GÖRÜŞME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 11

Görüşme becerilerini farklı ortamlara aktarabilme etkili bir görüşmeci olmak için uzmanın sahip olması gereken özelliklerden biridir.

Aktarım (Transferans), başvuranın, profesyonel ilişki kapsamında olmayan duygu ve düşüncelerinin uzmana yönlendirilmesidir. Örneğin başvuran, uzmanı baba figürü olarak algılayabilir.

C seçeneğinde verilen ifade yanlış aktarılmıştır. Doğru olan açıklama şu şekildedir: Etkili görüşmeci, genellikle başvurandan daha az konuşurken, etkisiz bir görüşmeci ise,başvurandan daha çok konuşur.

Sistem yaklaşımının görüşmeciye ve görüşme sürecine eşsiz yansıma ve katkıları vardır: • Görüşmenin sosyal hizmet sisteminin bir alt sistemi olarak formüle edilmesini sağlar. Böylece nihai hedef olarak değişimin sağlanabilmesi için görüşme yanında gerekirse diğer sosyal hizmet uygulamalarının da gerekli olabileceği bilincini yaratır. • Görüşmenin kendisi bir sistem olarak düşünüldüğünde, girdi-süreç-çıktı ya da görüşmenin başlangıcı-seyri-sonlanışı arasındaki ilişkilerin bir denge içinde yürütülmesine ilişkin ipuçları verir. • Görüşmeciye sürecin başından sonuna, hatta hazırlığından izlenmesine kadar sağlıklı işlemesi için sistemi oluşturan temel ögeler arasındaki (görüşmeci-başvuran) ilişkinin önemini anlatır. • Hedefe etkili bir biçimde ulaşabilmek için görüşmecide sistemin ve sürecin herhangi bir ögesinin atlanmaması gerektiğine ilişkin bir içgörü sağlar. • Görüşmeciye dinamik bir bütünsellik anlayışı kazandırır. • Görüşmeci ile başvuran arasındaki herhangi bir uyuşmazlıkta sistemin dengeden yana işleyeceğini anımsatarak görüşmecinin telaştan uzak kalmasına yardımcı olur.

Sosyal hizmetin tarihsel gelişimi incelendiğinde belli dönemlerde belli yaklaşımların daha baskın olarak alanı etkilediği görülmektedir. Örneğin, 1960’lara kadar sosyal hizmet uygulamalarında tıbbi yaklaşım etkili olmuştur. Tıbbi yaklaşım, bireylerin yaşadığı sorunların birer ruhsal bozukluk olduğuna, bozukluklara biyolojik etkenlerin yol açtığına ve tedavide de yine biyolojik uygulamaların yer alması gerektiğine inanmaktaydı. 1960’lardan itibaren, tıbbi modelin gerçekten yararlı olup olmadığı sorgulanmaya başlanmıştır. Aynı zamanda araştırmacılar, psikodinamik kuramın da düşünüldüğü kadar etkili olmadığını düşünmeye başlamışlardır. Denenmiş yaklaşımların beklendik sonuçları vermemesi, sosyal çalışmacıları son yıllarda yeni bir yaklaşım arayışına itmiştir

Bu yaklaşım, bir anlamıyla "Gestalt psikolojisinden etkilenmiştir. Kimya alanı ile ilgisi bulunmamaktadır. Almanca bir sözcük olan ve Türkçeye tam olarak çevrilemeyen “gestalt”ın, dilimizdeki en yakın karşılığı “bütün”dür. Sistem Yaklaşımı Sosyal çalışmacılar, hizmet verdikleri bireyleri, aileleri, grupları, örgütleri ve toplulukları birer sistem olarak algılayan uzmanlar olarak yetiştirilirler. Sistem yaklaşımına göre, bireydeki sorunlar biyolojik, psikolojik ve toplumsal risk faktörlerinin birleşmesi ve etkileşmesi sonucunda oluşmaktadır.

Denenmiş yaklaşımların beklendik sonuçları vermemesi, sosyal çalışmacıları son yıllarda yeni bir yaklaşım arayışına itmiştir (Koprowska, 2008). Bunlardan biri ekolojik yaklaşımdır. Özünde Urie Bronfenbrenner’in çalışmalarına dayanan ekolojik yaklaşıma göre, bireyin sorunları, tıbbi modelde önerildiği biçimiyle, biyolojik etkenlerden ya da psikodinamik çatışmalardan çok, fiziksel ve sosyal çevresi ile yaşadığı işlevsel olmayan ilişkilerden kaynaklanmaktadır.

Sosyal hizmet görüşmelerinin yapıldığı fiziksel ortamlar (kurum ve mekânlar) aşağıda sıralanmıştır: • Doğrudan sosyal hizmet sağlayan kurumlar (örneğin, Çocuk Esirgeme Kurumu) • Merkezler (örneğin, evlat edinme merkezleri/evleri) • Yatılı kurumlar (örneğin, yatılı okullar, huzur evleri) • Ceza ve tevkif evleri • Okullar • Hastaneler • Gündüz bakımevleri (örneğin, kreşler) • Halk merkezleri • Sorun sahibinin evi, ofisi • Enformel ortamlar (örneğin, kafeteryalar, parklar)

İster uzman-başvuran birlikteliği ile ister uzmanın kendi başına gerçekleştirdiği biçimde olsun, görüşmenin sonunda gerçekleştirilen değerlendirmenin çeşitli yararları vardır: a. Görüşme başında konan hedeflere ulaşılma derecesi belirlenebilir. b. Görüşmecinin -ve katılmışsa başvuranın- kendi sınırlı ve güçlü yönlerini keşfetmelerini sağlayabilir. c. Yalnızca sonucun değil sürecin de etkililiği/etkisizliği ve bunların nedenleri ayrıntılı olarak saptanabilir. d. Görüşmeciye sonraki görüşmeleri için eğitici ve yol gösterici bir süreç olabilir. e. Süreçte gerçekleştirilen uygulamaların genel bir fotoğrafını sağlayabilir.

Psikososyal yaklaşımın genel sosyal hizmet uygulamaları yanında görüşme uygulamasına olan katkıları şunlardır: Görüşmecinin bireyin içsel dünyası kadar çevreyle ilişkilerinin de önemli olduğunu anımsatarak özellikle değerlendirme aşamasında çevresel faktörlerin yeterince sorgulanmasını sağlar; Bireyde hedeflenen değişimin gerçekleşmesi için sosyal çevresinin de olabildiğince değişime yardımcı olacak biçimde düzenlenmesini öngörür; Görüşmecinin kendisinin de başvuranın sosyal çevresinin bir unsuru olabileceğini, dolayısıyla bireydeki değişimde kendisinin hem çevresel bir faktör hem profesyonel bir destekçi olarak önemli katkı yaptığını içselleştirmesine yardımcı olur.

Sistem yaklaşımının görüşmeciye ve görüşme sürecine eşsiz yansıma ve katkıları vardır: • Görüşmenin sosyal hizmet sisteminin bir alt sistemi olarak formüle edilmesini sağlar. Böylece nihai hedef olarak değişimin sağlanabilmesi için görüşme yanında gerekirse diğer sosyal hizmet uygulamalarının da gerekli olabileceği bilincini yaratır. • Görüşmenin kendisi bir sistem olarak düşünüldüğünde, girdi-süreç-çıktı ya da görüşmenin başlangıcı-seyri-sonlanışı arasındaki ilişkilerin bir denge içinde yürütülmesine ilişkin ipuçları verir. • Görüşmeciye sürecin başından sonuna, hatta hazırlığından izlenmesine kadar sağlıklı işlemesi için sistemi oluşturan temel ögeler arasındaki (görüşmeci-başvuran) ilişkinin önemini anlatır. • Hedefe etkili bir biçimde ulaşabilmek için görüşmecide sistemin ve sürecin herhangi bir ögesinin atlanmaması gerektiğine ilişkin bir içgörü sağlar. • Görüşmeciye dinamik bir bütünsellik anlayışı kazandırır. • Görüşmeci ile başvuran arasındaki herhangi bir uyuşmazlıkta sistemin dengeden yana işleyeceğini anımsatarak görüşmecinin telaştan uzak kalmasına yardımcı olur.

Etkili bir görüşmeci olmak uzmanın aşağıdaki özelliklere sahip olmasını gerektirir:

Özelliklerden de görülebileceği gibi soruda III maddede yer alan istihdam ile ilgili ifade etkili bir görüşmeci olmak için uzmanın sahip olması gereken özelliklerden birisi değildir. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Uygulama ilkesi, yaklaşım, kuram, yöntem ve tekniklerin ötesinde, koşuldan koşula, kişiden kişiye göre değişim göstermeyen, meslek üyelerinin tümünün uyması gereken evrensel davranış kuralı ya da temel düşünce olarak algılanabilir. Görüşmeyi gerçekleştiren sosyal çalışmacının, sorun sahibini anlamada ve ona yönelik uygulamalarında başvurduğu yaklaşımlar, kuramlar, yöntemler ve teknikler değişebilir; ancak ilkeler değişmez. En sık kullanılan sosyal çalışma becerisi olarak görüşmenin başarıya ulaşabilmesi, uygulama ilkelerine uygunluk göstermesi ile olanaklıdır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun A seçeneğindeki değişiklik, yani davranış kurallarının değişim göstermesi tanımın uygulama biçimine dönüşmesine neden olacaktır.

Sosyal hizmetin nihai hedefi değişim yaratmaktır. Değişim yaratma sürecinde görüşme tekniği uygulanırken görüşmeci ile başvuran arasında profesyonel ilişki kurmak yaşamsal bir öneme sahiptir. Çünkü uygulama sürecinin başlangıcından sonuna değin, taraflar bir ilişki içinde bulunacaktır. Profesyonel ilişkinin en önemli getirisi, başvuranın görüşmeciye güven duymasıdır. Profesyonel ilişkiden kasıt, tarafların birbirleri ile özel ya da duygusal yönden değil, mesleki çerçevede bir ilişki kurmasıdır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi uzmanın görüşme öncesinde aynı memleketinden olduğu başvuran ile kişisel bir ilişkiye girmiş olması profesyonel ilişki kurulması ilkesini ihlal ettiğini göstermektedir. O halde sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Her başvuranın sorunları kadar o sorunlarla baş edebilecek gücü de olduğu varsayılmaktadır. Sorunu tanımak ve tanımlamak elbette önemlidir, ancak bunu yapmadan önce baş- vuranın güçlü yönlerine odaklanmak, kişinin bu yönünü öne çıkarmak gerekir. Bu tarz bir yaklaşım, kişinin sorununu çözmesi ya da sorunla baş edebilmesi için ona güç verecektir. Yardım mesleklerinde öncelikle bireyin olumlu özelliklerini vurgulamak esastır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

II. maddede yer alan; etkili görüşmeci, başvuranın anlattıklarına ve sorunlarına içten biçimde duyarlıyken, etkisiz görüşmecide ya duyarlılık gözlenmez ya da bu duyarlığın iş gereği olduğu kendini açıkça belli eder” ifadesi ve IV. maddede yer alan “Etkili görüşmeci, sosyal olguları rahatlıkla gözlemler. Başvuranı tanır, kendini tanıtır ve görüşmenin amacını açıkça ortaya koyar. Etkisiz görüşmeci, sosyal ve profesyonel etkileşimi ayırt etmekte güçlük çeker, çoğu zaman görüşmenin amacını ve kendini net bir şekilde anlatmaz.” İfadelerine göre sorunun doğru yanıtının B seçeneği olduğu görülebilir.

Soruda yer alan “Not alma” ve “Dinlendirme” becerileri temel görüşme becerileri arasında yer almamaktadır. Diğer beceriler ise temel görüşme becerileri arasında yer almaktadır. Buna göre sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Gerek sosyal hizmette gerekse de görüşme becerilerinin kullanıldığı ve danışma hizmeti verilen diğer meslek gruplarında temel değer ve becerilerden biri başvuranın güçlü yönlerine vurgu yapmaktır. Görüşmecinin ana görevlerinden biri başvuranın göreli olarak güçsüz, savunmasız, başarısız, etkisiz yönlerini görmekle birlikte, asıl vurguyu güçlü taraflarına yapmasıdır. Başvuranı güçlendirme, “bireyin güçlü yönlerine vurgu yapma” ile ilişkili ancak kısmen de farklı bir değer ya da terapötik koşuldur. Özellikle son yıllarda öne çıkan başvuranı güçlendirme, bireyin kaynaklarının farkına varmasını sağlama, bu kaynakları etkili kullanmasına yardım etme, dolayısıyla potansiyellerini açığa çıkarmak için destekleyici olma anlamında kullanılmaktadır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Görüşmecinin taşıması gereken önemli özelliklerden biri de profesyonel yardım ilişkisi kurabilme becerisidir. Yaşayan en ünlü psikoterapistlerden biri olan Irwin Yalom’a göre, iyileştiren ilişkidir. Başvuran ile görüşmeci arasında kurulacak yardım ilişkisi profesyonel olmalıdır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.