GÜVENLİK SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 6

İyonizasyon Duman Algılayıcılar: Küçük duman parçalarını algılayarak sistem merkezine sinyal gönderen iyonizasyon duman algılayıcılarıdır.

Alev ve kıvılcım algılayıcılar, özellikle yangının başlamasından sonra hızlı yayılacağı akaryakıt istasyonlarında kullanılmaktadır.

Yönlendirme panoları alarm anında kişilerin tahliyesini kolaylaştırmak için kullanılmaktadır.

Söndürme sistemlerinin  en başarılı olanı mekâna döşenen söndürme sistemleridir.

Elektronik alarm sistemleri temelde iki farklı kategoride ele alınabilir.

• Hırsız Alarm Sistemleri
• Yangın Algılama Sistemleri

Böyle durumlarda sistemlerin beraber ya da ayrı şekilde istenilen mekâna kurulmasından önce çevre cihazların yerleşiminin doğru yapılması için projelendirme yapılması gereklidir. Genellikle bir uzman tarafından gerçekleştirilen projelendirme esnasında sistem, merkez ve tüm çevre ürünlerinin yeri belirlenmelidir. Yanlış projelendirilmiş bir sis- tem, gerekli algılamaları gerçekleştirmeyeceği için kullanıcıya fayda sağlamayacağı gibi, maddi bir yük getirecektir. Projelendirme esnasında kullanı- lacak sistem tipi ve çevre cihazlar belirlenerek sis- tem fiyatı kullanıcıya bildirilir. Bu sebeple projeyi oluşturacak olan uzmanın çevre cihazları hakkında yeterince bilgiye sahip olması gerekmektedir.

Değerlendirme Cihazları: Genellikle değerlendirme işlemini yapan cihaz olarak sistem merkezi gösterilebilir. Bazı durumlarda ise (özellikle büyük sistemlerde) birden fazla lokasyonda konumlandırılmış merkezler ve bunların tamamının bağlı bulunduğu ana merkezden söz etmek mümkündür. Bu cihazlar giriş cihazlarından gelen verileri işleyerek alarmın devreye alınmasını gerektirecek bir durum olup olmadığına karar verecek cihazlardır. Gerekli durumda çıkış cihazlarını tetikleyerek sistemin alarm durumuna gelmesini sağlarlar. Her elektronik alarm sisteminde en az bir adet değerlendirme cihazı bulunmaktadır.

Bir hırsız alarm sistemi kurulumunda sistem merkezi olmazsa olmazdır. Tüm giriş çevre cihazlardan gelen bilgileri işleyerek karar veren ve gerekli durumlarda çıkış çevre cihazlarına sinyal göndererek devreye alınmasını sağlayan kısımdır. Yukarıda değerlendirme cihazları kısmında anlatı- lan cihaz hırsız alarm sistemlerinin merkezine karşılık gelmektedir.

Binaya girişler metal kapılardan değil, pencerelerden yapılmaktadır. Her ne kadar manyetik kontak da kullanılabilir gibi görünse de, manyetik kontakların cam ve camlı kapılarda kullanımı çok verimli sonuçlar vermez.

Kullanılan cam ya da kapının açılması ile sisteme bilgi gideceğinden, kontak parçaları birbirinden ayrılmadan camın kırılarak içerisi girilmesi durumunda sistem bilgi sahibi olamaz. Bu sebeple manyetik kontakları çelik ve benzeri ana giriş kapılarında kullanmak gereklidir. Cam ve camlı kapılarda ise güvenliğin hareket algılayıcılarla sağlanması gereklidir.

Hareket Algılayıcısı, yetkisiz girişleri belirlemek için en sık kullanılan çevre birimdir. PIR-Pasif Infrared Algılayıcı (Passive Infrared Sensor) olarak da adlandırılan cihazlar, canlının yaydığı ısı ve kızılötesi ışınları algılayan foto diyotlar ile hareketi belirlemekte
ve bunu sistem merkezine bildirmektedir.

Hareket Algılayıcısı, yetkisiz girişleri belirlemek için en sık kullanılan çevre birimdir. PIR-Pasif Infrared Algılayıcı (Passive Infrared Sensor) olarak da adlandırılan cihazlar, canlının yaydığı ısı ve kızılötesi ışınları algılayan foto diyotlar ile hareketi belirlemekte ve bunu sistem merkezine bildirmektedir.

Hırsız alarm sistemlerinde merkezi besleyen aküler kullanılarak şehir geriliminin kesintiye uğraması durumunda sistemin belirli bir süre daha enerji alması sağlanır. Bu sayede sistem, merkezi takip merkezine veya kullanıcıya bu kesintiyi haber
vereceği için aküler boşalmadan önce önlem alma imkânı da sağlamaktadır. Kesinti süresinin uzaması durumunda ise aküler boşalacağından kesintisiz güç kaynağı (UPS) ya da jeneratör yardımıyla enerji sağlanmalıdır.

Hırsız alarm sistemlerinde kullanılan en basit çevre ürünüdür. Genellikle kapı ya da pencerelerde kullanılan ürün, karşılıklı iki parçadan oluşmakta- dır. Mıknatıs esaslı çalışan cihazlar ebat olarak en küçük sistem parçasıdır. Bir parça sabit noktaya takılırken, diğer parça sabit kısma takılan parçanın tam karşısına takılır. Sistem devreye alındığında parçalar karşı karşıya konumlandırılır. Manyetik kontağın merkeze sinyal göndermesi için hareketli parçanın diğer parçanın karşısından ayrılması ye- terli olur. Kapının ya da pencerenin açılması bu olaya sebep olacağından merkez manyetik kontaktan sinyal alarak gerekli işlemi başlatır.

Telefon modülünün kullanılması için öncelikle sistem merkezine kadar ulaşan bir telefon hattına ihtiyaç vardır. Aynı şekilde internet modülü için de bir internet hattı, modül üzerindeki uygun yere bağlanmalıdır. Özellikle telefon ve internet hatlarının bulunmadığı merkeze uzak lokasyonlarda GSM modülünün kullanımı daha uygundur.

Bölgedeki altyapı sorunları düşünülürse, GSM modülünün gerekliliği görülebilir.

Bir merkez ve merkeze bağlı algılayıcılar ile çalışan sistem, algılayıcılardan merkeze iletilen sinyallere göre sirenleri, iletişim modüllerini ve eğer varsa söndürme sistemini devreye sokmaktadır. Bu sistemde kullanılan algılayıcılar ise hırsız alarm sisteminden farklılıklar göstermektedir.

Yangın alarm sistemleri, çalışma prensiplerine göre iki farklı şekilde düşünülebilir. Bu çeşitlendirme merkezin çevre algılayıcıları adreslemesine göre değişir.

1. Konvansiyonel Yangın Algılama Sistemleri: Nispeten daha küçük mekânların yangın algılaması için kullanılan konvansiyonel yangın alarm sistemlerinde, yangın algılayıcılar bölgelere göre yerleştirilir. Bir bölgeye birden fazla algılayıcı ürün veya alarm butonu konumlandırılabilir ve bunların hepsi bölge altında toplanarak sisteme dâhil edilir. Alarmın panik butonu veya algılayıcılardan gelen tetikleme ile çalışması durumunda, yangın çıkan bölge sistem üzerinden görüntülenirken bölge içerisindeki hangi çevre ürününden sinyal yarattığı belirlenememektedir.

2. Adresli Yangın Algılama Sistemleri: Daha büyük mekânlar için tasarlanış adresli yangın algılama sistemlerinde ise farklı bölgelere ayrılan alana ait her bir çevre ürünü ayrı ayrı adresler ile sistem merkezi üzerinden görüntülenir. Daha maliyetli olan bu sistemlere alışveriş merkezleri, hastaneler, okul ve yurt binalarında sıkça rastlanmaktadır. Alarm yaratılması durumunda sinyali gönderen çevre cihaz ke- sin olarak belirlenir. Bu sayede geniş alanlarda yangın noktasına müdahale hızlanmaktadır. Adresli yangın algılama sistemleri akıllı sistemler olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Harici sirenin amacı, alarm durumunu sesli bir şekilde çevreye bildirmek, çevre sakinlerini uyarmak, emniyet güçleri ve acil durum ekiplerine bilgi vermek ve hırsızların korkarak kaçmasını sağlamaktır. Buzzer işlemi görmek ise dahili sirenin amacıdır.

Belirli mekânlarda kanuni zorunluluklar dolayısıyla yangın algılama sistemlerinin kullanımı zorunludur. Konutlar hariç olmak üzere belirli yüksekliğin, belirli bir metrekarenin üzerindeki büyük alanlar ile yatak kapasitesi yüksek yurt, otel, konukevi gibi mekânlarda bu tür sistemlerin kullanılması yönetmeliklerle zorunlu hale getirilmiştir. Yangın sırasında çıkan dumanın zehirli olması, olası bir yangında yaralı ve ölü sayısını arttırdığı için yangın algılama sistemleri ile yangının çok çabuk fark edilmesi can ve mal kaybını en aza indirmektedir.

Optik Duman Algılayıcılar: Tüm yangın tiplerine uyumlu çalışan ve nispeten büyük mekânlarda tercih edilen optik duman algılayıcılar, bir ışık kaynağı ve dumanı algılamaya yarayan bir fotoelektrik alıcıdan oluşur. Farklı tip algılayıcılara göre optik duman algılayıcıların yangın oluşumuna daha geç tepki verebilmektedir. Bu sebeple sadece duman algılayıcıya güvenmeyip yanında farklı algılayıcılar (ısı, ışın, alev ve kıvılcım vb.) kullanmak gerekmektedir.

Alev ve kıvılcım algılayıcılar, özellikle yangının başlamasından sonra hızlı yayılacağı akaryakıt istasyonları, kimyasal üretim tesisleri gibi mekânlarda kullanılan ve başlangıç esnasında çıkan kıvılcımı ve/veya ilk alevleri algılayarak sisteme sinyal gönderen algılayıcılardır. Bu tür algılayıcıların verimli çalışması için ortam ışığının mümkün olduğunca az olması ya da hiç olmaması gereklidir. Bu sebeple depolarda kullanımı daha uygundur.

Farklı bileşenlerin bir arada çalışması ile oluşan Hırsız Alarm Sistemlerinin parçaları aşağıda listelenmiştir.

• Hırsız Alarm Sistem Merkezi
• Tuş Takımı (Keypad)
• Hareket Algılayıcısı
• Manyetik Kontak
• Cam Kırılma Algılayıcısı
• Ağırlık Algılayıcısı
• Titreşim Algılayıcısı
• Panik Butonları
• Dâhili ve Harici Sirenler ve Flaşörler
• Telefon, GSM ve İnternet Modülleri
• Uzaktan Kumanda
• Kablolar ya da Kablosuz Bağlantı
• Aküler ve Kesintisiz Güç Kaynakları

Hırsız alarm sistemlerinde, özellikle acil durumlarda merkezin alarm sistemini devreye almasını beklemeden de sistem devreye alınabilir. Bu amaçla kullanılan panik butonları kullanıcının istediği yere konumlandırılır. Panik butonları uzaktan kumanda üzerine de yerleştirilebilse de, doğru cevap Panik Butonudur.