GÖRÜŞME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 29

Görüşme sırasında sorulan sorulara, karşı tarafın rahat, dürüst ve doğru bir şekilde tepkide bulunmasını sağlamak görüşmecinin temel görevidir. Görüşmecinin bu temel görevi etkili ve verimli bir şekilde yerine getirebilmesi ise sahip olduğu iletişim becerileri ile doğru orantılıdır. Yani görüşmecinin iletişim konusundaki bilgi ve beceri düzeyi yapacağı görüşmenin ne kadar etkili olacağını ve elde edeceği bilgilerin ne kadar doğru ve güvenilir olacağını belirler. Doğru cevap iletişim becerileridir.

Görüşmede de aynı diğer iletişim faaliyetlerinde olduğu üzere sözlü ve yazılı iletişimin yanında vücut hareketlerimiz, yüz ifadelerimiz, sesimizin tonu, diğer insanlarla olan etkileşimlerimizde araya koyduğumuz mesafe, giydiklerimiz, içinde bulunduğumuz mekânları düzenleme şeklimiz de, ayrıca bir iletişim aracı olarak kulanılmaktadır. Ancak yemek tercihimiz bir iletişim aracı olarak görülmez.

Kaynak, iletişim sürecinde mesajı gönderen ve iletişim sürecini başlatan öğedir.

Mesajların dikkat çekici olması için sözel ve görsel unsurları içinde barındırması önem taşımaktadır. Görsel unsurların daha çok ilgi çektiğini söylemek mümkündür. Yapılan bir araştırmaya göre, bir mesajda sözcükler yüzde 5, ses tonu yüzde 25, sözel olmayan unsurlar ise yüzde 65 etki uyandırabilmektedir

İletişim, kodların kullanımını içerdiğine göre anlamların paylaşımını sağlayabilmek için iletişim sürecinde kodlamanın ve kod açmanın olması gerekmektedir. Kodlama; bilgilerin, düşüncelerin ve duyguların alıcı tarafından anlaşılmasına olanak tanıyacak şekilde iletime uygun hazır bir mesaja dönüştürülmesidir.

Kaynağın aktardığı bilginin alıcıya istenen şekilde ulaşması ve beklenen davranışın ortaya çıkması, iletinin doğru kodlanmasına ve bu kodun doğru çözümlenmesine bağlıdır. Alıcı ve kaynak arasındaki ileti alışverişinde ortak olmayan noktalardan yollanan iletiler karşılık bulamayacaktır. İletişimde taraf olan kişilerin referans çerçevelerinin kesiştikleri nokta, kaynağın ve alıcının yaşam deneyimlerinin ortak noktası olan ortak referans çerçevesini oluşturmaktadır.

İletişimin gerçekleşebilmesi ve etkili olabilmesinde kanal seçiminin çok büyük önemi vardır. İletişimde ulaşılmak istenen amaç(lar), sosyal hizmet görüşmesinde başvuranın özellikleri, zaman ve mekân sınırlılıkları ya da olanakları kanalın seçiminde temel bir rol oynar. Başka bir deyişle kime, ne için, neyi iletmek istediğimizle kullanacağımız kanal arasında sıkı bir ilişki vardır. Örneğin; görme engelli bir başvuran için görsel kanalları kullanamayız. Kanal seçimi beraberinde araç seçimini de getirir. İletişim araçları, iletileri kanal boyunca aktarılabilir işaretlere dönüştüren fizik ya da teknik araçlardır. Başka şekilde tanımlarsak iletişim aracı, içinde kanallar bulunduran ve kanallar yoluyla iletiyi alan, gönderen, yayan belirli yapısal özelliklere sahip ortam ve nesnelerdir.

İletişimin niceliği, iletişimin niteliğini arttırmaz: Kurduğumuz iletişimin miktarının artması daha doğru, daha iyi ve anlamları paylaşabildiğimiz etkili bir iletişim kurduğumuzun göstergesi olamaz. Fazla bilgi yanlış anlamalara neden olabilir, dinleme ve empati becerilerini işe koşmayı zorlaştırabilir. İletişim laf kalabalığına dönüştüğünde olumlu sonuçlara götürmez. Bu nedenle kurulan iletişimin niteliği daha önemlidir.

Sözsüz iletişim, sözlü iletişim mesajlarının yorumlanmasında da ipuçları sağlamaktadır. Sözsüz iletişim, kişinin gerçekte ne söylediğini ya da söylemek istediğini anlamada güvenilir bir kaynak olarak devreye girer. Sözlü iletişimin gerçek anlamını ortaya koyan ve pekiştiren ses tonlaması, yüz ifadeleri, mimikler, beden hareketleri veya ses nitelikleri gibi görsel göstergeler üzerinden gerçekleşir ve iletişimin, özellikle yüz yüze iletişimin önemli bir yönünü oluşturur. Sözsüz iletişim, kişiler arası iletişimde sözlü iletişimle birlikte etkin olan beden hareketleri, yüz ifadeleri, gözle kurulan iletişimi, zaman ve mekânın kullanımı, giyim-kuşam kodlarını ve dil ötesini içeren, daha çok ilişkilerin belirlenmesinde ve/veya duyguların dile getirilmesinde rol üstlenen iletişim biçimi olarak tanımlanmaktadır. Uygun kelime seçimi sözsüz iletişim için gerekli bir unsur değildir.

Sosyal mesafe: Herhangi bir nedenle, paylaşılacak ortak bir konu için iletişimde bulunulması gereken, tanışıp, selamlaşılan kişilerle olan iletişimde korunan mesafedir. Bu mesafe iş yaşamında, alışverişlerde, çok fazla tanışıklığı olmayan kişilerin olduğu ortamlarda kullanılır.

Görüşme sürecinde gözlemden çok sık faydalanılması, görüşmede sadece sözlü iletişimin kullanılmadığı anlamına gelmektedir. Belirli bir amaç doğrultusunda yapılan gözlem, görüşmenin önemli bir parçasını oluşturmaktadır ve görüşme sonunda elde edilen bilgilerin zenginliğini beraberinde getirmektedir. Bunun sebebi ise bireylerin iletişimlerinin büyük bir kısmında vücut dili, dış görünümle ilgili özellikler ve mekâna ait özellikler gibi görsel ipuçlarının önemli bir yeri olmasıdır. Gözlem sayesinde elde edilen bu bilgiler, görüşme sonucunda ulaşılan bilginin kalitesini oldukça artırmaktadır.

Görüşmeyi sohbetten ayıran en önemli özellik görüşmenin bilinçli bir amaca ulaşmak için tasarlanmasıdır. Herhangi bir amacı olmayan görüşme, sadece bir sohbet olabilir; görüşme olarak kabul edilmesi söz konusu değildir.

I ve V nolu cümleler görüşme ile ilgili cümleler olup sohbet bakımından yanlıştır.

Sosyal hizmetlerdeki görüşmeler, diğer meslek gruplarının gerçekleştirdiği görüşmelerden farklılaşmaktadır. Sosyal hizmet mesleğinde görüşme tekniğini bilmek ve bu tekniği kullanırken yeterli deneyime sahip olmak çok önemlidir. Bir doktor veya bir avukat için görüşme hakkında detaylı, teknik bir bilgiye sahip olmadan da sorularına cevap almaları mümkünken, bir sosyal çalışan için aynı durum söz konusu değildir. Bilimsel bilgiden uzak olan, rastgele yapılan bir görüşme, başvuranların mevcut sorunlarını çözmediği gibi yanlış tedavi yöntemleri sonucu başvuranların durumunun daha da kötüleşmesine neden olabilir.

Sosyal inceleme görüşmelerinde başvuranla birbirini takip eden seri görüşmeler yapılır ve bilgiler biriktirilerek toplanır. Her görüşmede nispeten yeni, daha önce paylaşılmamış bilgiler toplanır. Bilgilerin toplanmasındaki amaç başvuranı daha yakından tanımaktır; bu şekilde başvurana sağlanacak hizmetler konusunda en doğru kararı vermek mümkün olur.

D şıkkında verilen "Gerektiğinde gelen cevaplara göre sorularınızı şekillendiriniz." cevapı yapılandırılmış görüşme tekniğinde uygulanan bir yöntem değildir.

Yapılandırılmamış Görüşme: Görüşmeci, görüşme sırasında aklına gelen her türlü soruyu sorar; gelen cevaplara göre yeni soruları şekillendirir. Görüşmeci, görüşme yapılan kişinin cevaplarına bağlı olarak kendini sürekli yeniden yapılandırmak ve her verilen cevaba karşılık yeni soruları o an hazırlamak ve sormak durumundadır. Bu şekilde elde edilen bilgi en düşük güvenilirliğe ve geçerliliğe sahiptir.

Bireysel tecrübeler veya fikirler yerine, o grubun normları hakkında bilgi toplanan odak grup görüşmelerinde görüşülen kişilerin serbest bir ortamda düşüncelerini dile getirmeleri önemlidir. Bu görüşmeler, yapılandırılmış, yarı-yapılandırılmış veya yapılandırılmamış olabilir.

Görüşmelerde en tehlikeli durumlardan bir tanesi görüşmede yanlı davranılması, önyargıların gerçek bilgilerin önünü tıkamasıdır. Bilgilerin görüşülen kişi tarafından aktarılması ve görüşmeci tarafından değerlendirilmesi sırasında her iki tarafın da objektifliğini kaybetmesi oldukça sıkıntılı bir durumdur.

Sosyal hizmet görüşmelerinde yapılandırılmamış görüşme tekniği yerine yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmaya başlanmıştır. Yapılandırılmamış görüşmede ortaya çıkan birtakım sorunlar bu yönde bir değişikliğin olmasına neden olmuştur. Aynı görüşmeci tarafından farklı zamanlarda yapılan görüşmede farklılıkların olması, farklı görüşme stillerinin birbiriyle etkileşimi, başvuranın özellikleri, bilgiyi kaydetmedeki farklı teknikler sosyal hizmet görüşmelerinde toplanan bilginin güvenilirliğinin sorgulanmasına neden olmuştur. Bu sorunları ortadan kaldırmak için de sosyal hizmetlerde yapılandırılmış görüşmeler tercih edilmektedir.