GÖRSEL ESTETİK

Modernizm ile başlayan bu önemli bölünme, bir tarafta güzel sanatlar kavram şemsiyesi altında Resim, Şiir, Mimarlık, Heykel, Müzik, Edebiyat, Opera, Tiyatro, Dans gibi, amacı insanlarda este­tik yönden bir sevgi, beğeni, heyecan, yücelik ve hayranlık duyma gibi duygular uyandıran sanat dalları yer alırken, diğer tarafta ‘zanaat’ (Endüstri­yel sanatlar) kavram şemsiyesi adı altında, özellikle de işlevselliği ön plana alan, ‘ Biçim, işlevi takip eder’ teziyle kümelenebilen Dokumacılık, Ayak­kabıcılık, Nakışcılık, Sarraflık, Takıcılık, Saatçilik, Marangozluk ve Aşçılık gibi pratik alanları içeren, güzel sanatlar alanında kulanılan araçların da kul­lanılabildiği, günlük hayatımızda iş olarak yaptığı­mız ve belli bir alışkanlık ve ustalık isteyen sanat dalları yer aldı.

Görsel sanatların kendi dilinde, dil bilgisindeki söz dizimine denk düşen ve onu karşılayan kavra­ma kompozisyon diyoruz.

Nesnelerin fiziksel yapılarının iç özelliklerini, dış yüzeylerinden anlamamızı sağlayan işlevsel özellikle­re doku denir ve doğanın en temel yapısal özellik­lerinden birisidir.Her nesnenin kendine özgü bir dokusu vardır ve bu doku görsel algılama da o nesneyi diğer nesnelerden ayırmamızı sağlayan en temel ögelerden birisidir. Dokuları fiziksel özellikle­rine göre, iç ve dış, doğal ve yapay dokular olarak gruplayabiliriz, ama görsel algılama açısından bizde hissettikleri duygulara göre yumuşak, orta ve sert doku olarak tanımlarız.

Bugün kullanılmakta olan renk kuramını; Aslında 1919 -1923 yılları arasında Bauhaus okulunda verdiği derslerde geliştiren, daha sonra kendi kur­muş olduğu tasarım okulunda öğreten Johannes Itten’e borç­luyuz.

Zıtlık: Aynı olmama, benzer yönlerin olmama­sı, karşıt olma, çelişkili olmak demektir. Felsefedeki karşıtların birliği ilkesi evrendeki her şeyin karşıtla­rın dengesi üzerine oluştuğunu varsayar. Buna göre hafifi tanımlayabilmek için ağırın bilinmesi, beyazı tanımlayabilmek için siyahın bilinmesi ince/kalın açık/koyu, geniş/dar, dişi/erkek, iyi/kötü, mat/ parlak, güzel/çirkin v.b. gibi örnekler çoğaltılabilir.

MÖ 5. yüzyılda Agatharchus perspektif üzerine temel bir kitap yazmıştı.

Tüm iki boyutlu sanatsal çalışmalarda üç boyutlu görünüm elde etme (görüldükleri gibi çizme) perspektif çizim tekniği kullanılarak yapılır. Perspektif, yüzey organizasyonunda, iki boyutlu bir düzlemde üçüncü boyut yani derinlik yanılsaması vermek için kullanılan tekniktir. Kesin geometrik kurallara ve orantılara bağlıdır. Bu­gün çizgi perspektifin tek, iki ve üç kaçar noktalı çizim yöntemlerin yanında hava perspektifi de kullanılmaktadır.

Resim sanatında perspektifi ilk kez onun uyguladığı söylenen Leonardo Da Vinci’den çok daha önce­leri bile, antikite denilen dönemde yani eski Yunan ve Roma uygarlıklarında uygulandığı bilinmektedir, Resim 6.32. Ancak tarihin tüm çağlarında kullanılan bir teknik de değildir. Minyatür sanatı buna en basit örnektir. Çin, Hitit, Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarında da kullanılmamıştır.

Orta Çağ’da simetrik (Merkezî) kom­pozisyon başat bir rol oynamıştır. Yani anlatılmak istenen konu çerçevelerden belli bir boşluk bırakılarak merkezi bir şekilde alana yerleştirilir, gereksiz ögelerden detaylardan ayıklanarak sunulur. Bu tür kompozisyonların di­ğer bir adı kapalı kompo­zisyondur. Bütün hikaye kapalı olan alan (düzlem) içerisinde yaşanır ve bi­ter, dışarı ile bir bağlantı yoktur, kurulamaz.

Çizgi temel olarak yön belirleyen algısal bir etkiye sahiptir ve bu özelliğiyle hem yatay hem dikey hem de eğik biçimde kullanılabilmektedir. Bir yüzey içinde aldığı biçimlere göre tek başına farklı algısal etkiler yaratabilmektedir. Bir alanı / düzlemi bölmek için kullanılır. Doğru cevap B'dir.

Şekil (Biçim) Arnheim’e göre bir nesnenin fiziksel yapısına bire bir benzemese de nesnenin tanınmasını sağlayan, nesnenin dış sınırlarını belirten ve bakıldığında hemen göze çarparak algılanabilen en temel özelliklerdir. Şekil iki boyutluluğu (en-boy) Form üç boyutluğu (en-boy-yükseklik) tanımlar.

Bir nesnenin başka bir nesneyle ya da bir bütün içerisinde yer alan bir parçanın diğer parçalarla veya bütün ile karşılaştırılarak herhangi bir özelliğinin algılanmasına Ölçü / oran denmektedir. Doğru cevap A'dır.

Ritim tekrardan oluşur, Hareket tekrardan oluşur, birliğe ulaşmak için tekrardan yararlanılır.Eğer bir düzen veya yapı içerisinde tek bir öge yinelenirse (aralıklı ya da aralıksız) tekrar, birden fazla öge bir arada belirli aralıklarla yinelenirse ritim oluşturmuş oluruz. Buna göre doğru cevap A'dır.

Bir kompozisyonda tasarım ögelerini, tasarım ilkelerine göre kullanarak varacağımız nokta denge ve birliktir. Denge tarafların ya da kuvvetlerin eşit olma hâlidir. Göz her zaman dengeyi arar. Doğru cevap E'dir.

Resim sanatında perspektifi ilk kez onun uyguladığı söylenen Leonardo Da Vinci’den çok daha önceleri bile, antikite denilen dönemde yani eski Yunan ve Roma uygarlıklarında uygulandığı bilinmektedir. Ancak tarihin tüm çağlarında kullanılan bir teknik de değildir. Minyatür sanatı buna en basit örnektir. Çin, Hitit, Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarında da kullanılmamıştır. Doğru cevap D'dir.

Uzaklık ve derinlik algısı yaratmada kullanılan ilkeler şunlardır; Etkili çevre, Örtme, Saydamlık, Ölçü derecelemesi, Ton derecelemesi ve Koram ki bunların hepsi Figür/Şekil elde etme yöntemleridir. Doğru cevap E'dir.

...Serbest kompozisyon ise günümüz yaşam biçimine ve postmodern dünya görüşüne uygun düşen, hiçbir kural kabul etmeyen, tanımayan, uymayan kompozisyonların tanımıdır. Doğru cevap B'dir.

Klasik dönemin belirgin kompozisyon biçimi simetrik kompozisyon iken Barok dönemde kompozisyon Z ekseni üzerine kurulur, Soyut resim, Fovizm, Ekspresyonizm gibi sanat akımlarında asimetrik kompozisyon daha çok görülür. Doğru cevap A'dır.

Tüm iki boyutlu yüzeylerin üzerindeki sanatsal çalışmalarda üç boyutlu görünüm elde etme (görüldükleri gibi çizme) perspektif çizim tekniği kullanılarak yapılır. Derinlik yanılsaması verme tekniğidir. Kesin geometrik kurallara ve orantılara bağlıdır. Bugün çizgi perspektifin tek, iki ve üç kaçar noktalı çizim yöntemlerin yanında hava perspektifi de kullanılmaktadır. İki boyutlu bir düzlem üzerinde derinlik yanılsaması yaratma, fon ve figür elde etme yöntemi ile yapılabilir, figür öne gelir fon arkaya
gider. Yakınlık, Benzerlik, Saydamlık ve Ayırıcı nitelik görsel algılamada belirliliği sağlayan dört temel ayırıcı ilkelerdir. Doğru cevap E'dir.

Herhangi bir zamanda ve yerde, insanlar tarafından üretilmiş olan bir yapıt üç temel özelliğiyle var olmaktadır. Bunlar ‘Bireysellik’ ‘Zaman’ ve ‘Evrensellik’ ölçüt özellikleridir. Bireysellik, bireyi ve yapıtını aynı çağda yaşadığı diğer insanlardan ayıran özellikleridir. Zaman, bireyi ve yapıtı çağdaşlarıyla bütünleştirirken, kendinden önce yaşamış atalarından ve gelecekte yaşayacak olanlardan ayıran özelliktir. Evrensellik özelliği ise, yapıt hangi zamanda ve kim tarafından üretilirse üretsin sonuçta yapıt, bir insanlık ürünüdür ve bir kültür ürünü olarak tarihte yerini almış ya da alacaktır.