GÖRSEL ESTETİK

Konuşma dilinde ya da yazma dilinde bir anlatının olabilmesi ya da algılanabilmesi belirli bir sürece (zaman) bağlıdır. Heceleri, sözcükleri ya da sesleri birbirlerine pekiştire pekiştire ardışık bir biçimde bağlayarak, tümcenin tamamlanması ve sonucunda bir algılamanın olmasına karşın, görsel iletişim aracı kullanan sanat dilinde bu algılama, aynı anda (eş zamanda) ögelerin tümünü birbirleriyle ilişkileri içerisinde bir bütün olarak ve birden olur. İnsanların görsel bilgiyi, yazılı bilgiye göre 60.000 kez daha hızlı işlediği yönündeki bulguları olan bir araştırma (3M Corporation Research, 2001) bunu destekler niteliktedir. Doğru cevap A'dır.

20.yüzyılın başlarında da Bauhaus; Art and Craft’a benzer iddialarla kurulmuş ve tüm sanat dallarını bir bütün olarak ele alarak, tasarımda belli ilke ve yöntemler geliştirerek, her zaman geçerli olacak görsel bir dile ulaşmak ve bunların tümünü, endüstri ile sanatın iş birliğini kurmak amacıyla eğitim-öğretimini planlamıştır. Günümüzde artık tamamen olmasa da sanat ve zanaat arasındaki farklılıklar giderek önemini yitirmiştir. Buna karşın Bauhaus’un getirmiş olduğu ilke ve yöntemler dünyadaki birçok ülkenin endüstriyel tasarım ve sanatsal tasarım alanlarında geliştirilerek kullanılmaya devam etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Nokta (benek) hareketsiz, sakin bir yapıya sahiptir. Nokta bu özelliği ile göz hareketini kontrol ederek onu bakması gereken alana doğru yönlendirir, dikkati
toplar, odaklar. Bedri Rahmi Eyüboğlu’na göre sanatsal bir kurguda nokta ya da benek, herhangi bir çorbaya konulan tuz kadar önemlidir. Doğru cevap D'dir.

Kompozisyonun bugünkü tanım ve işlevini ele alan Jean Rudel’ e göre kompozisyon yapma yöntemini; yapıtın farklı yapısal kısımlarının, bütüne göre dinamik ya da yavaşça kendilerini belirlemeleri, birbirlerine bağımlı ve bir düzen içerisinde bütünlüğü oluşturmak için bir araya getirilmeleri olarak tanımlar. Kompozisyonun esas işlevi, bir iletişim için bildirimde bulunmaktır. Çünkü sanatsal bir ürün, ancak bir anlatım ile varlığını kazanabilen iletişim aracıdır. Yazılı kültürün dil bilgisi ve söz dizimi kavramların görsel sanatlardaki karşılığı kompozisyondur.

Kompozisyon, sanatsal bir çalışmada parçaların bir bütün içinde bir düzene bağlı olarak bir araya getirilmesi ve uyum sağlanmasıdır.Amacı, bir iletişim için bildirimde bulunma işlevini yerine getirmektir. Kompozisyonun bir bildirimde bulunabilmesi için, birbirinden farklılık ya da benzerlik gösteren yapı- sal parçaların olması, birbirleriyle etkileşiminin olması ve belirli bir düzen içerisinde bir bütünlüğe ulaşması gerekir.

Nesnelerin fiziksel yapılarının iç özelliklerini, dış yüzeylerinden anlamamızı sağlayan işlevsel özelliklere doku denir ve doğanın en temel yapısal özelliklerinden birisidir.

Renk ışınların nesnelere çarptıktan sonra yansımaları sonucu gözümüzün algıladığı duyumlardır.

Tasarım ilkelerindeki esas amaç tasarıdaki uyumu, birliği sağlamak, görsel ilgiyi ve anlamını pekiştirmektir. Bauhaus öğretilerine göre temel tasarım ilkelerini tekrar, zıtlık ve egemenlik adı altında üç ana başlık da toplayabiliriz.

Denge ve Birlik: Bir kompozisyonda tasarım ögelerini, tasarım ilkelerine göre kullanarak varacağımız nokta denge ve birliktir. Denge tarafların ya da kuvvetlerin eşit olma hâlidir. Göz her zaman dengeyi arar. Doğada örneklerini sıklıkla gördüğümüz simetri, denge kurmada sıklıkla başvurulan en eski yöntemlerden birisidir. Asaleti, saygınlığı ve dürüstlüğü de simgeler. Simetride her şey karşılıklıdır. Asimetrik denge dediğimizde, daha önce bahsedilmiş olan Altın Oran, altın kesim gözün aradığı denge ölçütüdür ki ancak egemenlik ve zıtlık yoluyla oluşturulabilir. Simetrideki gibi aynı olmayan ya da birbirlerine benzemeyen ögelerin arasındaki dinamik dengedir. Birlik ya da bütünlük ancak denge kurulursa oluşturulabilir.

Tüm iki boyutlu sanatsal çalışmalarda üç boyutlu görünüm elde etme (görüldükleri gibi çizme) perspektif çizim tekniği kullanılarak yapılır. Perspektif, yüzey organizasyonunda, iki boyutlu bir düzlemde üçüncü boyut yani derinlik yanılsaması vermek için kullanılan tekniktir. Kesin geometrik kurallara ve orantılara bağlıdır. Bugün çizgi perspektifin tek, iki ve üç kaçar noktalı çizim yöntemlerin yanında hava perspektifi de kullanılmaktadır.

Uzaklık ve derinlik algısı yaratmada kullanılan ilkeler ise şunlardır; Etkili çevre, Örtme, Saydamlık, Ölçü derecelemesi, Ton derecelemesi ve Koram.

Geniş, açık ve aydınlık yüzeyler/ alanlar, benzer ölçüde tekrarlanan ögeler sıcak-soğuk renk zıtlıkları, doku zıtlıkları ve zıtlığın kendisi kompozisyonda figürden daha çok ve geniş yer kaplayarak Fon / Zemin etkisi yaratırlar.

Kompozisyon türleri, tarihin belirli dönemlerinde belirli toplumlarda ve sanat ekollerinde değişkenlik göstermiştir. Örne- ğin; Klasik dönemin belirgin kompozisyon biçimi simetrik kompozisyon iken Barok dönemde kompozisyon Z ekseni üzerine kurulur, Soyut resim, Fovizm, Ekspresyonizm gibi sanat akımlarında asimetrik kompozisyon daha çok görülür.

Bauhaus öğretilerine göre temel tasarım ilkelerini tekrar, zıtlık ve egemenlik adı altında üç ana başlık da toplayabiliriz. Bunlara ek olarak denge ve birlikte bu ilkelerdendir. Doğru cevap B'dir.

Bir kompozisyonda, tasar ögelerinin birinin ya da bir grubun diğerleri üzerinde
baskın bir şekilde kullanılması, hâkimiyet sağlaması bu ilkenin ana kuralıdır. Tasar ögelerinin birinin o kompozisyonda daha fazla kullanılması kompozisyona canlılık katar, hareket verir, ilgiyi çeker. Doğru cevap E'dir.

Tüm iki boyutlu sanatsal çalışmalarda üç boyutlu görünüm elde etme (görüldükleri gibi çizme) perspektif çizim tekniği kullanılarak yapılır. Doğru cevap C'dir.

Kompozisyon türleri, tarihin belirli dönemlerinde belirli uygarlıklarda değişkenlik göstermiştir. Örneğin Orta Çağ’da simetrik (Merkezî) kompozisyon başat bir rol oynamıştır. Yani anlatılmak istenen konu çerçevelerden belli bir boşluk bırakılarak merkezî bir şekilde alana yerleştirilir, gereksiz ögelerden detaylardan ayıklanarak sunulur. Doğru cevap A'dır.

“Z’’ ekseni bir dik açının ortasından çizilen 45 derecelik eksenini oluşturur. Bir tasarıya ya da kompozisyona Z ekseninin yerleştirilmesi, görsel pozisyonu üç boyutlu algı sürecine yaklaştırır, derinlik yaratır, nesneler arasındaki uzaklık ve
yakınlık ilişkisini kurulmasına yardımcı olur ve doğal olarak ön-arka ilişkisi yaratır. Önemli bir kompozisyon türüdür. Doğru cevap A'dır.

Serbest kompozisyon ise günümüz yaşam biçimine ve postmodern dünya görüşüne uygun düşen, hiçbir kural kabul etmeyen, tanımayan, uymayan kompozisyonların tanımıdır. Doğru cevap E'dir.