GÖÇMEN VE SIĞINMACILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 18

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi BM düzenlemelerinden biridir.

Söz konusu Avrupa Sözleşmeleri şunlardır:
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
• Avrupa Sosyal Şartı
• Göçmen İşçilerin Hukuki Statüsü Hakkında Avrupa Sözleşmesi
• Avrupa İkamet Sözleşmesi
• Roma Antlaşması
• Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) Süreci
• Yeni Bir Avrupa İçin Paris Şartı

İnsan hakları evrensel bildirgesi Avrupa sözleşmeleri kapsamında uluslararası hukuksal düzenlemelerden biridir. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ve Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ise ulusal hukuk düzenlemelerinden biridir.

YUKK’nun 91. maddesine dayanılarak hazırlanan GKY’nin amacı, ise ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılardan, YUKK’un 91. maddesi çerçevesinde, uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınmayanlara sağlanabilecek geçici koruma işlemlerinin usul ve esasları düzenlemektir.

Türkiye’ye Toplu Sığınma Amacıyla Gelen Suriye Arap Cumhuriyeti Vatandaşlarının ve Suriye Arap Cumhuriyetinde İkamet Eden Vatansız Kişilerin Kabulüne ve Barındırılmasına İlişkin Yönerge ise Suriyelilerin durumuna ilişkin ilk hukuki düzenlemedir. Bu Yönerge ile Suriyelilerin “geçici koruma altında oldukları kabul edilmiştir.

Uluslararası ve ulusal hukuki düzenlemeler çerçevesinde göçmen işçilerin yararlanabilecekleri çalışma yaşamına ilişkin haklarını şu şekilde sıralamak mümkündür: İş sözleşmesi imzalama hakkı; bilgilendirilme hakkı; eşit bir yaşam standardı elde etme hakkı; ücret hakkı (eşit işe eşit ücret); temel hizmetlerden yararlanma hakkı; vatandaşlarla eşit muamele görme hakkı; sosyal güvenlik hakkı; zorla çalıştırılmama hakkı; işten çıkarılmaya karşı korunma hakkı; ayrımcılığa karşı korunma hakkı; kamu çalışma programlarına katılma hakkı; iş sağlığı ve güvenliği hakkı; sendika kurma ve sendikaya katılma hakkı; toplu pazarlık ve grev hakkı; cinsel tacize karşı korunma hakkı; gebelik boyunca çalışmama hakkı; mesleki rehberlik ve
işe yerleştirme hizmetlerinden yararlanma hakkı; çocuklarının eğitim görmelerini isteme hakkı; çocuklarının refahı ve gelişimi için zararlı olabilecek herhangi bir işte çalıştırılmamasını isteme hakkı; aileleri ile birlikte yeniden bir araya gelmeyi isteme hakkı; ülkesine geri dönmeyi isteme hakkı.

Göçmen işçilerin korunmasına yönelik çözüm önerileri: Ulusal düzeyde yasal düzenlemeler yapılması, ikili anlaşmalar yapılması, uluslararası bir çerçeve oluşturulması, göçmen sorunlarının sendikalarca benimsenmesinin sağlanması ve göçmen sorunlarıyla mücadeleye dönük sivil toplum yapılanmasıdır.

Niteliksiz olduğu düşünülen işgücünün göç etmesiyle birlikte geldiği ülkede ücretleri azaltacağı, eğer göç edilen ülkede ücretler esnek değilse işsizliği arttıracağı, terk ettiği ülkede ise ücretleri yükselteceği beklenir. Doğru cevap B'dir.

Avrupa ülkeleri, gerçekten ya da son çare olarak, nüfus artışı için göçe güvenmektedirler. Bununla birlikte geleceğe yönelik olarak yapılan tahminler, bu son eğilimlerin devam etmesi durumunda bile, göçün AB nüfusundaki olası azalmayı dengelemeye yetmeyeceği yönündedir. Doğru cevap A'dır.

İşsizliğin sosyal maliyetleri, daha çok bölgesel etnik topluluklar şeklinde yoğunlaşan göçmenler arasında nüfusun genelinden daha yüksek düzeyde olabilir. Yüksek düzeydeki etnik işsizlik de göçmenler ve yerleşikler arasındaki gerilimleri artırabilecektir. Doğru cevap C'dir.

Belirli dönemler temel alınarak yapılan zaman serisi çalışmalar, göçü daha fazla destekleyici bir nitelik taşımaktadır. Çünkü göçmenlerin, hükümet harcamalarının artması yoluyla elde ettiklerinden daha fazla düzeyde vergi gelirlerine katkıda bulunma eğilimi taşıdıklarını ifade etmektedirler. Doğru cevap D'dir.

Avrupa Konseyi İnsan Ticaretine Karşı Eylem Sözleşmesine dayanılarak hazırlanan İTMMKHY, Türk Vatandaşı veya yabancı ayrımı gözetmeksizin insan ticaretine konu olmuş gerçek kişileri kapsar. Bu Yönetmeliğin amacı ve kapsamı; insan ticareti suçunun önlenmesi, insan ticaretiyle mücadele, insan hakları kapsamında Türk vatandaşı ve yabancı ayrımı gözetilmeksizin insan ticareti mağdurlarının korunması, yabancı mağdura ikamet izni verilmesi ve mağdurlara sunulacak destek hizmetlerine ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Doğru cevap A'dır.

YÇİHK hükümlerine göre yabancıların Türkiye'de çalıştırılabilmeleri "Süreli, Süresiz, Bağısız ve İstisnai" olmak üzere dört tür çalışma iznine bağlıdır. Doğru cevap E'dir.

YÇİHK'nın 5. maddesine göre süreli çalışma izni, Türkiye'nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının ikamet izninin süresi ile iş sözleşmesinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletmede ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilen çalışma iznidir. Doğru cevap E'dir.

Türkiye'ye çalışmak üzere gelen bir yabancının beraberinde veya daha sonra getirmiş olduğu eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da, yabancının kendisi ile birlikte en az beş yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla süreli çalışma izni verilebilir. Doğru cevap C'dir.

YÇİHK'nın 6. maddesine göre süresiz çalışma izni, Türkiye'de en az sekiz yıl kanuni ve kesintisiz ikamet eden veya toplam altı yıllık kanuni çalışması olan yabancılara, iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler dikkate alınmaksızın ve belirli bir işletme, meslek, mülki veya coğrafi alanla sınırlandırılmaksızın verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Türkiye'de en az altı ay süreli ikamet iznine sahip yabancılar çalışma izni başvurusunda bulunabilmektedirler.  Doğru cevap D'dir.

Göçmenlerin kendi ülkelerini terk etme ve gittikleri ülkeyi tercih etme nedenlerini açıklayan faktörler, “ekonomik” ve “ekonomik olmayan” faktörler şeklinde iki grup altında incelenebilir. 
Aynı zamanda işgücü piyasası dengesinin ve uyum dinamiklerinin tartışılması açısından göçün belirleyicisi olan faktörleri, göç etmeyi teşvik eden etkiler olarak “itici faktörler” ve “çekici faktörler” şeklinde ikiye ayırmak da mümkündür. Çekici faktörler, göç alan (kabul eden) ülkede göçmenlere yönelik talebi etkileyen, çalışma ve daha yüksek ücret elde etme gibi talep yanlı faktörlerdir. İtici faktörler ise göç etmek yönündeki ilgiyi ve isteği etkileyen, göç veren ülkedeki çalışma olanaklarından yoksunluk, işsizlik ya da düşük gelir düzeyi gibi arz yanlı faktörlerdir

Göç edilen ve terkedilen ülkeler arasındaki mutlak gelir farklılıkları, göçü teşvik edici, başka bir deyişle arttırıcı yönde etkileyen önemli bir faktördür. İki ülke arasındaki mutlak gelir farklılıkları kadar göç veren ülkedeki gelirin nisbi düzeyi de göçü teşvik edici nitelikte olabilir. Göç edilen ve terkedilen ülkeler arasındaki gelir eşitsizliklerinin, göçü artırıcı yönde etkileyen önemli bir faktör olduğu geniş kabul görmekle birlikte, göç hareketlerinin yalnızca gelir farklılıkları ve gelirin nisbi düzeyi ile açıklanması mümkün değildir. Zira göç olgusu aynı zamanda, göç nedeniyle ortaya çıkması beklenen maliyet ve faydalar kadar, göç edilen ülkenin göçmen politikasına da bağlıdır. Ekonomik olmayan faktörler de aynı şekilde önemlidir. Bir başka ülkede yaşamak amacıyla göç etmenin getirdiği psikolojik baskı ile dil ve kültürel farklılıklar, göç edilecek olan ülkenin tercih edilmesi, başka bir ifadeyle hangi ülkeye göç edileceğinin belirlenmesi kadar, göç etme kararının alınmasını da güçleştirmektedir. Ayrıca daha önce göç edenlerin yerleşim tarzları, aileyi yeniden birleştirmeye yönelik programlar yoluyla ve göç edilen ülkeye son olarak gidenlerin, geldikleri ülke ile olan etkileşimleriyle ortaya çıkan göçmen dinamikleri de göç etme kararının verilmesinde rol oynamaktadır.

Ekonominin geneli için düşünüldüğünde, göçün net faydalar ya da maliyetler yaratıp yaratmadığını kesin bir biçimde belirlemek oldukça zordur. Bununla birlikte, bu amaca yönelik yapılan birkaç çalışma, göçün, yerleşik nüfus açısından toplam net faydalar yarattığını bulmuştur. Bunlar;

a.İşsizliği artırıcı etkisi b. Yerleşik nüfus tarafından üretilen mal ve hizmetleri için talep yaratması c. Ücretleri azaltıcı etkisi d. Nüfusu artırıcı etkisi e. Sosyal harcamaları artırıcı etkisi