GÖÇMEN VE SIĞINMACILARLA SOSYAL HİZMET

Göç olgusu göç nedeniyle ortaya çıkması beklenen maliyet (ulaşım ve yerleşim maliyetleri gibi) ve faydalar kadar, göç edilen ülkenin göçmen politikasına da bağlıdır. Ekonomik olmayan faktörler de aynı şekilde önemlidir. Bir başka ülkede yaşamak amacıyla göç etmenin getirdiği psikolojik baskı ile dil ve kültürel farklılıklar, göç edilecek olan ülkenin tercih edilmesi, başka bir ifadeyle hangi ülkeye göç edileceğinin belirlenmesi kadar, göç etme kararının alınmasını da güçleştirmektedir. Ayrıca daha önce göç edenlerin yerleşim tarzları, aileyi yeniden birleştirmeye yönelik programlar yoluyla ve göç edilen ülkeye son olarak gidenlerin, geldikleri ülke ile olan etkileşimleriyle ortaya çıkan göçmen dinamikleri de göç etme kararının verilmesinde rol oynamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Göçün işgücü piyasası üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerine çok fazla dikkat çekilmesine rağmen, göçün göç edilen ülkede yaratacağı bir takım ekonomik yararlar da değerlendirilebilir. Bu yararlar üç başlık altında açıklanabilir Yerleşik Nüfus Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetler İçin Talep Yaratması, yerleşik nüfusun düşük mobilitesini kısmen telafi ederek esnekliği koruyucu işlev görmesi ve göç alan ve göç veren ülkelerdeki refaha ve büyümeye katkısıdır. Doğru cevap E'dir.

Göçmen işçilere yönelik ILO sözleşme ve tavsiye kararlarını iki grup altında toplamak mümkündür. Birinci grupta göçmen işçilerle doğrudan ilgili ILO sözleşmeleri ve tavsiye kararları yer almaktadır. Hiç kuşkusuz bu grupta yer alan düzenlemelerden ilki, ILO’nun amaçlarından birinin yabancı ülkelerde istihdam edilen işçilerin menfaatlerinin korunması olduğunun belirtildiği ILO Anayasasıdır. Doğru cevap A'dır.

BM’in insan hakları ve dolayısıyla göçmen işçilerin haklarının uluslararası düzeyde korunması ile ilgili diğer düzenlemeleri şunlardır • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi • Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme • Kişisel ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme • Çocuk Haklarına İlişkin Sözleşme • Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Sözleşme • Irk Ayrımcılığının Her Türlü Şeklinin Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Sözleşme • Mültecilerin Statüsüne Dair Sözleşme • Vatansızların Statüsüne Dair Sözleşme. Doğru cevap D'dir.

1982 Anayasasının 48. maddesinde herhangi bir ayrımda bulunmaksızın herkesin diledi- ği alanda çalışma ve sözleşme özgürlüğüne sahip olduğu belirtilmiştir. Bu hükümden de anlaşılabileceği üzere ilke olarak yabancılar çalışma özgürlüğüne sahiptir. Böyle olmakla birlikte bu özgürlüğe Anayasanın 16. maddesi ile sınırlama getirilerek yabancıların çalışma hakkının uluslararası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabileceği belirtilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Hem göçmen işçilerin korunmasıyla doğrudan ilgili 97 ve 143 sayılı ILO sözleşmelerinde hem de genel çerçevedeki istihdamda fırsat eşitliği ve eşit muamele hakkı, çocuk işçi çalıştırma ve işgücünün çalışmaya zorlanmasının yasaklanması, toplu pazarlık hakkı ve dernek kurma özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlüklerle ilgili özel önem taşıyan ILO sözleşmelerinde öngörülen ilke ve standartların birkaç istisnayla birlikte “istihdam edilen herkese” ya da “vatandaşlık bakımından ayrım yapılmaksızın tüm çalışanlara”, “hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm çalışanlara” uygulanacağı belirtilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de göçmenlerin çalışma yaşamına ilişkin haklar bağlamında yaşadıkları sorunları, “kötü koşullarda çalıştırılma, yasal çalışma süresinin üzerinde çalıştırılma, düşük ücretle çalıştırılma, sigortasız çalıştırılma, niteliklerine uygun olmayan işlerde çalıştırılma, sıklıkla iş ve/veya işyeri değiştirmek zorunda kalma, işsizlik, ayrımcılığa maruz kalma ve kayıt dışı çalıştırılma” şeklinde sıralamak mümkündür. Doğru cevap B'dir.

Göçmen işçilerin korunması amacıyla alınan önlemlerden biri de, göç veren ülkelerin yurt dışındaki vatandaşlarına yönelik olarak daha ileri düzeyde bir koruma sağlamak amacıyla, ikili anlaşmalar yapma yoluna gitmeleridir. İkili anlaşmaların bulunması durumunda, göç veren ülkeler, göç alan ülkeler üzerinde göçmen işçilerin haklarının korunması için diplomatik baskılar oluşturabilirler. Ancak genellikle göç veren ülkelerin ekonomik ve dolayısıyla politik açıdan zayıf olmaları, söz konusu diplomatik baskıyı çok da etkili kılmamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Göçmen işçi, vatandaşlık bağı ile bağlı olmadığı bir devlette ücret ödenen bir faaliyette çalıştırılacak, çalıştırılmakta olan ve çalıştırılmış olan bir kişidir.

Göçmenlerin kendi ülkelerini terk etme ve gittikleri ülkeyi tercih etme nedenlerini açıklayan faktörler, “ekonomik” ve “ekonomik olmayan” faktörler şeklinde iki grup altında incelenebilir. Aynı zamanda işgücü piyasası dengesinin ve uyum dinamiklerinin tartışılması açısından göçün belirleyicisi olan faktörleri, göç etmeyi teşvik eden etkiler olarak “itici faktörler” ve “çekici faktörler” şeklinde ikiye ayırmak da mümkündür.

İtici faktörler ise göç etmek yönündeki ilgiyi ve isteği etkileyen, göç veren ülkedeki çalışma olanaklarından yoksunluk, işsizlik ya da düşük gelir düzeyi gibi arz yanlı faktörlerdir

BM’in insan hakları ve dolayısıyla göçmen işçilerin haklarının uluslararası düzeyde korunması ile ilgili diğer düzenlemeleri şunlardır (Arıcı, 1997: 15-26; Cholewinski, 1999: 6, 7):

Yabancıların çalışma yaşamına yönelik haklarını düzenlemek amacıyla yürürlüğe konulan yasal düzenlemelerden ilki, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun (YÇİHK) ile bu kanuna uygun olarak yürürlüğe konulan Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği (YÇİHKUY)’dir.

ÇİHK hükümlerine göre yabancıların Türkiye’de çalıştırılabilmeleri “Süreli, Süresiz, Bağımsız ve İstisnai” olmak üzere dört tür çalışma iznine bağlıdır.

YÇİHK’nın 7. maddesine göre bağımsız çalışma izni, bağımsız çalışacak yabancılara, Türkiye’de en az beş yıl kanuni ve kesintisiz olarak ikamet etmiş olmaları koşuluyla Bakanlıkça verilen çalışma iznidir.

İkili Anlaşmalar Yapılması: Göçmen işçilerin korunması amacıyla alınan önlemlerden ikincisi ise, göç veren ülkelerin yurt dışındaki vatandaşlarına yönelik olarak daha ileri düzeyde bir koruma sağlamak amacıyla, ikili anlaşmalar yapma yoluna gitmeleridir.

Göçmen Sorunlarıyla Mücadeleye Dönük Sivil Toplum Yapılanması: Sivil toplum kuruluşlarının sığınmacılara yönelik çalışma alanları; “hukuki yardım, ekonomik ve sosyal yardım, eğitim-öğretim yardımı, sağlık yardımı, barınma yardımı, ayni ve nakdi sosyal yardımlar, danışmanlık ve yönlendirme işlevi, sığınmacılara yönelik entegrasyon rolü” şeklinde sıralanabilir.

YUKK hükümlerine göre uluslararası koruma ise; mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsünü ifade eder (mad.3/r).

Göçmen işçi, vatandaşlık bağı ile bağlı olmadığı bir devlette ücret ödenen bir faaliyette çalıştırılacak, çalıştırılmakta olan ve çalıştırılmış olan bir kişidir.

Çekici faktörler, göç alan (kabul eden) ülkede göçmenlere yönelik talebi etkileyen, çalışma ve daha yüksek ücret elde etme gibi talep yanlı faktörlerdir.