GÖRSEL ESTETİK - Deneme Sınavı - 3

Hayali zaman daha çok bilim kurgu filmlerde görülen, nasıl ve ne zaman olduğu belli olmayan zaman türüdür. Bunun yanı sıra filmdeki kahramanlardan birinin düşünceleri ya da istekleri görselleştirildiğinde bu da hayali zaman olarak nitelendirilir.

Sinema üzerine yaptığı çalışmalarla da adından söz ettiren ünlü düşünür Deleuze sinemanın hareket, kurgu, kadraj, görsel efekt gibi tekniklerle kendine özgü imgeler yaratarak izleyicinin algısını kontrol ettiğine diğer bir ifade ile perdedeki imgenin, izleyici tarafından harekete bağlı olarak anlamlandırıldığına değinir

Endüstri Devrimi’yle birlikte modernizm, zamanın uzama bağlı olarak kavranışında önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Özellikle ulaşım teknolojisinde yaşanan gelişmeler bu değişikliğin gözlemlenebileceği alan olmuştur. Endüstri devrimi ile birlikte ortaya çıkan teknolojik gelişmeler birey açısından zamanı ölçülebilir, denetlenebilir ve planlanabilir bir olgu haline getirmiştir. 1

Mekân ve hareketle ilişkili olarak fotoğraf makinesi nesneyi şimdiki zamanında dinamik bir şey olarak değil statik bir şey olarak resmeder. Yani an’ı dondurur

Herkesin eşit şekilde sahip olduğu zamana ilişkin bir diğer ayrımı; Objektif zaman (nesnel zaman) ve subjektif zaman (öznel zaman) ayrımıdır. Objektif zaman, saate ve/veya takvime bağlı (saat, gün, hafta, ay) olarak ölçülebilen, gözlenebilen, takip edilebilen zamandır.

Platon’a göre zaman, zihnin varlıkları bütünlüklü olarak, anında kavrayamamasının sonucunda meydana gelmiştir. Zaman, idealar dünyasının
sadece bir taklididir. Çünkü idealar dünyası değişmez ve zaman dışıdır (Cevizci, 1999, s.943).

Buna ek olarak sinemanın kendine özgü özellikleri dikkate alındığında zamana ilişkin farklı bir kategorizasyonu daha gerektirdiği görülmektedir. Zamanı bu çerçevede dört başlık altında incelemek mümkün olmaktadır. Bunlardan ilki süjesel zamandır ki bu filmsel olayın sujede ele alınış biçimiyle ilişkili zamandır.  "..."  İkinci zaman türü ise,kameranın pelikül üzerinde kaydettiği zamandır. Film üzerine kaydedilen zaman ile gösterim anındaki zaman birbirinden farklı olabilir.  "..." Sinemada zamana ilişkin üçüncü kategori ise izleyici tarafından algılanan zamandır. Bir film deneyiminde, görüntülerin şimdiki zamanının yanında izleyicinin zamanı algılamasının da etken oluşu nedeniyle karmaşık bir zamansallık söz konusudur. "..." Sinemaya ilişkin dördüncü zaman ise izleyicinin film izleme sürecinde salonda tükettiği reel zamandır (Aslanyürek, 2011: 175-176; Biro, 2011: 51). 

"Mutlak zaman" ise Newton'un zamana ilişkin yaklaşımını tanımlar.

Biyolojik zaman canlıların yaşam ömürleriyle ve yaşam organlarının hareketiyle ilgili zamandır. Demirel ve Ramazanoğlu’nun belirttikleri gibi; yaşayan tüm varlıkların kurulu bir biyolojik saate sahip olduğu görülür. Canlıların acıkmasından, kimi hayvanların kış uykusuna yatması ya da horozların belli bir saatte ötmesi biyolojik saat ile ilişkilidir.

• Zaman bir ham madde gibi gerektiğinde kullanılmak üzere depolanamaz yani zamanın ileride gereksinim duyulduğunda kullanılmak üzere depolanması olanaksızdır.

• Zaman ancak içinde bulunulan an tüketilebilir. Zaman gerektiğinde başkaları tarafından kullanılmak üzere devredilemez. Birinin zamanını başka biri onun adına kullanamaz. Zaman sadece kişinin kendisine bağlıdır.
• Zaman ikame edilemez. Zamanın ne diğer bir malzemeyle ne de daha ucuz bir zamanla ikâme edilmesi mümkün değildir.

• Zaman yenilenemez. Bir örgüt ürettiği mal, hizmet ve düşüncenin bir kısmını, tekrar kendisi için girdi olarak kullanır ancak kullanılan zamanın ne doğal yolla ne de üretim yoluyla yerine konulması, yeniden üretilmesi mümkün değildir.

• Zaman para gibi borç alınıp verilemez ancak bir işi para karşılığında başkasına yaptırmak da bir bakıma zamanın satın almak demektir.

Süre ise öznenin içsel zamanına göre akan, duran, geri ve ileri gidebilen esnek bir bütünlüktedir. Yoğunluğu sürekli olarak değişebilir, bu nedenle niceliksel sıfatlarla ilişkilendirilemez. Süre içinde cisimler sıkışmakta, zaman genişlemektedir. Şimdi, geçmiş ve gelecek bir bütün olarak sezilmektedir. Zamanimge, varlığın belirlenimini sinemasal bir sezgiyle anlamaktır. Varlığın kendinde hâlini, izleyicinin içsel zamanıyla buluşturmaktır (Yüzüncüyıl & Buluş, 2016, s. 470-475).

Bergson, dış dünyayla temasımızı bütünüyle sinematografik bir zemine indirger. Bu bakış açısıyla sinema, imgeye hareket ve zaman
gibi iki tane sıfat vermiş olsa da en eski illüzyondan başka bir şey değildir. Böylece Bergson, Zenon’un paradokslarına modern bir ad verir: Sinematografik illüzyon.

İnternet ve internetin yaygınlaşması ile ortaya çıkan yeni toplumsal yapıyı Castells, “ağ toplumu” olarak nitelendirir.

Objektif zaman, saate ve/veya takvime bağlı (saat, gün, hafta, ay) olarak ölçülebilen, gözlenebilen, takip edilebilen zamandır.
Subjektif zaman ise algılanılan, hissedilen zamandır.

Zamanı durdurmak, anı yakalamak ve hareketi kaydetmek, görsel ve görsel-işitsel sanatlar için oldukça önemlidir. Örneğin; fotoğraf ve sinema, temelde iki boyutlu bir görüntü sağlamaktadır. Kameranın aracılığı ile üç boyutlu olan uzay iki boyutlu bir yüzey üzerine indirgenebilmektedir. Bu doğrultuda, görüntüde düzenleme yapılamasının amacı izleyicileri mümkün olduğu kadar uzay yanılmasına inandırabilmektir. Tarihsel süreçte diğer sanatlardan faklı olarak fotoğraf ve görsel-işitsel bir sanat dalı olarak sinema, görüntünün oluşma sürecindeki aralığı en aza indirmiştir. Fotoğraf makinesi ışıkla resmetmekte, nesneden yansıyan ışık makinenin optiğinden geçerek yüzey üzerinde görüntü oluşturmaktadır. Bu süreçte fotoğrafı çekilen nesnenin an’ı (resmedilen an) ile makinenin içinde resmedildiği an (resmedilme eylemi anı) neredeyse aynıdır. Yani fotoğrafı çekilen nesnenin şimdiki zamanı ile makinenin içinde ortaya çıkan görüntünün şimdiki zamanı aynıdır. Bu nedenle fotoğraf makinesi şimdiyi resmeden bir aygıt olarak değerlendirilebilir. Mekân ve hareketle ilişkili olarak fotoğraf makinesi nesneyi şimdiki zamanında dinamik bir şey olarak değil statik bir şey olarak resmeder. "..." Videoda hareket doğrusal olarak ilerlemek zorunda
değildir. Bu nedenle, bir hareket diğeri ile bağlantısızdır.

Kompozisyonun bugünkü tanım ve işlevini ele alan Jean Rudel’ e göre kompozisyon yapma yöntemini; yapıtın farklı yapısal kısımlarının, bütüne göre dinamik ya da yavaşça kendilerini belirlemeleri, birbirlerine bağımlı ve bir düzen içerisinde bütünlüğü oluşturmak için bir araya getirilmeleri olarak tanımlar. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Başlangıçtan günümüze kadar kullanılagelen bilgiye ulaşma ya da bilgi edinme yöntemleri bilindiği üzere tümdengelim ve tümevarım yöntemleridir. Sanatsal bir tasarım ya da düzenlemede de bu iki yöntem kullanılagelmiştir. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, sanatsal bir tasarım ya da düzenlemede önemsenmesi gereken, istendik niteliksel özelliklerin ve ilişki türlerinin var olması gerektiğidir. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Şekil (Biçim) Arnheim’e göre bir nesnenin fiziksel yapısına bire bir benzemese de nesnenin tanınmasını sağlayan, nesnenin dış sınırlarını belirten ve bakıldığında hemen göze çarparak algılanabilen en temel özelliklerdir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Kompozsiyonda düz çizgi kesinlik belirtisidir ama aynı zamanda da ufuk belirleyicisi olarak serinlik ve sessizliği de simgeler. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Kompozsiyonda şekil iki boyutluluğu (en-boy) Form üç boyutluğu (en-boy-yükseklik) tanımlar. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Nesnelerin fiziksel yapılarının iç özelliklerini, dış yüzeylerinden anlamamızı sağlayan işlevsel özelliklere doku denir. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.