GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİ

Görsel sanatlar eğitiminin okulöncesi programlarında önemli bir yere sahip olmasının birçok nedeni vardır. Linderman, bu önemi şu şekilde ifade ediyor:
• Sanat eğitimi düşünceleri açıklamanın doğal yoludur, her çocuk için açıklamaya ve açıklamalar doğrultusunda yanıtlamaya olanak verir. 
• İçerik ve beceri gelişiminden oluşan öğrenme konularını ayırır ve bütün diğer okul programlarında bu doğrultuda yönlendirici olur.
• Sanat eğitimi, bireylerin hayal gücü, yaratıcı tavır, estetik duyarlılık doğrultusunda kendi özgün potansiyellerini geliştirmesine yardımcı olur.
• Sanat eğitimi süreçleri, yaratıcı problem çözümü ve düşünme alanıdır. Yeni düşünceler, buluşlar, orijinallik, beklenmeyen sonuçlar, bağımsızlık, keşif, araştırma, açık düşüncelilik, düşünce alışverişi, hayal gücü, esneklik, kişisel açıklamalar, bireysel hayal gücü, risk alma, deneme ve yanılma, kişisel gelişim, karar verme ve kararları sorgulama süreçlerinin yaşandığı bir düşünme ve yaratma alanıdır.
• Yaratıcı problem çözme becerisini geliştirerek, öğrencinin okul içinde ve günlük yaşamda düşünme yetisini kullanabilme yeterliliğini artırır.
• Öğrencilerin dikkat etme, algılama, bellek, hayal gücü, buluş becerisini; algı, sezgi ve kavrayışını artırır.
• Sanat öğretimi sürecinde karşı karşıya bulundukları öğrenme ortamında maddelerin ve olayların farklılıkları ve kullanımlarını bilme, öğrencilerin alışkanlıklarını yaşam deneyimlerine yansıtmalarını olanaklı kılar.
• Öğrencilerin estetik duyarlılığı; tamamlama, düzenleme, yaratma ve geliştirme gibi çözümler ile günlük yaşamlarına yansıtmalarını sağlar.
• Sanat sözlü ya da davranışsal olarak iletişimin bir yoludur ve öğrencilerin iletişim becerisini geliştirir.
• Estetik duyarlılığı geliştirir; sanatsal kavramlar hakkında kültürel bir altyapı oluşturabilirler.
• Kişisel değer, başarı ve davranışlar konusunda bireyin kendi özgüvenini geliştirmesini sağlar.
• Öğrencilerin sanatsal yaratma sürecinin eğlence ve sevincini yaşamalarını sağlar.
• Öğrenciler, sanat eğitim sürecinde yapılan bir işi bitirmenin memnuniyetini yaşarlar ve bu memnuniyetin sonucu olarak yapılan bir işi bitirme gerekliliği düşüncesi yaşamlarının bir parçası haline gelebilir.

Sosyal/duygusal gelişim özellikleri öğrencilerin ilgi, istek ve beklentilerini dile getirmelerini, tercihler yapmalarını ve bu doğrultuda sosyal etkileşimde bulunmalarını sağlar. Zihinsel aktiviteler de bu ilgi, duygu ve heyecan durumları doğrultusunda gerçekleşir. Duyuşsal gelişime yönelik bir olumsuzluk çocuğun bireysel eğilimlerine ket vurur. Duyuşsal davranış gelişimi çocukların yaşamına canlılık getirir. Sanat çocukların iç dünyalarını yansıtmaları için en etkili araçlardan biridir. Çocuklar iç dünyalarını yansıtırken renkleri, desenleri, biçimleri ve çizgileri kullanırlar. Çocuklar aynı zamanda kendi kişilik özelliklerini de sanatsal etkinlikleri ile yansıtabilirler. Öğrencilerin ilgisini ve dikkatini çeken, heyecan uyandıran, bir öğrenme ortamı onların sosyal/duygusal gelişimleri için oldukça önem taşımaktadır. Öğrenme ortamları öğrencilerin ilgi, dikkat ve heyecanlarına yanıt verici nitelik taşıdıkları sürece sosyal/duygusal gelişimlerini olumlu yönde etkiler.

Okulöncesinde görsel sanatlar eğitimi, hem öğretmenlerin çocukları tanımalarını sağlayan bir süreç olduğu için hem de çok yönlü gelişimlerine olanak tanıdığı için son derece önemlidir. Bireyler Fiziksel olarak dünyaya geldikleri andan itibaren eğitimin sürdürülebilirliği doğrultusunda okul ve dahil oldukları toplum gereklilikleri ile bir gelişim süreci gerçekleştirmektedirler. Bu gelişim Fiziksel, sosyal/duygusal, bilişsel ve zihinsel olarak belirlenmekte ve bireysel farklılıklar doğrultusunda kişiden kişiye farklılıklar da gösterebilmektedir. Çocuk gelişiminin genel özellikleri şu şekilde açıklanmaktadır:
- Sosyal duygusal gelişim 
- Fiziksel gelişim 
- Bilişsel gelişim
- Dil gelişimi

Görsel Sanatlar Eğitiminin Fiziksel Gelişim Alanına Katkıları; Fizyolojik gelişim özellikleri, öğrencilere yönelik hazırlanan öğrenme ortamının temel belirleyicilerindendir. Öğretim materyallerini kullanmaktan, öğretim içeriğini algılamaya ve öğrenme sonucu davranış değişikliğinin oluşumuna kadar birbiri ile bağlantılı süreçleri etkilemektedir. Görsel sanatlar öğretim süreci, okulöncesi çocukların Fiziksel gelişimlerini olumlu yönde etkileyen birçok etkinlik içermektedir. Örneğin çizgi çizmek, şekiller çizip boyamak, makas ile kesmek, parmak boyası ile boyamalar yapmak, oyun hamuru ya da seramik hamuru ile üç boyutlu çalışmalar gerçekleştirmek gibi bir çok sanat etkinliği çocukların küçük kas gelişimi ve büyük kas gelişimini kapsayan hareketleri içermektedir.

Çocukların sanat etkinlikleri oldukça ilgi çekicidir. Çocukların çizimleri ve kullandıkları yöntemler aslında onların büyüdüğü ve geliştiği ortamları yani çevrelerini yansıtmaktadır. Sanat çocukların kendilerini keşfetmeleri için oldukça önemli bir etkinliktir. Kendileri ve çevreleri ile ilgili kavram, olay ve nesneleri çeşitli yollarla seçerler ve yeniden düzenleyerek sanat yoluyla sunarlar. Sanatsal etkinlikler çocukların bilişsel gelişimleri için son derece önemlidir. Çocuklara algısal, duygusal, sosyal ve yaratıcı gelişimlerini destekleyen bir dürtü sağlamaktadır. Çocuklar için sanat etkinlikleri düşüncenin gelişimini sağlamaktadır. Çünkü çocuklar için kendilerini ve çevrelerini yansıtma ve düşüncelerini organize etme süreçlerini içermektedir. Okulöncesi dönemde çocuklar sanat etkinlikleri boyunca analiz, sentez ve değerlendirme gibi düşünme yeteneklerini oldukça etkin bir biçimde kullanmaktadırlar. Dolayısıyla bu yönde etkili bir uygulama sürecine sahip bir okulöncesi programı da bilişsel gelişim açısından çocuğu desteklemektedir.

Öğretmenler çocuklara “Ne resmi yapıyorsun?” ya da “Bu çizdiğin/boyadığın nedir?” gibi bir takım sorular yerine “Bana resmini anlatabilir misin?” ya da “Bu resmi yaparken ne düşündün?” gibi açık uçlu sorular sormalıdırlar. Bu tür sorular çocukları kendi yaratıcılıkları hakkında konuşmaya yönlendirir. Çocuklar ile yaptıkları çalışmalarla ilgili konuşmalar yapmak, aynı zamanda onları kendilerini ifade etme konusunda rahatlatır ve yeni denemeler gerçekleştirmek konusunda cesaretlendirir. Bütün bu etkinlikler sırasında farklı kelimeler ve ifadeler kullanan çocuğun dil gelişimi kaçınılmazdır.

Lowenfeld’e göre ise çocuk resimlerinin gelişim evreleri şu şekilde sıralanmaktadır:
- Karalama evresi (2-4 yaş, kişisel ifadenin başlangıcı)
- Şema öncesi evre (4-7 yaş, ilk sembolik girişimler)
- Şematik evre (7-9 yaş, sembolleştirme kavramının başarısı)
- Ergenlik öncesi evre (9-12 yaş, resimde gerçekliğin ortaya çıkışı)
- Mantık çağı (11-13 yaş, olayların sebeplerini sorgulama dönemi)
- Ergenlik krizi (13 yaş ve sonrası, olaylara ilişkin karar verme dönemi).

Lowenfeld’e göre ise çocuk resimlerinin gelişim evreleri şu şekilde sıralanmaktadır:
- Karalama evresi (2-4 yaş, kişisel ifadenin başlangıcı)
- Şema öncesi evre (4-7 yaş, ilk sembolik     girişimler)
- Şematik evre (7-9 yaş, sembolleştirme        kavramının başarısı)
- Ergenlik öncesi evre (9-12 yaş, resimde      gerçekliğin ortaya çıkışı)
- Mantık çağı (11-13 yaş, olayların sebeplerini           sorgulama dönemi)
- Ergenlik krizi (13 yaş ve sonrası, olaylara ilişkin karar verme dönemi).

Her çocuğun farklı özellikleri, eğilimleri ve yönelişleri olmakla birlikte çocuk resimlerinde bir takım genellemelere gidilebilmektedir. Bu genellemeler doğrultusunda çocuk resimlerinde tamamlama, saydamlık, düzleme ve hiyerarşi gibi bir takım özellikler bulunmaktadır.

Tamamlama özelliğine göre çocuklar, resmin dolayısıyla evrenin merkezindedirler. Merkezinde oldukları dış çevreyi kendi görüş açıları ile değerlendirdikleri görüntüleri resimlerine yansıtırlar. Çevrede gördüklerinin yanında görmedikleri ama bildikleri kavramlar vardır ve bu kavramlar resimlerde özgürce ifade edilebilmektedir.Hayal dünyasında kendince eksik gördüğü ama görsel olarak yansımayan görüntüleri tamamlayarak ifade etme eğilimleri vardır. Örneğin profilden bir insan resmi çizerken diğer gözünü görmedikleri halde resimlerinde ikisini birden göstermektedirler. Ya da bir ev resmi çizdiklerinde evin çevresinde olması gerekenleri de resimlerine ekleyebilirler. Çocukların tamamlama özelliği saydamlık özelliği ile benzerlik taşımaktadır.

Sanat sözlü ya da davranışsal olarak iletişimin bir yoludur ve öğrencilerin iletişim becerisini geliştirir.

Okulöncesinde görsel sanatlar eğitimi sürecinde öğrencilerin içinde bulundukları dönemin özellikleri öğretim ortamının başlangıç noktasını oluşturur. Bu süreçte; kim (yaş düzeyi), niçin (amaç), ne (uygulama), nasıl (malzemeler), nasıl daha
iyi (gelişim) gibi sorular ile öğretim ortamları geliştirilebilir ve öğrencinin ilgi ve beklentilerine karşılık veren öğrenme ortamları oluşturulabilir.

Gelişim fiziksel, sosyal/duygusal, bilişsel ve zihinsel olarak belirlenmekte ve bireysel farklılıklar doğrultusunda kişiden kişiye farklılıklar da gösterebilmektedir.

Şematik evre, 7-9 yaş, sembolleştirme kavramının başarısıdır.

Çocukların hareketleri ile kağıt üzerine yaptıkları karalamalar arasındaki ilişkiyi keşfetmeleri uzun sürmez. Hareketleri ile karalamalar arasındaki bağlantıyı keşfetmeye başladıklarında “kontrollü” karalamalar yapmaya başlarlar.

Her çocuğun farklı özellikleri, eğilimleri ve yönelişleri olmakla birlikte çocuk resimlerinde bir takım genellemelere gidilebilinir. Bu genellemeler doğrultusunda çocuk resimlerinde tamamlama, saydamlık, düzleme ve hiyerarşi gibi bir takım özellikler bulunmaktadır.

Okulöncesi çocuklar için sanat eğitimi, çocukların çevrelerindeki sanat etkinlikleri ve eserlerine karşı ilgi göstermelerini ve estetik duyarlılık geliştirmelerini sağlayan bir süreç ve ortamdır.

Bu etkinlikler hem çocuklarda görsel kültür oluşumunu içeren, hem sanat alanı ya da sanat eseri inceleme ve değerlendirme olanağı sunan, hem sanatı günlük yaşamın bir parçası haline getiren hem de sosyal paylaşımların ortak alanı haline getiren etkinler şeklinde olabilir.

Okulöncesi öğrencilerle gerçekleştirilen müze etkinliklerine dayalı uygulamaları içermektedir. Bu tür bir deneyim hem okulöncesi öğrenciler için eğlenceli olacak hem de sanatsal duyarlık geliştirmelerine yardımcı olacaktır.

Sınıf içinde çocukların sanatsal etkinliklerini sunabilecekleri sergi alanları ve etkinlikleri düzenlemek son derece önemlidir. Çocuklar bu süreçte hem ortaya koydukları ürünleri sunabilecekler hem de sanat eserlerine ilişkin yorumlar yapabilecekleri bir ortama sahip olabileceklerdir.