GÜVENLİK SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 13

Hareket Algılayıcısı, yetkisiz girişleri belirlemek için en sık kullanılan çevre birimdir. PIR-Pasif Infrared Algılayıcı (Passive Infrared Sensor) olarak da adlandırılan cihazlar, canlının yaydığı ısı ve kızılötesi ışınları algılayan foto diyotlar ile hareketi belirlemekte ve bunu sistem merkezine bildirmektedir.

Sirenler, çıkarttıkları ses vasıtasıyla alarm durumunu çevre sakinlerine bildirmek için kullanılır.

Yangın algılama sistemini oluşturan ürünler aşağıda listelenmiştir. Bu ürünlerin kullanımları ve özellikleri aşağıda anlatılmaktadır:

• Yangın Algılama Sistem Merkezi

• Duman Algılayıcılar

• Sıcaklık algılayıcılar

• Gaz Algılayıcılar

• Işın Algılayıcılar

• Alev ve Kıvılcım Algılayıcılar

• Yangın Butonları (Kır-Bas Butonlar)

• Siren ve Flaşörler • Yönlendirme Tabelaları

• Telefon, GSM ve İnternet Modülleri

• Kablolar ya da Kablosuz Bağlantı

• Aküler ve Kesintisiz Güç Kaynakları

• Söndürme Sistemleri

Yangınların bir sebebinin patlayıcı gazların ortama sızması olduğu düşünülürse, yangın eylemi oluşmadan önce önlem alınması için ortama yayılan gazın algılanarak kullanıcılara bildirilmesi büyük önem taşır. Gaz algılayıcılar patlayıcı/parlayıcı gazları algılayarak merkeze sinyal gönderen algılayıcılardır.

Ortamdaki ısı artışına göre sisteme sinyal gönderen sıcaklık algılayıcılar, farklı teknikler ile algılama işlemlerini gerçekleştirirler. Duman algılayıcıların çalışmadığı veya hatalı sonuçlar yarattığı ortamlarda genellikle kullanılan algılayıcı tipi sıcaklık algılayıcılardır. Bu tür algılayıcılar yangına hızlı bir şekilde tepki vererek sistemin alarm durumuna geçmesini sağlarlar.

Yangın butonlarına aynı zamanda kır bas butonlar adı verilir.

Hırsız alarm sistemleri ile aynı işlemi gerçekleştiren telefon, GSM ve internet modülleri, izleme işlemini gerçekleştiren takip merkezine ve/veya mekân yetkilisine yangın alarmını ve kaynağını bildirmeyi sağlayan sistemlerdir. Bu sistemler genellikle sistem merkezine yerleşik bulunurlar. Ayrı kart halinde olan modüller de sistem merkezi ile direkt bağlantıda olmak zorundadır. Modüllerden gelen bilgi çoğu zaman hırsız alarm sistemlerinden daha detaylı adres ve bölge bilgisine sahiptir.

Yangın alarm sistemleri ile beraber kullanılan yönlendirme panoları alarm anında kişilerin tahliyesini kolaylaştırmak, mekân içerisinde bulunanları en yakın acil çıkış kapısına yönlendirmek için kullanılmaktadır.

İngilizce’de tanımlanamayan nesneler için kullanılan X öneki ile kullanılan X-Işını, ilk olarak Alman bilim adamı Wilhelm Conrad Röntgen tarafından bir deney sırasında tesadüfen keşfedilmiştir. Bu nedenle “Röntgen ışınları” olarak da adlandırılmaktadır. X-Işınları gözle görülemeyen, yüksek frekanslı, düşük dalga boylu, radyoaktif özellik taşıyan ve aynı zamanda son derece delici olan salınımlı sinyallerdir.

Elektromanyetik spektrum, görülebilen ışık ve görünemez ışın türlerinin dalga boyu, enerji ve frekanslarına göre sıralandığı bir görüntü dizisidir. Buna göre yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar yüksek enerjiye ancak kısa dalga boyuna sahipken, düşük frekanslı elektromanyetik dalgalar düşük enerjiye ancak uzun dalga boyuna sahiptirler. X-Işını gözle görülen ışığın dalga boyundan küçük olup çeşitli materyallerin içinden geçebildikleri için tıpta organ ve kemiklerin görüntülenmesinde sıkça kullanılmaktadır. Aynı zamanda yüksek-enerji fizik ve gökbilim uygulamalarında da kullanım alanı bulmuştur.

X-Işını tüpü, aslında yüksek voltajlı bir katot ışını tüpüdür. Bu tüp, yüksek vakumda havası boşaltılmış cam bir kılıftan oluşmuştur. Bir ucunda pozitif elektrot olan anot, diğer ucunda negatif elektrot olan katot bulunmaktadır. Katot, ısıtıldığında elektron salan tungsten materyalinden yapılmış bir flamandır. Anot ise, kalın bir çubuk ve bu çubuğun sonundaki metal hedeften oluşmaktadır. Anot ve katot arasında yüksek voltaj uygulandığında katot flamanda elektron yayınlanmaktadır. Bu elektronlar yüksek gerilim altında anota doğru hızlandırılmakta ve hedefe çarptıklarında enerjilerinin büyük bir bölümü ısıya dönüşmekle birlikte bir kısmı da X-Işınlarına dönüşmektedir.

X-Işını cihazları; insan, nesne ya da araçların sabit bir X-Işını kaynağından geçirilmesi sonucunda içeriği hakkında bilgi veren cihazlardır. Bu cihazlarda bir X-Işın kaynağı ve bunun karşısında gönderilen ışınları algılayan dedektörler bulunmaktadır. İnsan, nesne ya da araçlardan geçen ışınlar foto-diyot denilen dedektörler yardımıyla algılanarak görüntülenebilmektedir.

Sistemler, oluşturulan görüntü üzerinde operatörlerin madde tanımlamasını kolaylaştırıcı bazı uygulamaları içermektedir. Bu tanımlamada malzemelere renk kodlaması uygulanmakta, örneğin titanyum, krom, demir, çelik, kalay, kurşun, bakır, gümüş, altın gibi atom numarası 18’den büyük olan ağır elementler (inorganik maddeler) mavi renklendirme ile alüminyum gibi atom numarası 10 ile 18 arasında olan orta ağırlıktaki elementler (karışık grup) yeşil renklendirme ile ve atom numaraları 10’un altında olan hidrojen, karbon, nitrojen, oksijen, nitrogliserin, akril, kağıt, tekstil ürünleri, tahta ve su gibi organik maddeler de turuncu ile görünmektedir.

Sistemler, oluşturulan görüntü üzerinde operatörlerin madde tanımlamasını kolaylaştırıcı bazı uygulamaları içermektedir. Bu tanımlamada malzemelere renk kodlaması uygulanmakta, örneğin titanyum, krom, demir, çelik, kalay, kurşun, bakır, gümüş, altın gibi atom numarası 18’den büyük olan ağır elementler (inorganik maddeler) mavi renklendirme ile alüminyum gibi atom numarası 10 ile 18 arasında olan orta ağırlıktaki elementler (karışık grup) yeşil renklendirme ile ve atom numaraları 10’un altında olan hidrojen, karbon, nitrojen, oksijen, nitrogliserin, akril, kağıt, tekstil ürünleri, tahta ve su gibi organik maddeler de turuncu ile görünmektedir.

X-Işını cihazları, güvenlik operatörlerine çantaların şüpheli olup olmadığı hakkında karar vermesinde yardımcı olmaya yarayan ve görüntüler üzerine şüpheli olabilecek bölgeleri işaretleyen sistemler ile birlikte daha verimli hale gelmişlerdir. Havaalanlarında kullanılan X-Işını cihazları genel olarak çift enerjili X-Işını sistemleridir. Bu sistemlerde 140-160 kilovolt tepe (KVP) aralığında X-Işını gönderen tek bir kaynak bulunmaktadır. KVP ölçü birimi X-Işınının maddelere nüfuz etme (penetrasyon) miktarını ifade etmektedir. KVP oranı arttıkça taranan maddeye nüfuz eden X-Işını miktarı artmaktadır.

Geri yansıma sistemleri, bir mad- deye çarpan X-Işınlarının farklı dalga boylarına göre farklı yansımaları mantığı üzerine kurulu olan aynı zamanda yansıdığı maddenin içindeki elektron yoğunluğu hakkında bilgi veren ayrıca X-Işınına tabi tutulan cismin yüzey içeriğini görüntüleyebilmeyi sağlayan oldukça faydalı bir sistemdir. Bunlara ilave olarak geri yansımalı X-Işını tekniği diğer X-ışını tekniklerine nazaran yüksek radyasyonlu bir teknoloji değildir. Düşük radyasyonlu olmaları sebebiyle de sürekli tercih edilen bir teknolojidir.

Karasal radyasyon, toprakta doğal olarak bulunan toryum, uranyum ve diğer radyo- aktif elementlerin neden olduğu radyasyon türüdür. Yılda karasal radyasyon alımını ise yıllık 30 mikro rem olarak ölçülmüştür. Bu miktar sahillerdeki yerleşim yerlerinde daha da düşüktür. Ancak bazı yerleşim yerlerinde, özellikle radyoaktif madenlerin bulunduğu yerlerde bu miktar iki katına çıkmaktadır.

Kozmik radyasyon, bu tip radyasyonlar dünyanın atmosferi tarafından büyük bir kısmı bloke edilen güneş ve diğer yıldızlardan dünyamıza gelen radyasyonlardır. Oksijen miktarının daha az olduğu yüksek irtifalarda bu radyasyon oranı deniz seviyesine göre daha fazladır. Deniz seviyesinde yılda 25 mikro rem radyasyon alınırken, yerden 1500 metre yüksekliklerde bu oran 50 mik- ro reme, yerden 3000 metre yükseklikte ise 100 mikro reme çıkmaktadır.

Plastik kartlar ise, kişi bilgilerinin manyetik bantlar içerisinde yer aldığı, daha basit düzeyde güvenlik sistemlerinde kullanılan kartlardır.

Günümüzde yaygın olaran kullanılan Kartlı Sistemleri, Bağımlı Kartlı Sistemler ve Bağımsız Kartlı Sistemler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür.