GÖRÜŞME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 1

Davranışçı Kuram Kuramın önemli temsilcileri Watson, Skinner, Thorndike, Pavlov ve Rayner’dir. Kurama göre, bütün davranışlar gibi sorunlu davranışlar da öğrenilmiştir.

İnsancıl (Hümanistik) Kuram İnsancıl kuramın iki önemli temsilcisi Abraham Maslow ve Carl Rogers’tır. Maslow’a göre insan gereksinimlerinin bir hiyerarşisi vardır. Bu hiyerarşinin en alt basamağında fizyolojik gereksinimler vardır. Fizyolojik gereksinimleri sırasıyla güvenlik, ait olma, saygınlık, bilme, estetik ve kendini gerçekleştirme gereksinimleri izler.

Görüşme ve sohbet kavramları arasındaki farkları daha detaylı açıklamak mümkündür:

Sosyal hizmet görüşmelerinin yapıldığı fiziksel ortamlar (kurum ve mekânlar) aşağıda sıralanmıştır:

• Doğrudan sosyal hizmet sağlayan kurumlar (örneğin, Çocuk Esirgeme Kurumu) • Merkezler (örneğin, evlat edinme merkezleri/evleri) • Yatılı kurumlar (örneğin, yatılı okullar, huzur evleri) • Ceza ve tevkif evleri • Okullar• Hastaneler • Gündüz bakımevleri (örneğin, kreşler) • Halk merkezleri • Sorun sahibinin evi, ofisi • Enformel ortamlar (örneğin, kafeteryalar, parklar)

Sosyal hizmet görüşmelerinin yapıldığı fiziksel ortamlar (kurum ve mekânlar) aşağıda sıralanmıştır:

• Doğrudan sosyal hizmet sağlayan kurumlar (örneğin, Çocuk Esirgeme Kurumu) • Merkezler (örneğin, evlat edinme merkezleri/evleri) • Yatılı kurumlar (örneğin, yatılı okullar, huzur evleri) • Ceza ve tevkif evleri • Okullar Hastaneler • Gündüz bakımevleri (örneğin, kreşler) • Halk merkezleri • Sorun sahibinin evi, ofisi • Enformel ortamlar (örneğin, kafeteryalar, parklar)

Yapılandırılmış Görüşme: Görüşme yapılan her kişiye aynı sorular sorulur; bu sorular önceden belirlenmiştir. Görüşme sırasında önceden belirlenen soruların dışına çıkmak mümkün değildir. Soruların hangi sırada sorulacağı da aynı şekilde belirlenmiştir. Görüşmeyi gerçekleştiren kişiye esneklik tanımaz; görüşme anında görüşmecinin aklına gelen bir soruyu sormasına imkân tanımaz.

Yarı-yapılandırılmış Görüşme: Görüşmeden önce her kişiye sorulacak sorular belirlenmiştir; fakat yapılandırılmış görüşmeden farkı görüşmeciye görüşme sırasında ihtiyaç duyduğu, merak ettiği soruyu sorma esnekliğini tanımasıdır (Nugent, 2008, s.62). Görüşmeci, görüşme sorularıyla ilgili olarak kendi tarzını kullanarak konuları araştırabilme inisiyatifine sahiptir. Bu görüşme tipi sosyal hizmetlerde benzer sorunlarla, deneyimlerle karşılaşmış başvuranlarda kullanılır. Örneğin aynı hastalıklara yakalanmış olan, aynı suçun mağduru olan, aynı sosyal hizmet tedavisini almış kişilerle bu tip görüşmeler yapılabilir.

Moderatör, önceden belirlenmiş bir tartışma akışı çerçevesinde grubu yönlendirerek, belirlenen zaman dilimi içerisinde hedeflenen bilgileri derleyen kişidir.

Kişisel Yanlılık: Görüşmelerde en tehlikeli durumlardan bir tanesi görüşmede yanlı davranılması, önyargıların gerçek bilgilerin önünü tıkamasıdır. Bilgilerin görüşülen kişi tarafından aktarılması ve görüşmeci tarafından değerlendirilmesi sırasında her iki tarafın da objektifliğini kaybetmesi oldukça sıkıntılı bir durumdur. Bu yanılgının kaynaklarını Karasar (2005),

Derinlemesine Bilgi: Görüşme tekniği özellikle zor ve duygu yüklü konuların konuşulmasında ve ortaya çıkarılmasında oldukça faydalı bir araçtır. Bireylerin kişilik özellikleri yanında inanç ve düşünceleri hakkında oldukça zengin bir veri sağlar. Bireylere kendi hikâyelerini kendi sözleriyle, kelimeleriyle anlatma imkânı tanır (Sommer ve Sommer, 1997, s.107). Görüşme yapılan kişinin cevapları, kendisinin kelimelere döktüğü, oldukça açık, belirgin bilgileri verebileceği gibi, kendisinin kelimelere dökmediği, nispeten gizli ve daha az görünür olan bilgilerin de ortaya çıkmasını sağlar.

Görüşme Yapılacak Kişilere Ulaşmak: Görüşme sayesinde okuma yazma bilmeyenlerin, küçük yaştaki çocukların görüşme yoluyla sorunlarını aktarmaları mümkün olur. Görüşmenin sunduğu diğer bir fayda ise elektronik posta ile de görüşmelerin yapılabilmesidir. Yüz yüze bir araya gelmeye gerek kalmadığı için coğrafik açıdan çok uzak bir yerdeki kişiye, bulunduğu toplulukta dışlanan bir kimseye, göz ardı edilen, yokmuş gibi davranılan gruplara ulaşma imkânı bu sayede ortaya çıkar (McCoyd ve Kerson, 2006, s.396-397).

Kişisel Yanlılık: Görüşmelerde en tehlikeli durumlardan bir tanesi görüşmede yanlı davranılması, önyargıların gerçek bilgilerin önünü tıkamasıdır. Bilgilerin görüşülen kişi tarafından aktarılması ve görüşmeci tarafından değerlendirilmesi sırasında her iki tarafın da objektifliğini kaybetmesi oldukça sıkıntılı bir durumdur. Bu yanılgının kaynaklarını Karasar (2005),
• Görüşmeciden kaynaklanan,
• Görüşülen kişiden kaynaklanan,
• Görüşmeci-görüşülen etkileşiminden kaynaklanan
yanılgı kaynakları olarak sıralamıştır.
Görüşmeci, bilerek ya da bilmeyerek yanlı davranabilir. Gerçekleri aramak yerine kendi görüşlerini (önyargılarını, hipotezlerini) gerçek sanarak, onların doğruluğunu kanıtlamaya çalışan araştırmacının yansız davranma olasılığı azdır. Görüşmecinin bilmeden yanlılığına neden olan faktörlerin başında onun özgeçmişi gelir. Sosyo-ekonomik düzey, din, ırk, cinsiyet, yaş, eğitim ve öteki deneyimler, kişinin davranışını düzenleyen ve görüşmelerde etken olan faktörlerdendir. Örneğin kendi ırkının üstünlüğüne inanmış birisi için öteki ırkların eksikliklerini bulmak (üstün ya da eşit yönlerini görmezlikten gelmek) zor değildir.

Sosyal hizmet mesleğinin amaçlarını yerine getirmede bilimsel bulgularla hareket etmek için kullanılan temel araçlardan bir tanesi ise görüşmelerdir. Sosyal hizmetlerde görüşme, bir veya daha fazla başvuran ile bir veya daha fazla sosyal çalışan arasında gerçekleşen ve başvuranın psikososyal işlevlerinin iyileşmesine nasıl yardım edeceğini anlamak ve saptamak amacıyla sosyal çalışmacının bilgi, beceri ve tekniğini sürece dâhil ettiği sözel bir değiş-tokuştur. Sosyal hizmet görüşmelerinde yardım etmeye dayalı bir ilişkinin varlığına özellikle vurgu yapmak gerekmektedir (Turner, 2008, s.32).

Sosyal hizmetin işlevleri aynı zamanda sosyal hizmette kullanılan görüşmenin amaçlarını oluşturur. Bu işlevler çerçevesinde sosyal hizmet görüşmelerindeki amaçları şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Başvuran hakkında ailesi, akrabaları, arkadaşları hakkında, başvuranın sorunu hakkında bilgi toplamak.
• Başvuranın iç dünyasını, hislerini keşfetmek.
• Başvuran ve görüşmeci arasında karşılıklı bir ilişki geliştirmek.
• Başvuranın sorunları, ihtiyaçları, kaynakları hakkında bilgi sahibi olmak.
• Başvurana duygusal bir rahatlama fırsatı vermek, güvende olduğu hissini yaşatmak, sorunları ve nedenleri hakkında bir görüşe sahip olmak.
• Başvurana kendisine yapılacak yardım hakkında ve ondan neler beklendiği konusunda bilgi vermek.
• Başvuranın şimdiki sorunuyla ilgili geçmişte yapılan tedavileri hakkında bilgi toplamak, psikolojik ve medikal geçmişi, aile geçmişi ve şimdiki ortamı hakkında bilgi sahibi olmak.
• Başvuranın zihinsel durumunu anlamak.
• Başvuranın ruhsal durumunu, düşünme sürecini, hafıza gücünü incelemek (Young, 1935).

Karşımızdaki kişinin söylediklerinin ardından duygu, düşünce, davranış ve diğer özelliklerini değerlendirmemiz, yorumlamamız ve eleştirmemiz onun kötü hissetmesine neden olur. Bütün bu yaptıklarımız karşımızdaki yargılamamız anlamına gelir. O halde yapmamamız gereken şey budur: Yargılamamak.