GÖRÜŞME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 8

İdeal koşullarda görüşme süreci başlamadan önce uzman çeşitli hazırlıklar yapar. Bunlardan ilki fiziksel mekân düzenlemeleri ile ilgilidir. Görüşme öncesinde odanın toparlanması, derli toplu bir görünüm kazanması, içerinin havalandırılması, aydınlatmanın en uygun düzeye getirilmesi, varsa televizyon, müzik seti ya da radyo gibi cihazların kapatılması, görünürde diğer başvuranlara ait dosyalar varsa kaldırılması (gizlilik ilkesi gereği), görüşme kayıt altına alınacaksa not defteri, kalem ya da kayıt cihazlarının hazır hale getirilmesi gerekir. Tüm bu düzenlemeler başvuranda kendisine değer verildiği, dikkate alındığı, önemsendiği duygusu yaratarak olumlu ilişki geliştirmeye katkı sağlayabilir. Fiziksel nitelik ve düzenlemelerin dışında görüşmecilerin zihinsel, duygusal ve davranışsal olarak da görüşmeye hazırlanmaları gerekebilir. Görüşme öncesinde varsa başvurana ait dosya incelemek bunlardan biridir. Doğru cevap C'dir.

İlk görüşmenin birbiriyle bağlantılı, her biri aynı zamanda eylem olan üç temel amacı vardır: İlişki kurma, bilgi toplama ve yapılandırma. Doğru cevap A'dır.

Öz belirleme: Her başvuran kendi kaderini kendi belirleme hakkına sahiptir. Görüşmeci yaklaşımıyla bu hakka saygı duyduğunu sezdirmeli, başvuranın bu hakkını desteklemelidir. Bu davranış başvuranın kendiyle ilgili karar verme gücünü artıracak, dolayısıyla verdiği kararın sorumluluğunu da kişiye yükleyecektir. Bunun ilişki açısından yararı olduğu gibi değişim açısından da çok ciddi yararı vardır: “Değişim kararını veren başvuran, değişimin sorumluluğunu da almış demektir.” Bu da olası bir değişimin içsel güdülenmeye dayanması nedeniyle daha kalıcı olacağı anlamına gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap E'dir.

Ayrıntılı değerlendirmenin ardından başvuranın görüşme için uygun aday olmadığı kararı vermeyi gerektirebilecek durumlar:

Görüşme sürecinin tümünde olduğu gibi değerlendirmede de çok sayıda eylem ve görüşme tekniği işe koşulur. Bu kısımda ele alınanlar tüm süreçte kullanılmakla birlikte değerlendirmede daha çok öne çıkanlardır. Başarılı bir değerlendirme süreci için aşağıdaki eylem ve tekniklerin etkileşimli ve etkili kullanılması gerekmektedir:

Yüzleştirme, problem çözme girişiminde kullanılan tekniklerden biridir. Doğru cevap B'dir.

Yorumlamada görüşmeci başvurana verdiği karşılığa kendi yorumlarını da katmaya başlar. İlk görüşme ve değerlendirme aşamasında yorumlamaya fazla başvurulmaz, çünkü olabildiğince başvuran bildirimine dayalı çıplak gerçeğe ulaşılmak istenir. Problem çözme aşamasında görüşme ortaklığı kurulmuş olduğundan ve başvurana farklı bakış açıları kazandırılmak istendiğinden aşırı olmamak kaydıyla yorumlama yapılabilir. Kuşkusuz bu yorumun yapılabilmesi için başvuranda aynı zamanda bir yetersizlik duygusu olduğunun bilinmesi gerekir. Yorumlama tekniğini kullanabilmek için (1) olumlu ilişkinin kurulmuş olması, (2) elde yorum yapmaya yetecek verinin bulunması, (3) başvuranı üzerinde düşünmeye sevk edici olması ve (4) başvuranda savunmacı bir tutuma yol açmayacak nitelikte olması gerekir. Doğru cevap D'dir.

İster uzman-başvuran birlikteliği ile ister uzmanın kendi başına gerçekleştirdiği biçimde olsun, görüşmenin sonunda gerçekleştirilen değerlendirmenin çeşitli yararları vardır:

a. Görüşme başında konan hedeflere ulaşılma derecesi belirlenebilir.

b. Görüşmecinin -ve katılmışsa başvuranın- kendi sınırlı ve güçlü yönlerini keşfetmelerini sağlayabilir.

c. Yalnızca sonucun değil sürecin de etkililiği/etkisizliği ve bunların nedenleri ayrıntılı olarak saptanabilir.

d. Görüşmeciye sonraki görüşmeleri için eğitici ve yol gösterici bir süreç olabilir.

e. Süreçte gerçekleştirilen uygulamaların genel bir fotoğrafını sağlayabilir.

Yetersiz kaynaklar: Fiziksel, ekonomik, sosyal, duygusal, politik, kültürel kaynaklardan yoksunluk bireyin yaşantısında önemli problemlere yol açma potansiyeli taşımaktadır. Yukarıda değinildiği gibi, örneğin sosyal ilişkilerde çatışma ya da yeterli sosyal etkileşime sahip olmamak bireyde önemli bir sorun kaynağıdır.

Sosyal hizmet mesleğinin amaçlarına başarılı bir şekilde ulaşmasında kullanılan görüşme tekniğinin; bilgi toplamak, toplanan bilgileri değerlendirmek ve bir değişim yaratmak şeklinde sıralanabilecek üç temel işlevi bulunmaktadır. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Görüşme verilerinin kaydedilmesinde iki nokta üzerinde durmak gerekir. Birincisi görüşme verileri sadece görüşülen kişilerin cevaplarından oluşmamalıdır. Sözlü olmayan bilgilerin, yani görüşülen kişinin verdiği tepkileri, görüşme yapılan ortama ait özelliklerin de kaydedilmesi gerekir. İkincisi ise, görüşme verilerinin görüşme anında ya da sonrasında görüşmeci tarafından kaydedilmesi gerekir. Görüşme verilerinin görüşme sırasında ya da görüşmenin tamamlanmasının hemen ardından kaydedilmemesi halinde görüşme sırasında net olan bazı bilgilerin, kısa bir süre sonra unutulması söz konusu olabilecektir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Verilerin kaydedilmesinde bir takım koşullar, kullanılacak yöntemi belirlemektedir. Diğer bir ifadeyle yapılacak görüşmenin türü (yapılandırılmış, yarı-yapılandırılmış, yapılandırılmamış), görüşmenin yapılış şekli (sözel veya yazılı görüşmeler), görüşme konusu ve görüşme yapılan bireylerin özellikleri ve kayıt yöntemlerine yaklaşımı verilerin kaydedilme şeklini etkileyebilmektedir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Başarılı bir veri kaydı için görüşmeden elde edilebilecek tüm bilgileri yakalayacak bir yönteme sahip olunması gerekir. Böyle bir yöntem için görüşmecinin dikkat etmesi gereken veya önerilen bazı hususlar şunlardır: 

Görüşme yapılmadan önce katılımcıların izinlerinin alınması çok önemlidir. Aksi taktirde izinsiz görüşme yasal ve etik değildir.

Cihazla kayıt, görüşme yapılacak bireyin kabul etmesi ve koşulların uygun olması halinde en etkili kayıt yöntemi olarak bilinmektedir; çünkü not alma yönteminin aksine hem görüşme süreci engellenmez, hem de görüşme sonrasında ayrıntılı bir değerlendirme için görüşülen kişinin tüm cevapları eksiksiz kaydedilebilir. Yani cihazla kayıt daha fazla ve daha doğru bir veri kaydı sağlar.

Bir görüşme raporu hazırlanırken görüşmeciden kaynaklanan birtakım hatalar ortaya çıkabilir. Bu hatalar; tanıma hatası (görüşmecinin görüşülen kişilerde ortak olan olayları ya da işaretleri tanıyamaması), ihmal hatası (görüşmecinin not alması sırasında bazı ifadeleri, olayları, deneyimleri ihmal etmesi), derleme hatası (görüşmecinin verilen yanıtları yanlış anlaması veya dikkatsizliği nedeniyle notları derlerken yanlış derlemesi) ve yerini değiştirme hatası (görüşmecinin olayların sırasını veya aralarındaki bağlantıları hatırlamaması) olarak sıralanabilir.

Sosyal hizmet uzmanının görüşme sonucu hazırlayacağı raporların yazımında dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:

Araştırmanın bütün bir özetini oluşturan raporlama, bir araştırmanın, araştırmacının yorumunu da içerecek şekilde, bir bütün halinde yazılı bir şekilde ortaya konulmasıdır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Görüşmeci not alırken öncelikle görüşme tarihine, görüşmenin başlayış ve bitiş saatine, görüşme yerine, kiminle görüşüldüğüne ve görüşülenin tanımına (yaş, cinsiyet, meslek, eğitim vb.) dair bilgilere yer vermelidir.  Bunun amacı verilerin daha kolay tanımlanması ve analiz edilmesini sağlamaktır.

Sosyal hizmet görüşmelerindeki amaç başvuranların sorunlarını doğru bir şekilde tespit
etmek ve başvurana özgü çözüm yollarını geliştirmektir. Bu amaca ulaşmayı sağlayacak
husus başvuran ve başvuranın sorunu hakkında doğru bilgi elde etmek ve bu bilgileri
değerlendirmektir. Bu aşamada görüşme verilerinin kaydı (kayıt tutma) önemli bir adım
olarak karşımıza çıkmaktadır.

Öncüllerin hepsi doğrudur. Doğru cevap A'dır.