GÖRSEL ESTETİK - Deneme Sınavı - 13

Ritim tekrardan oluşmaktadır ama birden fazla ögenin bir arada tekrarlanması gerekir. Ritim düzenli bir tekrara dayanarak hareketi başlatan, sürdüren, birleştirici ve uyum sağlayıcı bir ögedir ve bireyin algılamasına kolaylık sağlar. Renk, ton değeri, doku, çizgi, biçim öğelerin bir düzen içerisinde birbiriyle ilişkilerini sağlayan, ön-arka ilişkisi kurduran, hareketlendiren sonuçta bir birlik kurarak ritim uyumuna (Armoni) götüren temel ögelerden birisidir ritim. Doğru cevap B şıkkıdır.

Göz her zaman dengeyi arar. Doğada örneklerini sıklıkla gördüğümüz simetri, denge kurmada sıklıkla başvurulan en eski yöntemlerden birisidir. Asaleti, saygınlığı ve dürüstlüğü de simgeler. Simetride her şey karşılıklıdır. Asimetrik denge dediğimizde, daha önce bahsedilmiş olan Altın Oran, altın kesim gözün aradığı denge ölçütüdür ki ancak egemenlik ve zıtlık yoluyla oluşturulabilir. Simetrideki gibi aynı olmayan ya da birbirlerine benzemeyen ögelerin arasındaki dinamik dengedir. Görsel bize net bir şekilde asimetrik dengeyi göstermektedir. Kaynak kitapta benzer örnekler bulunabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yakınlık, Benzerlik, Saydamlık ve Ayırıcı nitelik görsel algılamada belirliliği sağlayan ilkelerdir. Bunlar sayesinde figür elde etmek kolaylaşır. Ögelerin iyi devamlılığı, çevre çizgisinin kapanması, ögelerin birbirleriyle bağıntılı olması ve simetri Ayırıcı bir nitelik oluşturmada önemli dört ipucudur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Orta Çağ’da simetrik (Merkezî) kompozisyon başat bir rol oynamıştır. Yani anlatılmak istenen konu çerçevelerden belli bir boşluk bırakılarak merkezî bir şekilde alana yerleştirilir, gereksiz ögelerden detaylardan ayıklanarak sunulur. Bu tür kompozisyonların diğer bir adı kapalı kompozisyondur. Bütün hikâye kapalı olan alan (düzlem) içerisinde yaşanır ve biter, dışarı ile bir bağlantı yoktur, kurulamaz. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bir fotoğraf çekiminde gökyüzü 8 yeryüzü 5 birim olarak planlanırsa (tıpkı Romantizim akımına bağlı resimlerde, insanoğlunun zayıf/cılız bir varlık buna karşın doğanın çok güçlü olduğunun vurgulanması için) yapılan bu kompozisyon türüne açık/asimetrik kompozisyon, yararlanılan ilkeye ise altın kesim oranı denir.Bir tasarıya ya da kompozisyona Z ekseninin yerleştirilmesi, görsel pozisyonu üç boyutlu algı sürecine yaklaştırır, derinlik yaratır, nesneler arasındaki uzaklık ve yakınlık ilişkisini kurulmasına yardımcı olur ve doğal olarak ön-arka ilişkisi yaratır. Üçgen, spiral, daire, dörtgen, elips, kompozisyon türleri, simetrik kompozisyonunun türevleridir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Herhangi bir renkten bahsediyorsak biz o rengin üç değişken özelliğinden de bahsetmemiz gerekir. Bunlardan birincisi o rengin türüdür (cinsi) sarı, kırmızı, mavi gibi. İkinci değişken özelliği o rengin değeridir yani her rengin algılamada siyahla beyaz arasında bulunan bir ton değeri vardır. Örneğin; kırmızı ve yeşil gri değerdedir, sarı beyaza mor ise siyaha yakın bir gri değerdedir. Üçüncü değişken özelliği ise ‘chroma’ yani yoğunluğudur. Herhangi bir renk içerisine başka bir renk almadığı sürece o renk kroması yüksek durumdadır ama içine başka renkler karışarak griye yaklaştıkça kroması düşer. Gri, Siyah ve Beyaz sıfır kromalı yani kromasız renklerdir. Doğru cevap B Şıkkıdır.

Nesnelerin fiziksel yapılarının iç özelliklerini, dış yüzeylerinden anlamamızı sağlayan işlevsel özelliklere doku denir ve doğanın en temel yapısal özelliklerinden birisidir. Her nesnenin kendine özgü bir dokusu vardır ve bu doku görsel algılama da o nesneyi diğer nesnelerden ayırmamızı sağlayan en temel ögelerden birisidir.

Yolun aldığı şekil bireylerde o yöne bakılmasını sağlamaktadır.

Asimetrik denge dediğimizde ancak egemenlik ve zıtlık yoluyla oluşturulabilir. Simetrideki gibi aynı olmayan ya da birbirlerine benzemeyen ögelerin arasındaki dinamik dengedir.

Perspektif, yüzey organizasyonunda, iki boyutlu bir düzlemde üçüncü boyut yani derinlik yanılsaması vermek için kullanılan tekniktir. Kesin geometrik kurallara ve orantılara bağlıdır. Bugün çizgi perspektifin tek, iki ve üç kaçar noktalı çizim yöntemlerin yanında hava perspektifi de kullanılmaktadır.

Bir kompozisyonda figürler merkeze doğru bir eğilim, hareket, toplanma gösteriyorsa yıldız, bir fırıldağın dönmesi gibi yine merkezden giderek genişleyen çizgi doğrultusunda yerleştirmeye helezonik / spiral kompozisyon diyoruz.

Serbest kompozisyon ise günümüz yaşam biçimine ve postmodern dünya görüşüne uygun düşen, hiçbir kural kabul etmeyen, tanımayan, uymayan kompozisyonların tanımıdır.

Görsel sanatlarda tek bir kompozisyon olma durumu söz konusu değildir. Birçok kompozisyon türü vardır.

Ölçü / Oran bir nesnenin başka bir nesneyle ya da bir bütün içerisinde yer alan bir parçanın diğer parçalarla veya bütün ile karşılaştırılarak herhangi bir özelliğinin algılanmasıdır.

Boşuklar Benzerlik ve Yakınlık yasası- Tamamlama yasası şeklinde doldurulmalıdır.

Çizgi temel olarak yön belirleyen algısal bir etkiye sahiptir ve bu özelliğiyle hem yatay hem dikey hem de eğik biçimde kullanılabilmektedir. Bir yüzey içinde aldığı biçimlere göre tek başına farklı algısal etkiler yaratabilmektedir. Bir alanı / düzlemi bölmek için kullanılır.

Doğada bulunan nesnelerin ölçüme ve deneye gerek duymadan gözle hemen algılanabilen özelliklerine görsel özellikler diyoruz. Bunlar biçim (yuvarlak, köşeli, dörtgen, üçgen) doku (sert, yumuşak, düz, pürüzlü) ölçü/Boyut (büyük, orta, küçük) renk (kroması, değeri, türü, mat, parlak) ve nesnenin fiziksel yapısıdır (katı, gaz, sıvı). Sertlik doku ile ilgili bir özellik olup renk ile ilgili değildir.  Doğru yanıt E’dir.

Pürüzlü, keskin uçlu, girintili-çıkıntılı olan sert dokular bize bulundukları yerlerden daha yakındaymış gibi algılanırken, pürüzsüz, düz ve keskin ucu olmayan yumuşak dokular, oldukları yerden çok daha uzakta gibi algılanırlar. Doğru yanıt A’dır.

Tıpkı çizgide olduğu gibi yatay yönler durağanlık, etkisizlik etkileri yaratırken dikey yönler akışkanlık, dinamiklik, sağlamlık etkileri yaratır. Eğik yönler hafiflik, yumuşaklık, süreklilik etkileri yaratırken paralel yönler biz de monotonluk, sıkıntı, bıkkınlık, sessizlik etkileri yaratır. Doğru yanıt B’dir.

“Altın oran” doğada birçok canlı ve cansız varlıkların yapılarında görülen ve onların parçaları arasında gözlemlenen, yüzyıllardır sanat ve diğer bilim alanlarında kullanılagelen, uyum açısından en etkileyici boyutları verdiği düşünülen geometrik ve sayısal bir ölçü bağlantısıdır. MÖ 300’lü yıllarda bile eski Yunan ve Mısır uygarlıklarında kullanılan ancak milattan sonra 1201 yılında Fibonacci’nin yazmış olduğu bir kitapla ünlenen ve yayılan bir sayı dizisidir. Kompozisyonda altın kesimin en basiti, kullanılan yüzeyi enine ve boyuna üçe bölmektir.1/3 kuralı olarak da bilinen bu üç parçaya bölmede, ikisini bir tarafa diğerini öbür tarafa aldığımız zaman altın kesime uygun parçalama yapmış oluruz ama simetrik değildir. Fibonacci Sayıları: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 diye uzar gider. Dizide de görüldüğü gibi, birden sonraki herhangi bir sayıyı ele aldığımızda o sayının sol tarafındaki iki sayının toplamı olduğu anlaşılmaktadır. C seçeneğindeki dizide 5’ten sonra gelen sayının 10 değil, 3 ve 5’in toplamı olan 8 olması gerekir. Doğru yanıt C’dir.