GÖRSEL ESTETİK - Deneme Sınavı - 15

(Endüstriyel sanatlar) kavram şemsiyesi adı altında, özellikle de işlevselliği ön plana alan, ‘ Biçim, işlevi takip eder’ teziyle kümelenebilen Dokumacılık, Ayakkabıcılık, Nakışcılık, Sarraflık, Takıcılık, Saatçilik, Marangozluk ve Aşçılık gibi pratik alanları içeren, güzel sanatlar alanında kullanılan araçların da
kullanılabildiği, günlük hayatımızda iş olarak yaptığımız ve belli bir alışkanlık ve ustalık isteyen sanat dalları yer aldı.

Bilgi kavramı, özne ile nesne arasındaki ilişkiden doğan her türlü ürün olarak tanımlanır. Düzen ya da düzenleme kavramı da özne ile nesne arasında var olan belirli bir anlaşma olarak ele alınır. Görülüyor ki bilgi ile düzen kavramlarının her ikisi de özne ile nesne arasındaki alışverişe, ilişkiye dayanmaktadır.

Görsel sanatların kendi dilinde, dil bilgisindeki söz dizimine denk düşen ve onu karşılayan kavrama kompozisyon diyoruz. Amacı, bir iletişim için bildirimde bulunma işlevini yerine getirmektir.

Nesnelerin fiziksel yapılarının iç özelliklerini, dış yüzeylerinden anlamamızı sağlayan işlevsel özelliklere doku denir ve doğanın en temel yapısal özellik- lerinden birisidir. Her nesnenin kendine özgü bir dokusu vardır ve bu doku görsel algılama da o nesneyi diğer nesnelerden ayırmamızı sağlayan en temel ögelerden birisidir.

Bir kompozisyonda tasarım ögelerini, tasarım ilkelerine göre kullanarak varacağımız nokta denge ve birliktir. Denge tarafların ya da kuvvetlerin eşit olma hâlidir. Göz her zaman dengeyi arar. Doğada örneklerini sıklıkla gördüğümüzsimetri, denge kurmada sıklıkla başvurulan en eski yöntemlerden birisidir.

Serbest kompozisyon ise günümüz yaşam biçimine ve postmodern dünya görüşüne uygun düşen, hiçbir kural kabul etmeyen, tanımayan, uymayan kompozisyonların tanımıdır.

Görsel göstergebilim ve görsel algılama ile ilişkili araştırmacılar çoğu görsel
anlatı dizgesinin algılanışında temel ögeleri şöyle saptarlar: Sınır çizgisi, Fon(düzlem), Figür (biçim), Doku ve Renk. Doğal ortamında bütünden ayrı ve
tek tek göremediğimiz bu Görsel göstergeler (Plastik ve İkonik göstergeler) ayrı ayrı ya da ikisi birden tek bir bütünde karşımıza çıkabilirler.

Düz çizgi kesinlik belirtisidir ama aynı zamanda da ufuk belirleyicisi olarak serinlik ve
sessizliği de simgeler. Dikey çizgi yüksekliği belirterek dengeyi ve gücü (kuvvet) vurgular. Eğri çizgi yön değiştirmesinden ötürü süreklilik algısına yol açar. Hızla yönü değişen eğik bir çizgi, hareketi, dinamizmi güçlü bir etkiyi ve gücü simgeler. Kırık
ya da zikzak çizgiler ise kargaşa, çatışma ve şiddet gibi kavramları simgeler.

Bir objeyi koşullar değişmesine rağmen aynı obje olarak görmemize algısal değişmezlik denir.

Yatay yönler durağanlık, etkisizlik etkileri yaratırken dikey yönler akışkanlık,
dinamiklik, sağlamlık etkileri yaratır. Eğik yönler hafiflik, yumuşaklık, süreklilik etkileri yaratırken paralel yönler biz de monotonluk, sıkıntı, bıkkınlık, sessizlik etkileri yaratır.

Bauhaus öğretilerine göre temel tasarım ilkelerini tekrar, zıtlık ve egemenlik adı altında üç ana başlık da toplanmaktadır.

Renk, ton değeri, doku, çizgi, biçim öğelerin bir düzen içerisinde birbiriyle ilişkilerini sağlayan, ön-arka ilişkisi kurduran, hareketlendiren sonuçta bir birlik oluşumu anlamına gelen kavram armonidir.

Kompozisyonda bütünlük kurma yolları önce zıtlık- tekrar ve egemenlikten birinin kullanılmasıyla dengeye varılacak kurulan denge sayesinde birlik oluşturulacak ve bütünlük sağlanacaktır. Egemenlik, birlik kurmanın ve yaratmanın bilinen en basit ve en etkili ilkesidir.

Bellek(zihin) birbirine benzeyen uyaranları, birbirineyakın bulunan uyaranları gruplama eğilimi gösterir (Benzerlik ve Yakınlık yasası), bünyesinde eksik olan parçaları bütünleştirme ve tamamlama eğilimi gösterir (Tamamlama yasası), aynı yönde giden ve hareket edenler birbiri ile ilişkili olarak algılanır (Süreklilik yasası) ve dikkati toplar, basit parçalar karmaşık parçalardan daha kolay algılanır.

Perspektif, özünde iki boyutlu bir düzlemde üçüncü boyut yani derinlik yanılsaması vermek için kullanılan tekniktir.

Tıpkı Romantizim akımına bağlı resimlerde, insanoğlunun zayıf/cılız bir varlık buna karşın doğanın çok güçlü olduğunun vurgulanması için) yapılan bu kompozisyon
türüne açık/asimetrik kompozisyon, yararlanılan ilkeye ise altın kesim oranı denir.

Bir ulus veya toplumun, yaşama biçimlerinin, maddi ve manevi değerlerinin yani düşünsel ve sanatsal etkinliklerinin, inançlarının, bilim, teknolojilerinin tamamına uygarlık denir. Doğru cevap "a"dır.

Görsel sanatların kendi dilinde, dil bilgisindeki söz dizimine denk düşen ve onu karşılayan kavrama kompozisyon denir. Doğru cevap "b"dir.

Hareketsiz, sakin bir yapıya sahiptir. Bu özelliği ile göz hareketini kontrol ederek onu bakması gereken alana doğru yönlendirir, dikkati toplar, odaklar.

Yukarıda özellikleri verilen öğe kompozisyonun temel öğelerinden nokta'dır. Doğru cevap "c"dir.

Temel olarak yön belirleyen algısal bir etkiye sahiptir ve bu özelliğiyle hem yatay hem dikey hem de eğik biçimde kullanılabilmektedir. Bir yüzey içinde aldığı biçimlere göre tek başına farklı algısal etkiler yaratabilmektedir. Bir alanı / düzlemi bölmek için kullanılır.

Yukarıda özellikleri belirtilen temel tasarım öğesi çizgidir. Doğru cevap "d"dir.