GÖRÜŞME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 34

Görüşme çeşitli aşamalardan oluşur. Gelişim aşaması, problemin çözülmeye çalışıldığı en uzun aşamadır.

Süreci, içeriği ve çıktıları değerlendirme aşaması Tamamlayıcı aşama II'yi oluşturan görüşme sonrası aşamasında yer alır. Diğer şıklardaki veriler görüşme öncesi ve görüşme süreci aşamalarında yer alır.

Görüşmeye kendi isteği ile katılan başvuranlarda hedeflenen değişime ulaşma olasılığı daha yüksektir.

Yüzleştirme problem çözme girişiminde kullanılan tekniklerdendir.

Katılım davranışlarının kullanımı: Kadushin ve Kadushin (1997), görüşmecinin ilgili ve dikkatli olduğuna işaret eden tüm gözlenebilir eylemlerine ‘katılım davranışları’ adını vermektedirler. Katılım davranışlarının en önemli göstergesi göz teması ve duruş biçimiyle ifade edilen sözlü olmayan eylemlerdir. Değerlendirmede mümkün olduğunca ayrıntılı bilgi alındığından başvuranı bilgi verme konusunda cesaretlendirecek bir tavır sergilenmelidir. Görüşmecinin göz teması ve beden dili yoluyla anlatılanlara ne denli ilgili olduğunu ve karşısındakini dikkatle dinlediğini ifade etmesi başvuranda önemsendiği, gerçekten dinlendiği, anlaşılmaya çalışıldığı duygularını devreye sokarak aktarımlarının kapsamlı ve yoğun olmasına yol açacaktır.

B şıkkı dışındakiler görüşme için çok uygun adaylar olarak kabul edilmemektedirler.

Duyguların yansıtılması değerlendirmede, diğerleri problem çözme girişiminde kullanılan tekniklerdir.

Bir teknik olarak destekleme, başvuranın yeteneklerinin, niteliklerinin, baş etme çabalarının ve güçlü yönlerinin öne çıkarılması, vurgulanması ve takdir edilmesidir. Problem çözme aşamasında probleme odaklanıldığı kadar o problemin çözümünde kullanılacak başvuran özelliklerine de yoğunlaşılır. Bireyin baş etme becerileri, kapasitesi ve güçlü yönleri ne denli desteklenirse, başvuranın kendinden ivme alan değişim de o denli gerçekleşebilir.

Sonlandırmanın başvuran ve görüşmecinin ortak kararı neticesinde olması doğal yani planlı sonlandırmaya örnektir. Diğerleri ise plansız sonlandırma sınıfında yer alır.

Görüşmeye başlama, ilk görüşme adıyla da anılmaktadır. “Görüşmenin hangi aşaması daha önemlidir?” gibi bir soru anlamlı değildir. Çünkü görüşme bir sistemdir ve herhangi bir aşamadaki aksama bir bütün olarak sistemin amacından sapmasına, beklendik sonuç vermemesine yol açacaktır. Görüşme bilimsel bir uygulama alanı olduğu kadar bir sanat, profesyonel bir iş olduğu kadar insani bir eylemdir. Dolayısıyla sanatın ve insani eylemin doğasına uygun olarak öznel sorulara da açıktır. Daha öznel bir yaklaşımla “Görüşme sürecinin en özel aşaması hangisidir?” sorusu gündeme getirilebilir. Uygulamacılar ilk görüşmenin, yani görüşmeye başlama aşamasının en özel evre olduğu konusunda neredeyse hemfikirdirler.

Görüşme verilerinin kaydedilmesinde iki nokta üzerinde durmak gerekir. Birincisi görüşme verileri sadece görüşülen kişilerin cevaplarından oluşmamalıdır. Sözlü olmayan bilgilerin, yani görüşülen kişinin verdiği tepkileri, görüşme yapılan ortama ait özelliklerin de kaydedilmesi gerekir.

Görüşmeci, görüşme verilerini ses, resim ve görüntü kaydeden mekanik veya dijtal cihazlarla da kaydedebilir. Cihazla kayıt, görüşme yapılacak bireyin kabul etmesi ve koşulların uygun olması halinde en etkili kayıt yöntemi olarak bilinmektedir; çünkü not alma yönteminin aksine hem görüşme süreci engellenmez, hem de görüşme sonrasında ayrıntılı bir değerlendirme için görüşülen kişinin tüm cevapları eksiksiz kaydedilebilir. Yani cihazla kayıt daha fazla ve daha doğru bir veri kaydı sağlar. Özellikle görüntülü kayıtlarda ayrıntıların kaybolmaması açısından son derece yararlıdır.

Hangi yöntemle kayıt yapılırsa yapılsın görüşmecinin görüşmeden çıktıktan hemen sonra, görüşmeyi yaptığı kişinin nerelerde sinirli/rahatsız olduğunu; görüşmenin kesilip kesilmediğini; görüşmeler sırasında ortamda dikkatini çekenlere ilişkin bulgularını not alması gerekir.

Yapılandırılmış görüşmelerde verileri kaydetme yöntemi olarak not tutmanın kullanılması çok fazla problem yaratmaz; çünkü bu görüşme türü anket gibidir. Görüşmeci, soruları sırasıyla okur ve cevapları kaydeder.

Görüşmenin yapıldığı ortam koşulları, görüşülenlerin tutumları, davranışları, jest ve mimikleri örtünmek istenen bir bilgi olup olmadığı konusunda ipuçları verir. Ayrıca görüşmeye eşlik eden kimi durum ve ayrıntılar, elde edilen bilginin doğruluğunun tespitinde önemli ipuçları verebilir. Bu nedenle kayıtların verilen cevaplar kadar gözlem bilgilerini de içermesi gerekir.

Bir görüşme raporu hazırlanırken görüşmeciden kaynaklanan birtakım hatalar ortaya çıkabilir. Bu hatalar; tanıma hatası (görüşmecinin görüşülen kişilerde ortak olan olayları ya da işaretleri tanıya- maması), ihmal hatası (görüşmecinin not alması sırasında bazı ifadeleri, olayları, deneyimleri ihmal etmesi), derleme hatası (görüşmecinin verilen yanıtları yanlış anlaması veya dikkatsizliği nedeniyle notları derlerken yanlış derlemesi) ve yerini değiştirme hatası (görüşmecinin olayların sırasını veya aralarındaki bağlantıları hatırlamaması) olarak sıralanabilir.

Sosyal çalışmacılar tarafından görüşme sonucunda özet ve süreç raporu olmak üzere iki çeşit rapor hazırlamaktadır. Süreç raporunda; çalışılan kurumun adı, başvuranın kimlik bilgileri, görüşme tarihi ve süresi, sosyal çalışmacının adı ve soyadı yazılır. Raporda görüşmenin amacı kısaca belirtildikten sonra, kronolojik olarak konuşulanlar, başvuranın genel görünümü, davranış ve tepkileri, etkileşim süreci, uzman katkısı, gözlem ve düşünceler ayrıntılı biçimde yazılır. Son bölümde ise sosyal çalışmacının başvuran, görüşme süreci ve kendisi hakkında yaptığı değerlendirmeler yer alır. Özet raporunda; çalışılan kurumun adı, başvuranın kimlik bilgileri, görüşme tarihi ve süresi, sosyal çalışmacının adı soyadı yazılır. Görüşmenin amacı belirtildikten sonra görüşmede elde edilen bilgiler, gözlem ve değerlendirmeler kısa ve öz olarak kaydedilir.

Verilerin kaydedilmesinde bir takım koşullar, kullanılacak yöntemi belirlemektedir. Diğer bir ifadeyle yapılacak görüşmenin türü (yapılandırılmış, yarı-yapılandırılmış, yapılandırılmamış), görüşmenin yapılış şekli (sözel veya yazılı görüşmeler), görüşme konusu ve görüşme yapılan bireylerin özellikleri ve kayıt yöntemlerine yaklaşımı verilerin kaydedilme şeklini etkileyebilmektedir.

Görüşülenin açıklamalarının önemli olduğu fikrine kapılması not alma yönteminin dezavantajlarından birisi değildir.

Görüşülenin her zaman kayıta izin vermek istememesi cihazla kayıt yönteminin dezavantajlarından bir tanesidir.