GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİ

Okulöncesi dönem insan yaşamının temelini oluşturur. Bu dönem eğitiminde aile en önde gelen kurum olmakla birlikte, okulöncesi kurumlar çocukların yaşamında önemli bir yere sahiptir. Burada verilen eğitim ile çocukların; psikomotor, sosyal-duygusal, dil gelişimlerinin desteklenerek, öz bakım becerilerinin kazandırılması ve ilköğretime hazır bulunuşluklarının sağlanması amaçlanmaktadır.

Osmanlı döneminde ise, okulöncesi eğitimin ilk uygulamasını Fatih Sultan Mehmet zamanında açılan “sıbyan mektepleri” örnek olarak gösterilebilir. Ancak, bu okulların dini temelli bir eğitim vermesi bakımından cumhuriyet dönemindeki okulöncesi eğitim anlayışından çok farlı bir yapıda olduğu görülmektedir.

Okulöncesi görsel sanatlar eğitiminde dikkate alınması gereken bazı temel ilkeler bulunmaktadır, bu temel ilkeleri şu şekilde ifade etmektedir;

Bütün çocukların yaratıcı olduğu düşünülerek, çocukların sanatsal çabaları desteklenmeli, onurlandırılmalı gerektiğinde ödüllendirilmelidir. Ancak bir çocuğun yaratıcı özelliğini bir diğerinden üstün tutup başarısı sürekli vurgulanmamalı, model gösterilmemelidir. Ya da başarısızlıklar, yetersizlikler sürekli gündemde tutulmamalıdır.

Okulöncesi görsel sanat eğitiminde çocuklar etkinlik sürecinde oluşturdukları ürünlerin büyük bir çoğunluğu içgüdüsel olarak gerçekleşir, estetik kaygı pek güdülmez, yaratıcılığa oldukça yakındırlar, kendilerini yaşamın merkezi olarak görürler. Onların bu özelliklerinden dolayı çocuğun yaptıkları yetişkinler tarafından yaşamın gerçekleriyle çelişkili görülebilir. Örneğin, “Hiç mavi renkli bir kedi olur mu? Çizdiğin bu kız, evden daha büyük olmuş” şeklindeki uyarılar ile yönlendirmeye çalışmak doğru bir yaklaşım değildir.

Yaratıcılık eğitimi, çocukların karşılaştıkları güçlükleri yenmek için yeni çözüm yolları bulmalarını, her şeyi merak ederek soru sormalarını ve tahminlerde bulunmalarını, araştırma ve deney yapma eğilimlerini arttırmalarını, hayal güçlerini geliştirmelerini sağlar.

Çizgisel Çalışmalar: Kuru boya, mum boya, pastel boya, farklı kalınlık ve çeşitte fırçalar, kurşunkalem ile yapılan çizimler çocukların görsel ifade biçimlerini ve yorumlarını içerir.

Renkli çalışmalarda renklerin kullanımı, karıştırma, kağıt ve fırça seçiminde esnek davranılmalıdır. Boyama etkinliklerinin 5 veya 10’ar kişilik gruplar halinde planlanıp uygulanmasında yarar vardır. Öğretmen başlangıçta renk seçimi konusunda yönlendirici ve ısrarcı olmamalıdır, çocukların ana renkleri tercih etmeleri yaşlarına göre doğal kabul edilmelidir. Çocuklara büyük veya küçük, renkli veya beyaz kağıt seçenekleri sunulmalıdır.

Farklı artık malzemeleri kullanarak belli bir bütünü oluşturan tasarımların yapılmasını içerir. Renkli kağıtlar, gazeteler, değişik boylarda kutular, kablolar, tahta parçaları vb. gibi artık malzemeler kullanılabilir. Sanat etkinliklerinde farklı malzemelerle çalışmak çocuğun yaratıcılığının gelişmesinde önemli bir etmendir. Artık malzemelerle yapılan sanatsal çalışmalar, yerçekimi, ağırlık, genişlik, boşluk, mekan, kitle, hacim, denge gibi kavramların gelişmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca bir iş planlama, başlama ve bitirme becerisini, özgün tasarımlar yapma, küçük ve büyük kas motor gelişimlerini destekler.

Cumhuriyetin kurulduğu ilk yıllarda ise ülkenin içinde bulunduğu şartlar nedeniyle ilköğretime öncelik verilmesi gerektiğinden okulöncesi eğitim kurumlarının sayısında bir artış görülmemektedir. Okulöncesi dönem eğitimi ailelerin ve yerel yönetimlerin sorumluluğuna bırakılmıştır. 1927-1928’de İstanbul’da iki yıllık eğitim veren Anaokulu öğretmeni yetiştiren bir okul açılmıştır. 1930-1931’de bu okullar kız teknik okullarına nakledilmiş ve 1933 yılında da kapatılmıştır.

Osmanlı döneminde ise, okulöncesi eğitimin ilk uygulamasını Fatih Sultan Mehmet zamanında açılan “sıbyan mektepleri” örnek olarak gösterilebilir. Ancak, bu okulların dini temelli bir eğitim vermesi bakımından cumhuriyet dönemindeki okulöncesi eğitim anlayışından çok farlı bir yapıda olduğu görülmektedir.

Konuyu verirken “Şunu çizin veya bunu yapın, boyayın” yerine, konuyu öyküleştirerek, oyunlaştırarak-dramatize ederek ilginç, çekici bir anlatım dili oluşturulabilir.

Görsel sanatlar eğitiminin önemine ilişkin özelliklerin başarılı bir şekilde gerçekleşebilmesi için, başka bir ifadeyle okulöncesi dönemde görsel sanatlar eğitiminin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için çocuk ve çocuk grubunun gelişim düzeyinin iyi tanınması gerekir. Program uygulanırken yaş grubunun genel özellikleri yanında bireysel özellikler, çocukların kendilerine özgü yetenek ve becerileri de dikkate alınmalıdır. Bütün bunların yanında öğretmeninde yaşamsal rolü vardır. Çocuklar yetişkin baskısı ve müdahalelerden uzak olmalıdır. Ancak, isterlerse çalışmalarını öğretmenleriyle paylaşabilirler. Öğretmenler sık sık teknik bilgiler vermek için çocukların çalışmalarına karışmamalıdırlar. Sanat yoluyla etkili bir iletişim, ancak rahat, güvenli bir ortamda oluşur. Bunun için öğretmenin çocukların ihtiyaçlarının farkında olması ve onlara karşı duyarlı olması gerekir.

Yaratıcı eğitim alan çocuklar her şeyi merak ederek soru sorarlar ve tahminlerde bulunurlar.

Çizgisel Çalışmalar; Kuru boya, mum boya, pastel boya, farklı kalınlık ve çeşitte fırçalar, kurşunkalem ile yapılan çizimler çocukların görsel ifade biçimlerini ve yorumlarını içerir.
Renkli Çalışmalar; Kuru boya, mum boya, sulu boya, pastel boya, parmak boyası, şeker boyası, renkli farklı keçeli kalemler, mürekkep ile yapılan her türlü renkli çalışmaları içerir.

1927-1928’de İstanbul’da iki yıllık eğitim veren Anaokulu öğretmeni yetiştiren bir okul açılmıştır. 1930-1931’de bu okullar kız teknik okullarına nakledilmiş ve 1933 yılında da kapatılmıştır. 1953’de V. Milli Eğitim Şurası kararlarıyla kapanan okullar yeniden açılmıştır. Okulöncesi eğitim resmi ve resmi olmayan (özel teşebbüs) kurumlara bırakılmıştır.

Form çalışmaları farklı malzemelerin kullanılması ile deneysel bir çalışma ortamı sunar. Üç boyutlu çalışmalar ise yaratıcılık ortamı oluşması ve özgün çalışmalar yapmasına neden olmaktadır.

Üç boyutlu çalışmalar kil, kağıt hamuru, tuz seramiği, oyun hamuru, kağıt ve karton gibi malzemelerden yapılır. Form çalışmaları ise daha çok farklı atık malzemelerin bir araya gelmesi ile oluşturulur.

Görsel sanatlar eğitimi; yetişmekte olanlara ve yetişkinlere, güzel sanatların yaşamdaki yerini ve önemini yaşatarak kavratacak biçimde düzenlenmiş belli programlarla, güzel sanatların türlerini, tarihsel gelişimini, ifade gücünü, insanın temel gereksinimlerinden biri olduğunu örnekleriyle göstererek ve aynı zamanda çeşitli tür ve dallarında beceri kazandırabilecek uygulamalı çalışmalarla, sanatsal olgusunu tanımaya yönelik bir eğitim sürecidir.

Hayali oyunlar, hayali resimler, öyküyü tanımlayan resimler, elişi etkinlikleri, artık malzemeyi değerlendirme, yoğurma malzemeleri yaratıcılığa yönelten etkinliklerdendir.