GÖRSEL İLETİŞİM VE TASARIM TARİHİ - Deneme Sınavı - 1

İngiltere ve İrlanda’nın kraliçesi Victoria, 1837 yılında tahta geçti ve 1901 tarihine kadar da tahta
kaldı. Bu nedenle bu döneme dair tüm görsel çalışmalar Viktorya dönemi sanatı altında değerlendirilmiştir.
Teknolojik gelişmelerin ışığında dönem yeni bir zengin sınıf ortaya çıkmaya başlamıştı.

Özellikle taş baskının sınırlarının
genişletildiği ve uygulamalarının hayli çeşitlendiği bir dönem olan Viktorya döneminde, nostaljik ve duygusal
imgeler basılı işlerde sıklıkla kullanılmaktadır. Bunlar arasında; kadın figürleri, çiçekler, çocuklar ve
köpekler göze çarpmaktadır. Özellikle 1851 yılında, kraliçenin eşi Prens Albert büyük bir sergiye (Great
Exhibition) ev sahipliği yapmıştır.

Özellikle Almanlar tarafından geliştirilen taş baskı diğer adıyla litografi tekniğinin sunduğu imkanlar,
daha eski teknikler olan rölyef ve oymalı taş ile yapılan baskıların sınırlılığından sanatçıları kurtarmıştır.

İngiliz tasarımcı, yazar ve sanat otoritesi Owen
Jones (1809-1874), tasarım anlamında içerisinde bulunduğu
dönemi önemli anlamda etkilemiştir. Henüz
20’li yaşlarının ortalarında İspanya, İslam sanatları
örneklerine sahip bölgelerine yaptığı sistematik çalışmalar
onu oryantalist sanat ile tanıştırmıştır. Fas’a ait
bu dekorasyon stilleri ve desenlere 1842-1845 yılları
arasında yazdığı “Batı Sanatı” kitabında yer vermiştir.
Bu kitabında özellikle Alhambra Sarayı’nın planlarına,
bölümlerine yer vermesi dikkat çekicidir. Kitaptaki
tüm bu desen alternatifleri, Viktorya stilindeki
karmaşık döşeme, harf ve ahşap baskı tasarımlara ilham
kaynağı olmuştur (Lambourne, 1999).

Hazırlanan taşbaskılarda yazıların ve
resimlere ait çizgilerin geldiği yerlerde oyulmuş ve
kabarık görünen alanlar mevcutsa bu türden baskıya
gravürleme adı verilir. Gravür şekli oluşturulurken
kazınarak oluşturulacak görseller ve kelimeler
için asitler ve özel gravür makinaları kullanılır.

Litografi tekniği İstanbul’a II. Mahmut döneminde ıslahatların gerçekleşmesi ile gelmiştir.
İstanbul’a gelen Henry Cayol adlı bir çizer, Fransa’da öğrendiği litografi tekniğini ülkemize
yerleşerek yayılmasına öncülük etmiştir.

Litografi tekniği İstanbul’a II. Mahmut döneminde
ıslahatların gerçekleşmesi ile gelmiştir.
İstanbul’a gelen Henry Cayol adlı bir çizer,
Fransa’da öğrendiği litografi tekniğini ülkemize
yerleşerek yayılmasına öncülük etmiştir. İlk taş baskı
atölyesi 1831 yılında Cayol tarafından kurulur
ve ilk işlerinden biri, Hüsrev Paşa’nın “Nuhbetüttalim”
adlı yapıtıdır. İlk başlarda askeri eğitimler
için basılan kitaplar, broşürler, şemaların ağırlığı
görülmektedir.

İlk taş baskı
atölyesi 1831 yılında Cayol tarafından kurulur
ve ilk işlerinden biri, Hüsrev Paşa’nın “Nuhbetüttalim”
adlı yapıtıdır. İlk başlarda askeri eğitimler
için basılan kitaplar, broşürler, şemaların ağırlığı
görülmektedir. Tekniği 50 kader askeri öğrenciye
de öğreten Cayol, Sultan Mahmut tarafından Türk
el yazması eserlerin basımı için de görevlendirilmiştir.

1851 yılında, kraliçenin eşi Prens Albert büyük bir sergiye (Great Exhibition) ev sahipliği yapmıştır. Endüstriyel ülkelerden 13.000 katılımcı ile oluşturulan bu sergi, 6 milyon ziyaretçi ile buluşturulmuştur.

1937 yılında Fransızlar chromolitografi ile basım tekniğinin patentini alarak ilerletilmesini sağlamışlardır.

Taş baskının ülkemiz coğrafyasında kullanımı 1831 yılına kadar görülmemektedir. İlk taş baskı atölyeleri, Harbiye Nezareti olarak kullanılan İstanbul Üniversitesi bünyesinde kurulmuştur. Basılan ilk kitaplar da bu nedenle askeri içerikli olmuştur.

Görüntü ve ses kaydı imkanlarını araştıran bilim adamı Thomas Edison, Eastman tarafından icat edilen ham filmi alarak bugün hâlen kullanılan 35 mm’lik film şeridini ortaya çıkarmıştır.

Arts and Crafts hareketi bu anlamda Endüstriyel devrimin getirdiği somut sonuçlara yapılan ilk eleştiridir. Endüstrileşmenin getirdiği kişisel seçimlerden uzak, mekanik seçimler sadeleştirilmeye ve insanın el emeği ile değerli kılınmaya çalışılmıştır. Yani endüstrileşmeye karşı el sanatının değerini korumaya çalışan bir akımdır.

Arts and Crafts (Sanat ve Zanaat) hareketinin fikir babalarından biri John Ruskin, diğeri de William Morris’tir.

Bilinen en önemli Fransız isim, aynı zamanda da ressam olan Henri de Toulouse Lautrec’tir. Sanatçının 1891 yılında yapılan “Moulin Rouge-La Gouloue” afişi sanatçı için yeni bir dönem başlatmasının yanında aynı zamanda litografi tekniğinin gelişimine de önayak olmuştur.

Ukiyoe: Japon ahşap baskı sanatı. Ukiyoe, Japonya’da Edo döneminde ortaya çıkmış ve daha sonrasında tüm dünyayı farklılığı ile etkisi altına almıştır.

1900’lü yıllar ile birlikte özellikle I. Dünya Savaşı’ndan sonra Art Nouveau’nun yoğun organic bezemelerinin ve tasarım anlayışının Alman grafik tasarımcılar tarafından sadeleştirilmeye başladığını görürüz. Lucian Bernard gibi Alman grafik tasarımcılar, gereksiz ayrıntıları ve süslemeleri kaldırarak “Plakatstil” adı verilen yeni bir tasarım dilinin öncülüğünü yapmışlardır. Bu çalışmalar ilk sade reklam afişi örneklerini oluşturur.

1900 yılına ait Taksim’de sarayın terzisi için inşaa edilmiş olan, Art Nouveau bezemelerin öne çıktığı Botter Apartmanı da bu önemli mimari örnekler arasındadır.