GÖRSEL ESTETİK

Perspektif, yüzey organizasyonunda, iki boyutlu bir düzlemde üçüncü boyut yani derinlik yanılsaması vermek için kullanılan tekniktir. Kesin geometrik kurallara ve orantılara bağlıdır. Bugün çizgi perspektifin tek, iki ve üç kaçar noktalı çizim yöntemlerin yanında hava perspektifi de kullanılmaktadır.

Bir kompozisyonda figürler merkeze doğru bir eğilim, hareket, toplanma gösteriyorsa yıldız, bir fırıldağın dönmesi gibi yine merkezden giderek genişleyen çizgi doğrultusunda yerleştirmeye helezonik / spiral kompozisyon diyoruz.

Serbest kompozisyon ise günümüz yaşam biçimine ve postmodern dünya görüşüne uygun düşen, hiçbir kural kabul etmeyen, tanımayan, uymayan kompozisyonların tanımıdır.

Görsel sanatlarda tek bir kompozisyon olma durumu söz konusu değildir. Birçok kompozisyon türü vardır.

Ölçü / Oran bir nesnenin başka bir nesneyle ya da bir bütün içerisinde yer alan bir parçanın diğer parçalarla veya bütün ile karşılaştırılarak herhangi bir özelliğinin algılanmasıdır.

Boşuklar Benzerlik ve Yakınlık yasası- Tamamlama yasası şeklinde doldurulmalıdır.

Çizgi temel olarak yön belirleyen algısal bir etkiye sahiptir ve bu özelliğiyle hem yatay hem dikey hem de eğik biçimde kullanılabilmektedir. Bir yüzey içinde aldığı biçimlere göre tek başına farklı algısal etkiler yaratabilmektedir. Bir alanı / düzlemi bölmek için kullanılır.

Doğada bulunan nesnelerin ölçüme ve deneye gerek duymadan gözle hemen algılanabilen özelliklerine görsel özellikler diyoruz. Bunlar biçim (yuvarlak, köşeli, dörtgen, üçgen) doku (sert, yumuşak, düz, pürüzlü) ölçü/Boyut (büyük, orta, küçük) renk (kroması, değeri, türü, mat, parlak) ve nesnenin fiziksel yapısıdır (katı, gaz, sıvı). Sertlik doku ile ilgili bir özellik olup renk ile ilgili değildir.  Doğru yanıt E’dir.

Pürüzlü, keskin uçlu, girintili-çıkıntılı olan sert dokular bize bulundukları yerlerden daha yakındaymış gibi algılanırken, pürüzsüz, düz ve keskin ucu olmayan yumuşak dokular, oldukları yerden çok daha uzakta gibi algılanırlar. Doğru yanıt A’dır.

“Altın oran” doğada birçok canlı ve cansız varlıkların yapılarında görülen ve onların parçaları arasında gözlemlenen, yüzyıllardır sanat ve diğer bilim alanlarında kullanılagelen, uyum açısından en etkileyici boyutları verdiği düşünülen geometrik ve sayısal bir ölçü bağlantısıdır. MÖ 300’lü yıllarda bile eski Yunan ve Mısır uygarlıklarında kullanılan ancak milattan sonra 1201 yılında Fibonacci’nin yazmış olduğu bir kitapla ünlenen ve yayılan bir sayı dizisidir. Kompozisyonda altın kesimin en basiti, kullanılan yüzeyi enine ve boyuna üçe bölmektir.1/3 kuralı olarak da bilinen bu üç parçaya bölmede, ikisini bir tarafa diğerini öbür tarafa aldığımız zaman altın kesime uygun parçalama yapmış oluruz ama simetrik değildir. Fibonacci Sayıları: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 diye uzar gider. Dizide de görüldüğü gibi, birden sonraki herhangi bir sayıyı ele aldığımızda o sayının sol tarafındaki iki sayının toplamı olduğu anlaşılmaktadır. C seçeneğindeki dizide 5’ten sonra gelen sayının 10 değil, 3 ve 5’in toplamı olan 8 olması gerekir. Doğru yanıt C’dir.

Gri, Siyah ve Beyaz sıfır kromalı yani kromasız renklerdir. Doğru yanıt B’dir

Bir kompozisyonda, tasar ögelerinin birinin ya da bir grubun diğerleri üzerinde baskın bir şekilde kullanılması, hâkimiyet sağlaması egemenlik ilkesinin ana kuralıdır. Tasar ögelerinin birinin o kompozisyonda daha fazla kullanılması kompozisyona canlılık katar, hareket verir, ilgiyi çeker. Birden fazla öge olunca ortaya mutlaka bir zıtlık çıkar. Egemenlik, zıtlıktan yararlanılarak tasar ögelerinin birinin ya da bir grubun diğerleri üzerin de baskın bir şekilde bir kompozisyonda kullanılmasıdır. Böylece biri ya da birileri diğerlerinin üzerinde hâkimiyet kurabilir. Yani zıtlık yaratmadan egemenlik kurulamaz. Egemenlik, birlik kurmanın ve yaratmanın bilinen en basit ve en etkili ilkesidir. Doğru yanıt C’dir.

Altın kesimin en basiti, kullanılan yüzeyi enine ve boyuna üçe bölmektir.1/3 kuralı olarak da bilinen bu üç parçaya bölmede, ikisini bir tarafa diğerini öbür tarafa aldığımız zaman altın kesime uygun parçalama yapmış oluruz. Bu bölme de kesişim noktaları görsel ilgi çekme noktalarıdır, dikkati toplarlar. Bu noktalara yerleştirilen figürlerle yapılan kompozisyonlar canlı, hareket içeren, göze uyumlu ve alımlı ama simetrik olmayan, en bilindik kompozisyon türüdür ve asimetrik (açık) bir kompozisyondur. Doğru yanıt D’dir.

“Z’’ ekseni bir dik açının ortasından çizilen 45 derecelik eksenini oluşturur. Bir tasarıya ya da kompozisyona Z ekseninin yerleştirilmesi, görsel pozisyonu üç boyutlu algı sürecine yaklaştırır, derinlik yaratır, nesneler arasındaki uzaklık ve yakınlık ilişkisini kurulmasına yardımcı olur ve doğal olarak ön-arka ilişkisi yaratır. Görselde Z eksenli kompozisyon kullanılmıştır. Doğru yanıt A’dır.

Serbest kompozisyon günümüz yaşam biçimine ve postmodern dünya görüşüne uygun düşen, hiçbir kural kabul etmeyen, tanımayan, uymayan kompozisyonların tanımıdır. Doğru yanıt E’dir.

Kompozisyonun bugünkü tanım ve işlevini ele alan Jean Rudel’ e göre kompozisyon yapma yöntemini; yapıtın farklı yapısal kısımlarının, bütüne göre dinamik ya da yavaşça kendilerini belirlemeleri, birbirlerine bağımlı ve bir düzen içerisinde bütünlüğü oluşturmak için bir araya getirilmeleri olarak tanımlar. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Başlangıçtan günümüze kadar kullanılagelen bilgiye ulaşma ya da bilgi edinme yöntemleri bilindiği üzere tümdengelim ve tümevarım yöntemleridir. Sanatsal bir tasarım ya da düzenlemede de bu iki yöntem kullanılagelmiştir. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, sanatsal bir tasarım ya da düzenlemede önemsenmesi gereken, istendik niteliksel özelliklerin ve ilişki türlerinin var olması gerektiğidir. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Şekil (Biçim) Arnheim’e göre bir nesnenin fiziksel yapısına bire bir benzemese de nesnenin tanınmasını sağlayan, nesnenin dış sınırlarını belirten ve bakıldığında hemen göze çarparak algılanabilen en temel özelliklerdir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Kompozsiyonda düz çizgi kesinlik belirtisidir ama aynı zamanda da ufuk belirleyicisi olarak serinlik ve sessizliği de simgeler. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Kompozsiyonda şekil iki boyutluluğu (en-boy) Form üç boyutluğu (en-boy-yükseklik) tanımlar. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.