ka­leme aldığı oyundan ibaretti. Oyuncular da oyun metnini seyirciye aktaran araç olarak görülüyor­du. Modern tiyatronun getirdiği en büyük yenilik oyuncunun bir aktarıcı olarak görülmesidir. Oyun­cu yaratıcılığıyla oyunu farklılaştırıp, yeniden yara­tarak seyirciye ulaştırandır. Bu anlayış oyunculuk üzerine yeni yaklaşımları ortaya çıkarmıştır. Oyunculuk üzerine yöntem geliştiren ve 20. yüzyıl tiyatrosuna yön veren kişi olan Stanislavski, aktarımcı oyunculuk yerine yaratıcı oyunculuğu savunmuştur. Stanislavski yönteminin temelinde nörofizyoloji ve psikolojinin büyük etkisi vardır. Oyunculukta ve yönetmenlikte kalıcı kurallar geti­ren ‘Stanislavski Sistemi’ günümüzde hâlâ geçerli­ğini korumaktadır.

1940’lı yıllar tiyatronun İstanbul ve Ankara gibi iki büyük merkez dışında Anadolu’da da yaygınlaş­maya başladığı bir dönem olmuştur. Bu durumda en büyük rolü ise Halkevleri ve Köy Enstitüleri oynamıştır. 1932-1951 yılları arasında Halkevle­rinde binin üzerinde tiyatro yapıtının sahnelen­diği bilinmektedir. Yine aynı yıllarda, nüfusun üçte ikisinin köylerde yaşadığı bir dönemde, Köy Enstitüleri’nde gerçekleşen tiyatro faaliyetleriyle bu sanat Anadolu’da yaygınlaşma olanağı bulmuştur. Ancak Halkevleri 1951, Köy Enstitüleri ise 1954 yılında kapatılmıştır.

Thespis’in en önemli özelliği o güne kadar koro ile söylenen ezgilere, kendisinin korodan ayrı olarak söylediği, koroya cevap niteliğindeki ezgileri eklemesidir. Böylece korodan ayrı ezgi söyleyen ilk karakter, bir başka deyişle ilk oyuncu yaratılmıştır. Thespis’in yazdığı tragedyalar sadece bir oyuncu ve korodan oluştuğu için yazılan oyunların tek bir olay etrafında yoğunlaştığı, dolayısıyla başından sonuna oyun konusunda bir gelişim veya ilerleme olmadığı tahmin edilmektedir. Yaptığı bu yenilikten dolayı Thespis tarihte bilinen ilk oyuncu olarak kabul edilir.