GÖRSEL ESTETİK

Algılamada bütünün algılanması parçaların algılanmasından önce gelir. Algılama, ‘bütüncül ruhbilim öğretisi’ açısından bir bütünleşme, düzenleme, tamamlama işlevidir. Nesnelerin durumu, konumu, uzaklığı ve insanların bunlara bakış açısı değişse bile, bütünleştirme çevrenin değişmez biçimde algılanmasını sağlar. Böylece yukarıdan bakılınca çember, yandan bakılınca da dikdörtgen olarak görülen bir su bardağı, nereden bakılırsa bakılsın daima bardak olarak algılanır. Bütünleştirme ilkelerinden uzaklaştıkça algı bozulur. Doğru yanıt A’dır.

Verilen resimde, Müller-Lyer’in en bilinen yanılsama örneğini görebiliriz. Algıladığımız an ya da durum ile gerçek durum arasındaki farklılıklara, değişkenliklere algı yanılsaması denir. Bu durum bir çeşit optik illüzyon olarak da bilinir. Mevcut nesnel gerçekliğin fiziksel değerlerle ya da ölçümlerle örtüşmeyen, farklı algılanan durumlarıdır. Bazı algı yanılsamaları bulundukları fiziksel koşullara ya da psikolojik durumlara göre değişkenlik gösterir. İnsan organizmasına bağlı nedenler dışında eşyanın fiziki ya da geometrik özellikleri de algı yanılmaların neden olur. Doğru yanıt D’dir.

Algılananlar duyularımızla bilincimiz tarafından belleğe aktarılır. Böylece belleğimizde izler oluşur. Bu izler algılanan şeyin tümüyle aynısı değil, az çok ona en yakın olanı, aslının yerini alan imgelerdir. Daha sonra bellekteki imgeler içten veya dıştan gelen uyarılarla harekete geçer ve bellekte iz oluşturan asıl şeyi çağrışımlarla geri getirilir. Bilince geri gelen bu asıllar tam olarak gerçeğin kendi olmayıp ona en yakın olanlardır. İmgeler bize asıl dünyayı değil, dünyalardan bir dünya gösterir. Gösterilen şeyler değil, bunların temsilleridir imgeler: Temsil, yani yeniden sunum. Hakikaten imgelerin temsil ettiği şeyler “gerçeklik” te olmayabilir; sadece muhayyile, kuruntu, arzu, rüya ya da fantezi dünyasında var olabilir. Yanlış olan ifade B’dir.

Beynin sağ ve sol beyin kürelerinin farklı işlevleri vardır. Örneğin, sağ beyin daha çok artistik duyular (sanatsal ve yaratıcı düşünme, sezgisellik, sübjektiflik, resim, müzik, fotoğrafçılık, şiir, hayal gücü) ile ilgili işlevleri yerine getirir. Sol beyin ise daha çok matematiksel-mantıksal düşüncenin (analitik düşünce,  bilim, rasyonellik,  objektiflik, kimya, fizik gibi) merkezidir. Her ikisi de birbirini tamamlamakla birlikte zıt özellikler içerir. E seçeneğinde sol yarım kürenin işlevleri doğru olarak verilmiştir.

Piktogramlar, yaşantımızda bazı kavramları basit sembollerle temsil eden işaretler, yönlendiriciler, bildirimler ve uyarılar olup son derece önemlidirler. Bunların birçoğu evrensel karakterler taşır. Akılda kalıcı olması, kolay öğrenilip algılanması ve anlamlandırılabilmesi açısından yaşantımızı pratikleştirip kolaylaştırır. Daha çok kamusal alanlarda kullanılır. Örneğin trafikte, hava alanlarında, tehlikeli alanlarda, büyük marketlerde (AVM), ulaşım araçlarında ve eğitim kurumlarında sıkça görebiliriz. Doğru yanıt E’dir.

Hiç resimle uğraşmayan ya da anlamayan birine “Ben ressamım” diye kendinizi tanıtırsanız, o da size, “Benim resmimi yapabilir misiniz?” der. Veya biraz sanata karşı ilgi duyan birine aynı şekilde yaklaşırsanız “Manzara mı, yoksa natürmort mu çalışıyorsunuz?” ya da “Picasso gibi mi resim yapıyorsunuz?” diyebilir. Biraz daha sanatla ilgilenen biri ile karşılaşıldığında, “Figüratif mi, yoksa soyut mu çalışıyorsunuz?” diyebilir. Bu basit örnekler bize bir ölçüde bireylerin görsel kültüre ilişkin düzeyleri ve artistik kimlikleri hakkında bir fikir verebilmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Bir sanat biçimi olan mecaz, başka bir şeye benzerliği vurgulamak amacıyla özellikle gerçek anlamından farklı kullanılan şeye denir. Görsel mecaz, tasarımın bütününde öznel ipuçları veya göndermeler ortaya koymasına olanak verir ve bu, mecazın temelini oluşturabilir. Mecazın bir toplumda anlaşılması, ortak kültür ve bilgi birikiminin bulunmasını gerektirir. Örneğin bir yazar kitabında; bir kişiyi toplumsal açıdan benimsenmeyecek karakterde “O bir yılandır. O bir şeytandır” şeklinde tanımlayabilir. Oysa bu ifade biçimleri bizi şaşırtmaz çünkü biz biliriz ki itham edilen kişi ne bir yılandır ne de bir şeytandır. Mecazi anlamda bir tanımlama yapılmıştır. Yazar bu tanımlamada imgesel düşüncenin mantığından yola çıkmıştır. Doğru yanıt A’dır.

Gestalt kuramı olay, olgu, nesnelere bütüncül yaklaşımla bakmayı öğreten algısal organizasyon kuramıdır. Doğru yanıt C’dir.

İris’te göz bebeğini küçültüp büyüterek ışığın azlık ve çokluğuna göre görme için gerekli ışık miktarını ayarlamaya yarayan kas iplikçikleri bulunur.

Bu duyu organlarından görme duyusu yaşamımızın en önemli, en etkin duyularından biridir. Yaşamın gerçeklerini görerek yaşamayla ve görerek kurulan iletişimle hem etrafımızda yaşananları daha kolay anlayabiliriz hem de bu olaylara tepkimizi kolayca şekillendirerek kendimizi anlatabiliriz. Çevremizde yaşananları, olayları öncelikle görerek tanımlar ve anlamaya çalışır, sonra tepki veririz. Bu bakımdan görme duyusu insanın yaşamını biçimleyen en önemli duyusal araçlardan birisidir.

Öncelikli olarak ışık öndeki saydam tabakadan (cornea) girer. İrisin ortasında yer alan gözbebeği (pupil) ve irisin çapı, aynı fotoğraf makinesinin diyaframı gibi büyüyüp küçülerek ışığın şiddetini ayarlar. Gözbebeğini geçen ışık göz merceğine (lens) gelir. Oradan da görmemizde önemli rolü olan, ışığa ve renge duyarlı retinaya gelerek orada toplanır. Retinada odaklanan görüntü elektrik sinyallerine dönüştürülüp optik sinirler aracılığıyla beyne ulaştırılarak algı sağlanır ve görme eylemi gerçekleşir.

Algıda değişmezlik, sürekli değişen duyusal girdilere rağmen nesnelerin biçimlerini, büyüklüklerini, yerlerini ve renklerini değişmeden algılamamıza verilen addır (Cüceloğlu, 1997). (Sayfa 117)

Algıda seçicilik, insanların duyu organlarına gelen uyarıcılardan yalnızca bazılarına tepki vermesi olayıdır. Bir anlamda uyarıcılar arasında seçim yapma durumudur. (Sayfa 116)

Algı (perception) insanın anlık yaşantısı sırasında kazanılan duyusal bilgilerin (çevrede var olan olay ve etkilerin) beyin tarafından organize edilip yorumlanma veya anlamlandırma sürecidir. Algı, bir şeyler öğrenmenin yanı sıra bireyin çevre ile bağlantısını da kurar. (Sayfa 112)

İmge, Türk Dil Kurumuna göre;  zihinde tasarlanan ve gerçekleştirilmesi özlenen şey, hayal, hülya’dır. İkinci bir anlam olarak imge; genel görünüş, izlenim ve imaj olarak da tanımlanabilmektedir. (Sayfa 117)

İm (işaret), algılanmış bir olayı dile getirir. Örneğin uzakta bir yerde duman görürsek orada bir ateş yanmakta olduğunu anlarız. Bu gibi doğal bağlantıları biz doğal bir işaret (im) olarak algılarız. (Sayfa 117)

Algı yanılsaması: Algıladığımız an ya da durum ile gerçek durum arasındaki farklılıklara, değişkenliklere algı yanılsaması denir. Bu durum bir çeşit optik illüzyon olarak da bilinir. Mevcut nesnel gerçekliğin fiziksel değerlerle ya da ölçümlerle örtüşmeyen, farklı algılanan durumlarıdır. (Sayfa 118)

İm (işaret), algılanmış bir olayı dile getirir. Örneğin uzakta bir yerde duman görürsek orada bir ateş yanmakta olduğunu anlarız. Bu gibi doğal bağlantıları biz doğal bir işaret (im) olarak algılarız. (Sayfa 117). Algı (perception) insanın anlık yaşantısı sırasında kazanılan duyusal bilgilerin (çevrede var olan olay ve etkilerin) beyin tarafından organize edilip yorumlanma veya anlamlandırma sürecidir. Algı, bir şeyler öğrenmenin yanı sıra bireyin çevre ile bağlantısını da kurar. (Sayfa 112). Algıda seçicilik, insanların duyu organlarına gelen uyarıcılardan yalnızca bazılarına tepki vermesi olayıdır. Bir anlamda uyarıcılar arasında seçim yapma durumudur. (Sayfa 116). Algı yanılsaması: Algıladığımız an ya da durum ile gerçek durum arasındaki farklılıklara, değişkenliklere algı yanılsaması denir. Bu durum bir çeşit optik illüzyon olarak da bilinir. Mevcut nesnel gerçekliğin fiziksel değerlerle ya da ölçümlerle örtüşmeyen, farklı algılanan durumlarıdır. (Sayfa 118). Algıda değişmezlik, sürekli değişen duyusal girdilere rağmen nesnelerin biçimlerini, büyüklüklerini, yerlerini ve renklerini değişmeden algılamamıza verilen addır (Cüceloğlu, 1997). (Sayfa 117).

Nörobiyologlar görselliğin büyük oranda ilk yılda, özellikle ilk 2-4 ayda daha fazla gelişmekle birlikte, 4-6. aylarda geliştiğini belirtmektedirler.

Beynin sağ ve sol beyin küreleri’nin farklı işlevleri vardır. Örneğin sağ beyin (turuncu kısım) daha çok artistik duyular, yani resim, müzik, hayal gücü ve yaratıcılık gibi işlevleri yerine getirir. Sol beyin ise (mavi kısım) daha çok matematiksel-mantıksal düşüncenin merkezidir.

Beynin sağ ve sol beyin küreleri’nin farklı işlevleri vardır. Örneğin sağ beyin (turuncu kısım) daha çok artistik duyular, yani resim, müzik, hayal gücü ve yaratıcılık gibi işlevleri yerine getirir. Sol beyin ise (mavi kısım) daha çok matematiksel-mantıksal düşüncenin merkezidir.

Amblem bir şirketin, ürünün, hizmetin veya oluşumun karakterini yansıtmak üzere tasarlanan grafik bir semboldür. Logo, bir kurumu yazınsal olarak tanımlar, yazı karakterlerini onun güçlü yönlerinin ve kültürünün göstergesi olacak şekilde stilize eder. Marka ise bir ürünü, hizmeti veya kurumu rakiplerinden ayrıştıran ve tanımlayan bir sembol, işarettir. İmge, Türk Dil Kurumuna göre;  zihinde tasarlanan ve gerçekleştirilmesi özlenen şey, hayal, hülya’dır. İkinci bir anlam olarak imge; genel görünüş, izlenim ve imaj olarak da tanımlanabilmektedir. İm (işaret), algılanmış bir olayı dile getirir. Örneğin uzakta bir yerde duman görürsek orada bir ateş yanmakta olduğunu anlarız. Bu gibi doğal bağlantıları biz doğal bir işaret (im) olarak algılarız.

Yapısal ve işlevsel yönüyle karmaşık bir yapı gösteren insan gözü, yapısal olarak incelendiğinde üç ana tabakadan oluşur. Bu tabakalar dışardan içeriye doğru; göz akı, renkli ‘koroit’ ve ağsı ‘retina’ tabakaları olarak adlandırılır.

Meager (1993) öğrendiklerimizin gördüklerimizle ilişkili olduğunu daha iyi görebilmenin bizi bilgilendirdiğini ve tatmin ettiğini, bizi daha iyi yerlere taşıyarak hayatımızı zenginleştirdiğini ifade eder.