GÖRSEL ESTETİK - Deneme Sınavı - 2

Sanatta görsel düşünme süreci sanatı anlaşılır kılma etkinliğidir. Sanatsal düşünce becerisinin gelişimi için imgelere ihtiyaç vardır. İmge; zihinde tasarlanan ve gerçekleştirilmesi özlenen şey, hayaldir.

Medya okuryazarlığı, kitle iletişim araçlarını referans alır. Günümüzde insanların görsel iletişim aygıtlarının hâkim olduğu medyatik aygıtların bir parçası haline dönüştüğünü görebiliriz. İnsanlar artık kitap okuma ya da bir konu hakkında bilgi edinme zahmetine katlanmaktansa bu ihtiyacını çeşitli görsellerle giderebilmektedir. Söz konusu olan görsel aygıtlar düşünceyi daha belirgin, aktif kılabilmekte, etkileşim ve iletişimi güçlendirmektedir. Çünkü medya, insanların birbirleriyle sınırsız iletişim ve etkileşim olanaklarını sağlayan, dünyayı nasıl algılayacağımızı, davranış biçimlerimizi ve yaşam örüntülerimizi etkileyip yönlendiren, sanal imgeler yaratıp mesajlar veren, sanatın olanaklarını ve sınırlarını zorlayan, kullanan önemli teknolojik bir harekettir.

Göz üç ana tabakadan oluşur. Bu tabakalar dışardan içeriye doğru; göz akı, renkli ‘koroit’ ve ağsı ‘retina’ tabakaları olarak adlandırılır. En dıştaki göz akı tabakası, beyaz ve sert bir tabakadır. Bu tabaka gözün ön kısmında iris’i oluşturur. İris’te göz bebeğini küçültüp büyüterek ışığın azlık ve çokluğuna göre görme için gerekli ışık miktarını ayarlamaya yarayan kas iplikçikleri bulunur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Öncelikli olarak ışık  öndeki saydam tabakadan (cornea) girer. İrisin ortasında yer alan gözbebeği (pupil) ve irisin çapı, aynı fotoğraf makinesinin diyaframı gibi büyüyüp küçülerek ışığın şiddetini ayarlar. Gözbebeğini geçen ışık göz merceğine (lens) gelir. Oradan da görmemizde önemli rolü olan, ışığa ve renge duyarlı retinaya gelerek orada toplanır. Retinada odaklanan görüntü elektrik sinyallerine dönüştürülüp optik sinirler aracılığıyla beyne ulaştırılarak algı sağlanır ve görme eylemi gerçekleşir. Doğru sıralama B şıkkıdır.

Görme sinirleri bir araya toplanarak göz küresini terk eder. Sinirlerin göz küresinden çıkış noktasında görsel alıcı hücreler yoktur. Bu nedenle, iki gözümüzde de bir kör nokta (blind spot) vardır. Günlük koşullar altında, göz sürekli ufak hareketler yaptığından, kör noktanın farkına varamayız. Fakat bazı koşullarda kör noktayı algılama olanağı vardır. Özetle ifade edilecek olunursa kör nokta, ağ tabakada ışık duyargalarının bulunmadığı noktadır. Biyolojik bir problem değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Algı gerçekliği bilinç ve muhakeme içerir; algı, görme, işitme, koku, tat, dokunma ve diğer vücut duyularıyla ilişkilidir. Algı, bir şeyler öğrenmenin yanı sıra bireyin çevre ile bağlantısını da kurar. Algı, göz önündeki nesnelerin, varlıkların tüm duyular yoluyla alınan izlenimlerin yorumlanma eylemidir. Dolayısıyla bireyin tutumu, güdüleri, ön yargıları, meslek, ilgi ve ihtiyaçları algıyı etkileyen iç faktörler arasında yer alır. Doğru eşleşme A seçeneğinde verilmiştir.

Bütünleştirmeyi insanın ruhsal yapısı ve durumu da etkiler. Böylece, aynı nesnenin ya da olayın değişik kişiler tarafından çözülüp anlaşılması farklı olur. Nesnelerin durumu, konumu, uzaklığı ve insanların bunlara bakış açısı değişse bile, bütünleştirme çevrenin değişmez biçimde algılanmasını sağlar. Böylece yukarıdan bakılınca çember, yandan bakılınca da dikdörtgen olarak görülen bir su bardağı, nereden bakılırsa bakılsın daima bardak olarak algılanır. Doğru cevap C şıkkıdır.

M.C. Escher’in çalışmalarında Gestalt yasaları ile örtüşen çeşitli örnekler görebiliriz. Örneğin Escher’in çizimlerinde zaman, mekân, paradoks, yanılsama, simetri, çifte anlam, perspektif gibi birçok unsur ve kavramın bir arada ya da belli birkaç unsurla kullanıldığı görülmektedir. Escher’in çizimlerinde belirlediği kadraj bile sonsuzluk ve devam hissi vererek merak uyandırmaktadır. Gestalt algı prensiplerine dayandırarak ortaya koyduğu tasarımlarında figür-zemin ilişkisini iki boyuttan üç boyuta taşımak suretiyle adeta yüzeyden çıkıp taşan figür ve mekânlar yaratmıştır. Öte yandan paradoksal bir kurguyla yarattığı eserlerindeki tekrarlanan şekiller, bir türlü sona ermeyen bir devamlılık algısı yaratma peşindedir. Bu yolla her bir çiziminde cezbedici ve hayranlık uyandırıcı birçok unsur göze çarpmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Algıda seçicilik, insanların duyu organlarına gelen uyarıcılardan yalnızca bazılarına tepki vermesi olayıdır. Bir anlamda uyarıcılar arasında seçim yapma durumudur. Örneğin bir nesneyi ararken veya bir noktaya ulaşmaya çalışırken çevremizdeki nesneleri varlıklar veya diğer görsel uyarıcılar dikkatimizi çekmez.Seçicilik insanın o anki psikolojik tutum ve gereksinimlerine, ilgi ve yetkinliğine göre değişir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Sağ beyin daha çok artistik duyular, yani resim, müzik, hayal gücü ve yaratıcılık gibi işlevleri yerine getirir. Sol beyin ise daha çok matematiksel-mantıksal düşüncenin merkezidir. Sol analitik bölümdür. Örneğin bilim, rasyonellik, objektiflik matematik ve fizik bu alandadır. Sağ küre ise sanatsal bölümdür. Sezgisellik, subjektiflik, resim müzik gibi alanlar ise bu bölümdedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Amblem, Logo ve Markanın birbirine karıştırılmaması gerekir. Amblem bir şirketin, ürünün, hizmetin veya oluşumun karakterini yansıtmak üzere tasarlanan grafik bir semboldür. Logo, bir kurumu yazınsal olarak tanımlar, yazı karakterlerini onun güçlü yönlerinin ve kültürünün göstergesi olacak şekilde stilize eder. Marka ise bir ürünü, hizmeti veya kurumu rakiplerinden ayrıştıran ve tanımlayan bir sembol, işarettir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Görsel okuryazarlık sanatsal, disiplinler arası bir nitelik taşır. Görsel okuryazarlık görüntüleri, imleri (medya ögeleri, resimler, mesajlar, grafikler ve çeşitli uyarıcılar) algılama, ayrımsama, yorumlama, tasarlama ve bunları sunabilme becerilerini kapsar. Günümüzde görsel okuryazarlık kavramı içinde yer alan ögeler genel olarak tablolar, grafikler, fotoğraflar, ikonik resimler, semboller, digital görseller, çizelgeler, video ve diğer medya tasarımları gibi bir çok imajları içinde barındıran önemli temsillerdir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yapısal ve işlevsel yönüyle karmaşık bir yapı gösteren insan gözü, yapısal olarak incelendiğinde üç
ana tabakadan oluşur. Bu tabakalar dışardan içeriye doğru; göz akı, renkli ‘koroit’ ve ağsı ‘retina’ tabakaları olarak adlandırılır. Doğru cevap D'dir.

İrisin ortasında yer alan gözbebeği (pupil) ve irisin çapı, aynı fotoğraf makinesinin diyaframı gibi büyüyüp küçülerek ışığın şiddetini ayarlar. Doğru yanıt A'dır.

Görme eylemini sadece gözün işleyişiyle açıklamak yeterli değildir. Bu nedenle görmeyi gerektiren, görmeyi tetikleyen ya da etkileyen birçok biyolojik, fizyolojik ve psikolojik faktör vardır.

Algıda seçicilik, insanların duyu organlarına gelen uyarıcılardan yalnızca bazılarına tepki vermesi olayıdır. Bir anlamda uyarıcılar arasında seçim yapma durumudur. Örneğin bir nesneyi ararken veya bir noktaya ulaşmaya çalışırken çevremizdeki nesneleri varlıklar veya diğer görsel uyarıcılar dikkatimizi çekmez, onlara yoğunlaşmayı ihmal ederiz. Bizi hedefimize ulaştırarak sorunun çözülmesine yarayan bu reel/gerçek durum bazen aleyhimize de olabilmektedir. Çünkü o anda önemsiz görünen ancak sonrasında son derece önemli olabilen bazı görsel uyarıcıları, nesneleri algılamamız istem dışı bir şekilde engellenebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Bütünleştirmeyi insanın ruhsal yapısı ve durumu da etkiler. Böylece, aynı nesnenin ya da olayın değişik kişiler tarafından çözülüp anlaşılması farklı olur. Nesnelerin durumu, konumu, uzaklığı ve insanların bunlara bakış açısı değişse bile, bütünleştirme çevrenin değişmez biçimde algılanmasını sağlar. Böylece yukarıdan bakılınca çember, yandan bakılınca da dikdörtgen olarak görülen bir su bardağı, nereden bakılırsa bakılsın daima bardak olarak algılanır. Bütünleştirme ilkelerinden uzaklaştıkça algı bozulur. Doğru cevap C'dir.

M.C. Escher’in çalışmalarında Gestalt yasaları ile örtüşen çeşitli örnekler görebiliriz. Örneğin Escher’in çizimlerinde zaman, mekân, paradoks, yanılsama, simetri, çifte anlam, perspektif gibi birçok unsur ve kavramın bir arada ya da belli birkaç unsurla kullanıldığı görülmektedir. Escher’in çizimlerinde belirlediği kadraj bile sonsuzluk ve devam hissi vererek merak uyandırmaktadır. Gestalt algı prensiplerine dayandırarak ortaya koyduğu tasarımlarında figür-zemin ilişkisini iki boyuttan üç boyuta taşımak suretiyle adeta yüzeyden çıkıp taşan figür ve mekânlar yaratmıştır. Öte yandan paradoksal bir kurguyla yarattığı eserlerindeki tekrarlanan şekiller, bir türlü sona ermeyen bir devamlılık algısı yaratma peşindedir. Bu yolla her bir çiziminde cezbedici ve hayranlık uyandırıcı birçok unsur göze çarpmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Bazı ruhbilimcilere (psikolog) göre algının kendisi görsel imgenin en mükemmel biçimidir ancak daha yaygın olan görüş, imgenin algılama eyleminden ayrı bir şey olduğudur. Örneğin; dala konmuş bir kuşu gördüğüm zaman, ona baktığım sürece beynim bu algıyı kaydetmeye devam eder. Gözlerimi kaparsam ve eğer istersem zihnimde hâlâ kuşu görebilirim. Bu gördüğüm ve bir çeşit zihnimde koruduğum, kuşun imgesidir. doğru cevap E'dir.

...algının olabilmesi için duyumun; duyumun olması için uyarımın; uyarımın olması için de uyarıcının olması gerekmektedir. Dolayısıyla algılarımız duyumlar üzerine kuruludur. Algı, duyudan farklıdır. Duyum algıya temel oluşturur. Doğru yanıt D'dir.