GÖRÜŞME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 5

"Geribildirim alıcının algıladığı ve yorumladığı iletilere, sözlü ve/veya sözsüz tepki verme sürecidir."

Kod açma kaynak tarafından gönderilen mesajların, alıcı tarafından anlamlandı-rılması; iletiye yüklenen anlamın çözümlenmesi işlemidir.

Sessizlik, sıklıkla dinleme ile karıştırılan bir görüşme becerisidir. Dinlemede karşıdaki konuşuyorken susmak söz konusuyken, sessizlikte karşıdaki konuşmadığında da susmak vardır. Sessizlik, herhangi bir biçimde sözlü iletişim içermeyen aktif bir görüşme becerisidir. Uygulanması en zor süreçlerden biridir. Görüşmecinin deneyimi arttıkça sessizlik becerisini etkili bir biçimde uygulayabilme yeteneği de artmaktadır. Sessizlik becerisinin hangi durumlarda uygulanacağı oldukça önemlidir. Başvurana zaman kazandırılmak istendiğinde, ağır bir konuşmanın ardından, ağlama nöbeti sırası ve sonrasında, iletişimi başlatma davranışı danışana bırakılmak istendiğinde sessizlik uygulanabilir. İlk seanslarda, başvuranın takıldığı durumlarda, herhangi bir saldırgan tutum öncesinde, kaygı-utanç gibi duyguların yaşanması durumunda, üzüntü verici bir durum anlatılmadan önce sessizlik kendiliğinden ortaya çıkabilir. Sessizlik tekniği ciddi bir dikkati gerekli kılmaktadır. İlk görüşmelerde sessizliğe fazla yer vermemekte yarar vardır. Çünkü henüz görüşmeciye yeteri kadar güven duyulmayan bu aşamada sessizlik, başvuran tarafından reddedici bir tutum olarak algılanabilir. Buna olumsuz sessizlik denmektedir. Dolayısıyla ilk görüşmelerde sessizlik kendiliğinden ortaya çıkma eğilimi gösterse de buna izin verilmemelidir. Ancak sona yaklaşan görüşmelerde sessizlik bir duygu ifadesi ve kabul edici bir tutum olarak algılanabilir. Buna da olumlu sessizlik denmektedir. Görüşmeci, sessizlik becerisini uygulayıp uygulamayacağına ya da kendiliğinden ortaya çıkan sessizliğe izin verip vermeyeceğine başvuranı iyice tanıdıktan sonra karar vermelidir.

Özetleme: Özetleme, görüşme sürecinde konuşulanların görüşmeci tarafından kısa ve anlaşılır bir dille toparlanmasıdır. Özetleme, görüşmenin herhangi bir seansının ortasında, sonunda ya da gereksinim duyulan bir noktasında yapılabileceği gibi tüm görüşmelerin bitiminde de yapılabilir. Özetleme kısa, açık ve anlaşılır olmalıdır. Özetleme becerisini etkili kullanan bir görüşmeci, başvurana konuşulanları hatırlaması, hatırlananlar çerçevesinde bir sonraki aşamaya geçilmesi yönünde katkıda bulunur. Ayrıca doğru zaman ve biçimde özetleme becerisini kullanması, başvuranda dikkatle dinlenildiği hissi uyandırarak sürece katılması yönünde teşvik edici bir işlevi de vardır.

Kendini Açma: Başvuranın duygularını ifade etmesine model olmak ve onu cesaretlendirmek üzere görüşmecinin zaman zaman kendi duygu, düşünce ve yaşantılarını dile getirmesi kendini açma becerisi olarak bilinmektedir. Tanımdan da anlaşılabileceği üzere görüşmecinin kendini açma davranışının görüşme süreci ve başvuran açısından çeşitli yararları vardır:

Kendini açma, yukarıda anılan yararlarına karşın dikkatle kullanılması gereken bir beceridir. Çünkü görüşmecinin gereksiz yere ve sürekli olarak kendini açması, ilişkinin profesyonel boyuttan gündelik boyuta geçmesine yol açabilir. Aşırı kendini açmada fark etmeden bir aktarım ilişkisinin doğması riski de bulunmaktadır.

Görüşme açısından yapılandırmanın dört temel yararı vardır:

Görüşmede bireyler arası iletişimin sosyal normları yerine mesleki normlar geçerlidir. Mesleki normlar, görüşmecinin görüşme sürecinde nasıl davranması gerektiğini, neleri yapıp neleri yapmaması gerektiğini gösterir. Bununla birlikte, görüşmenin ulaşılmak istenen bir amacı vardır; sohbette olduğu gibi iyi vakit geçirmek için yapılmaz. Bu nedenle de görüşmede katılımcıların hoş olmayan gerçeklerden veya duygulardan kaçmaması gerekir. Görüşmeci, görüşmenin amacı için gerekliyse bu hoş olmayan gerçeklerin ya da duyguların ortaya çıkmasını sağlamak zorundadır. Ek olarak, . Konuşma kalıpları, sohbeti görüşmeden ayırır. Sıradan bir sohbet konuşmasında duraksamalar, belirsizlikler ve tekrarlar vardır. Görüşmede kullanılan dilin daha resmi, kusursuz, belirgin ve organize edilmiş olması beklenir. Son olarak, görüşmede konuşma akışı dengeli değildir; görüşmeciden ziyade başvuranın konuşması
beklenir.

Sosyal hizmetin işlevleri aynı zamanda sosyal hizmette kullanılan görüşmenin amaçlarını
oluşturur. Bu işlevler;
• Bilgi toplamak,
• Bilgileri değerlendirmek ve
• Bir değişim yaratmaktır.

Bu işlevler çerçevesinde sosyal hizmet görüşmelerindeki amaçları şu şekilde sıralamak
mümkündür:
• Başvuran hakkında ailesi, akrabaları, arkadaşları hakkında, başvuranın sorunu
hakkında bilgi toplamak.
• Başvuranın iç dünyasını, hislerini keşfetmek.
• Başvuran ve görüşmeci arasında karşılıklı bir ilişki geliştirmek.
• Başvuranın sorunları, ihtiyaçları, kaynakları hakkında bilgi sahibi olmak.
• Başvurana duygusal bir rahatlama fırsatı vermek, güvende olduğu hissini yaşatmak, sorunları ve nedenleri hakkında bir görüşe sahip olmak.
• Başvurana kendisine yapılacak yardım hakkında ve ondan neler beklendiği konusunda bilgi vermek.
• Başvuranın şimdiki sorunuyla ilgili geçmişte yapılan tedavileri hakkında bilgi toplamak, psikolojik ve medikal geçmişi, aile geçmişi ve şimdiki ortamı hakkında bilgi
sahibi olmak.
• Başvuranın zihinsel durumunu anlamak.
• Başvuranın ruhsal durumunu, düşünme sürecini, hafıza gücünü incelemek (Young, 1935).

Teşhis ya da karar verme görüşmeleri, bilgi toplama görüşmelerine kıyasla daha amaç odaklıdır; belirgin kararlar almaya yöneliktir. Örneğin çocuk istismarı olduğuna dair bir şikayetin doğruluğunu kontrol etmek için bu tür görüşmeler yapılır. Bireyin davranışlarını, algısını, tutumlarını etkileyen faktörleri anlamayı sağlar. İhtiyaçlarını, sorunlarını, imkanlarını, kaynaklarını “ne?, ne zaman?, nerede?, ne kadar?” tarzındaki sorularla belirlemeye çalışır. Bu sorularla sorunu teşhis etmek, değerlendirmek ve
sağlanacak hizmeti belirlemek mümkün olur. Bu görüşmelerde her türlü bilginin toplanmasına gerek yoktur; önemli olan soruna yönelik kesin, net bilginin toplanmasıdır. Toplanılan bu bilgiye göre bir değerlendirme yapılır ve bu değerlendirme sürecine göre de en doğru karar verilmeye çalışılır.

Tedavi görüşmelerinde görüşmeci, başvuranın duygularını, tutumlarını veya davranışlarını değiştirmeye çalışır. Bunun için de psikolojik ilke ve prosedürleri uygular; bu görüşmelerde amaç, iletişim yoluyla yardım etmek ve sorunu çözmektir.

Yapılandırılmış görüşme yapacak kişilere yol gösterecek öneriler şu şekildedir:
• Görüşmeye başlarken detaylı bir açıklamaya girmeyin, standart bir açıklama formu kullanın.
• Daha önceden hazırlanmış sorulardan ve cevap anahtarından uzaklaşmayın.
• Bir başka kişinin görüşmeyi bölmesine izin vermeyin.
• Cevaplara yorum yapmayın; katılıp katılmadığınızı belirtmeyin.
• Sorunun ne anlama geldiği hakkında yorum yapmayın.
• Cevaplarda bir kelime değiştirmeyin; cevap listesine yeni bir cevap kategorisi eklemeyin.

Yapılandırılmamış Görüşme: Görüşmeci, görüşme sırasında aklına gelen her türlü soruyu sorar; gelen cevaplara göre yeni soruları şekillendirir. Görüşmeci, görüşme yapılan kişinin cevaplarına bağlı olarak kendini sürekli yeniden yapılandırmak ve her verilen cevaba koşut yeni soruları o an hazırlamak ve sormak durumundadır. Bu şekilde elde edilen bilgi en düşük güvenilirliğe ve geçerliliğe sahiptir. Diğer görüşme tekniklerine göre daha fazla zaman alır. Fakat hem görüşmeciye hem de görüşülen kişiye büyük bir esneklik tanır

Son dönemlerde kullanımı giderek artan odak grup görüşmeleri, grup görüşmelerinde kullanılan tekniklerden bir tanesidir. Görüşmeciyle başvuran arasında bire bir yapılan görüşmelerden farklı olarak odak grup görüşmelerinde bireysel hikayelerden ziyade belli bir grup ya da topluluğun belli bir konu üzerindeki davranışları ve davranışlarının arkasındaki nedenleri anlaşılmaya çalışılır.

Karşılıklı sosyal etkileşime dayalı görüşme tekniği günümüzde giderek daha çok kullanılmaktadır. Üstü örtülmüş, bilinçaltına itilmiş deneyimlerin, duyguların ortaya çıkarılmasında ve detaylı bilgiye ulaşılmasında görüşmenin sağladığı birçok fayda söz konusudur. Bununla birlikte, çoğu kişiye yazmaktansa sözel olarak sorulara cevap vermek daha kolay ve daha doğal gelir. Bir başka ifadeyle görüşme, bireylerin bilgi sunacakları doğal ortamlar yaratır. Görüşme tekniğinin bir diğer üstün özelliği de,  yüz yüze bir araya gelmeye gerek kalmadığı için coğrafi açıdan çok uzak bir yerdeki kişiye, bulunduğu toplulukta dışlanan bir kimseye, göz ardı edilen, yokmuş gibi davranılan gruplara ulaşma imkanı sağlamasıdır. Görüşmelerin en büyük sıkıntısı kendimizi ya da olayları anlatırken kullandığımız kelimelerin belirsiz oluşudur; başvuranın soruları yanlış anlaması ve verdiği cevapların görüşmeci tarafından yanlış bir şekilde anlaşılması görüşmelerin riskli yanlarından birini oluşturur.

En genel anlamıyla görüşme, özgül ve daha önceden belirlenmiş bir hedefe yönelik iletişimdir.

Etkili bir görüşmeci olmak uzmanın aşağıdaki özelliklere sahip olmasını gerektirir:

1. Sosyal hizmet alanının uygulama ilkelerini benimseme,
2. Alanın öngördüğü uygulamacı yeterlilikleri ölçütlerini karşılama,
3. Yardım ilişkisi kurabilme,
4. Görüşme becerilerini uygulama,
5. Uygun bireysel özellikleri taşıma,
6. Görüşme becerilerini farklı ortamlara aktarma.

Sosyal hizmetin nihai hedefi değişim yaratmaktır.

Temel yardım ilişkisi değerleri kabul etme, yargılamama, içtenlik, saygı, empati, güçlendirme, farklılıklara duyarlık, pozitif yanlılık, saydamlık şeklindedir.

Soru sorma görüşme becerilerinden biridir. A, B, D ve E seçenekleri bu beceriler arasında yer almamaktadır.

Dinleme türleri aktif, kestirici ve seçici olmayan dinleme olmak üzere üç türlüdür.