GÖÇMEN VE SIĞINMACILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 11

Yeniden bütünleşme
• Geri dönenlere bir çeşit ceza olarak cinsel tacizde bulunmak
• Yasal statüyü düzene sokmak için cinsel zorbalık
• Kadınların karar alma süreci haricinde bırakılması
• Kaynaklara erişiminin engellenmesi

Doğru cevap B'dir

Çocuk göçmenlerin hakları ve korunmasına ilişkin uluslararası standartları belirleyen temel belgelerin vurguladığı başlıca haklar; insan onuru çerçevesinde yaşama ve zulüm
karşısında başka ülkelere sığınma hakkı, eğitim ve öğretim hakkı, eğitimde fırsat eşitliği, sağlık hakkı ile sosyal hizmet ve yardım görme hakkıdır. Doğru cevap D'dir.

Bu doğrultuda çocuk göçmenlerin sağlık (hastalıklara karşı önlem alma ve hastalıklardan korunma işlemleri, hastalıklara karşı tedavi görme, ihtiyaç duyulan ilaçların temin edilmesi), güvenli bir yerde barınma ve beslenme başta olmak üzere tüm temel yaşamsal ihtiyaçlarının karşılanmasına, her türlü ayrımcılık, sömürü ve istismardan korunmalarına yönelik sosyal çalışmaların devletler tarafından yürütülmesi önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Helsinki Yurttaşlar Derneğinin (2015) Mülteci Destek Programının savunuculuk çalışmaları kapsamında yayınladığı “Askıya Alınmış Çocukluk” adlı raporda, Türkiye’de sığınma başvurusunda bulunmuş, ailesinden ayrı düşmüş mülteci çocukların sığınma sisteminde karşılaştıkları sorunlara değinilmiştir. Raporda uzun süreli bakım, eğitim, mülteci statüsü belirleme ve üçüncü ülkeye yerleştirme süreçleri, hukuki temsil ve vesayet konularına odaklanılmış, ilgili kurum ve kuruluşlara tavsiyelerde bulunulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Sağlık, barınma, aile bağları, sosyal ağlar, gelir, eğitim ve uyum göçmen yaşlılığının temel boyutlarına işaret eden kavramlardır. Bununla beraber birbiri ile zincirleme reaksiyon içinde olan yaşlılık döneminin temel boyutları; göçmenlik durumlarına bağlı oluşan yaşama koşullarının olumsuzluklarını açığa çıkarır. Doğru cevap B'dir.

Kamplarda bazı pratik öneriler aşağıdaki gibi ifade edilebilir.

Bilimsel araştırmaların çoğunda yaşlılık 65 yaş ve üzeri  için kullanılan bir kavramdır.

Göçmen yaşlılığının temel boyutları olan sağlık, barınma, aile bağları, sosyal ağlar, gelir, eğitim ve uyum olarak sınıflandırılmaktadır. Spor faaliyetleri bu boyutlardan biri değildir.

Kadınlar söz konusu olduğunda kadın göçmenlerin çoğu kayıt dışı çalışmaktadır. Erkek göçmenler kayıtlı işçi olsa dahi kadınlarda bu oran oldukça düşüktür.

Yasa dışı yollarla göç etmiş bireyler genellikle emek yoğun ve düşük ücretli sektörlerde, imalat sanayiinde başta konfeksiyon olmak üzere gıda vb. iş kollarında, inşaatta, tarımda, turizmde, eğlence ve fuhuş sektöründe, ev ve bakım hizmetlerinde istihdam edilmektedir. İnşaat sektörü dışında sayılan istihdam alanlarında erkek göçmenlere kıyasla kadın göçmenlerin daha fazla yoğunlaştığı söylenebilir

Çatışma sırasında, kaçıştan önce:

Yaşlı bireylerin göçmen statüsünde en çok karşılaştıkları sorunlar sağlık problemleri ve çalışmak zorunda kalmalarıdır. Bu göçmenler sıklıkla uzun çalışma saatleri ve kayıt dışı istihdam ile karşı karşıya kalırlar. Eğitim problemleri ise  yaşlı göçmenlerin başlıca sorunları arasında yer almaz.

Çocuk göçmenlere sunulan sosyal hizmetler söz konusu olduğunda çocukların cinsiyeti önemli bir faktördür. Kız ve erkek çocukların farklı ihtiyaçları söz konusu olabilir. Yine çocuğun içinde bulunduğu yaş dönemi hizmeti belirler . Bazı yaş gruplarında temel bakım hizmeti öncelikli iken bazı yaş gruplarında eğitim hizmetlerine yönelik müdahaleler önem kazanır. Ebeveynlerinden biri ya da her ikisini kaybetmiş çocuklar içine uygulamalar ve ihtiyaçlar değişmektedir. Kişilik ise dikkate alınan bir değişken olarak değerlendirilmez. Kişilik özelliklerinden bağımsız çocukların tamamı sadece çocuk oldukları için hizmetten yararlanırlar.

Göçmenlere yönelik sosyal hizmet müdahaleleri planlanırken bireylerin yaş, cinsiyet, medeni durum, ülkeye geliş biçimleri, maddi durumları, sağlık durumları gibi değişkenler dikkate alınır. Uyumluluk bu kapsamda değerlendirilen niteliklerden birisi değildir.

Kadın göçünün en görünür ve bilinen nedenleri toplumların ekonomi politikalarındaki temel yapısal değişimlere dayalıdır. Bu yapısal değişimlerin kaynağı da toplumların sosyal, demografik ve kültürel yapılarında yaşanan dönüşümlerdir. Çocuk bakımına yönelik kamu hizmetlerinin ve yaşlı nüfus için devlet bakımevlerinin yetersizliği, nüfusun yaşlanması, bakıma muhtaç yaşlı nüfusunun artışı, kadınların emek piyasasına artan katılımı
gibi sosyal ve demografik değişmeler kadınların göç etme süreçlerinde etkili olmuştur (Ihlamur Öner, 2015: 354). Geniş aile tipinden çekirdek aileye doğru yapısal bir dönüşüm yaşanmış, eskiden aile içerisinde kadın tarafından sağlanan çocuk ve yaşlı bakımı hizmetlerini sunabilecek (Gökbayrak, 2009: 61; Etiler ve Lordoğlu, 2010: 114) ve ev işlerini yürütebilecek yeni bir iş gücü ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Bu ihtiyacın karşılanmasına yönelik kadının iş gücü piyasasına katılım oranı dünya genelinde artış göstermiş, ancak kadınların kayıt dışı ekonomiye dâhil olmaları, sosyal güvencesiz ve daha düşük ücret karşılığında çalışmaları gibi çok önemli sorunlara da yol açmıştır (Kartal, 2004: 400). Bu noktada kadın göçmenlerin ucuz ve esnek emeği, piyasasında önemli ve etkin bir işlevsellik kazanmıştır. Düşük ücretli çalışmaya razı olan
yeterli sayıda kadın göçmene erişebilmenin ve istenildiğinde işten çıkarabilmenin kolaylığı, kadın göçmenlere ilişkin birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. İstihdam sorunlarının yanı sıra kadın göçmenler, aile ve sosyal çevre baskısı, sosyal yaşam ve çalışma yaşamına uyum sağlayamama, sosyal ayrımcılık gibi sorunlarla da mücadele etmek zorunda kalmışlardır.

Bir bireyin başka bir ülkeye yasa dışı yollardan giriş-çıkış yapması ya da geldiği ülkede belirlenen ikamet süresini aştığı hâlde ülkeden ayrılmaması “yasa dışı göç” ya da “düzensiz göç” olarak tanımlanmaktadır (Erder, 2011: 192). Ülkelerindeki savaş ve çatışma durumları, yüksek işsizlik ve gelir düşüklüğü gibi ekonomik sorunlar, kişisel borçlar, para biriktirme isteği ve daha iyi bir hayat arayışı gibi birçok faktör düzensiz göçü tetikleyen nedenlerdir. Nitekim dünyadaki sığınmacıların çoğunluğu; yoksulluk, gıda yetersizliği, açlık, sağlık bakımı yetersizliği gibi temel ihtiyaçların karşılanamamasından doğan sorunları çözümlemek amacıyla az gelişmiş ülkelerden gelen bireylerden oluşmaktadır. Bu nedenler doğrultusunda yasa dışı yollarla göç etmiş bireyler genellikle emek yoğun ve düşük ücretli sektörlerde, imalat sanayiinde başta konfeksiyon olmak üzere gıda vb. iş kollarında, inşaatta, tarımda, turizmde, eğlence ve fuhuş sektöründe, ev ve bakım hizmetlerinde istihdam edilmektedir. İnşaat sektörü dışında sayılan istihdam alanlarında erkek göçmenlere kıyasla kadın göçmenlerin daha fazla yoğunlaştığı söylenebilir (Toksöz & Ünlütürk Ulutaş, 2011: 169-70)

Kadın mültecilerin temel ihtiyaçlarını karşılama konusunda erkek mültecilerden farklı
bir boyutta düşünülmesi ve bu konularla ilgili alınacak önlemlerin değerlendirilmesi gerekir. Kadın mültecilerin sorunlarına ilişkin alınabilecek bazı pratik önlemler şunlardır
(UNHCRc:2015):
• Kampların gelinen ülke sınırlarına yakın mesafede ya da güvensiz alanlarda kurulmasından kaçınmak,
• Temel hizmet ve imkânların mülteci kadınların saldırıya maruz kalmayacakları biçimde düzenlenmesini sağlamak, koruyucu önlemleri almak ve gereçleri sağlamak,
• Güvenliklerinin nasıl iyileştirilebileceği konusunda kadınlarla konuşmak, kendi
güvenliklerini etkileyen konularda kararlara dâhil etmek,
• Mülteci kadınların uygun belgelere sahip olmalarını ve yardım verilmesine yönelik
değerlendirmede kullanılan kayıt sürecine katılımlarını temin etmek,
• Kadınların rol ve sorumluluklarını genişletmek ve katılımlarını sağlamak,
• Kadın komitelerinin oluşturulmasını teşvik etmek

Birleşmiş Milletlerin Göçmen İşçiler ve Ailelerinin Haklarının Korunması Uluslararası Sözleşmesi’ni imzalayan ülkeler göçmenlerin belli bir süre o ülkede çalışmış, ya da yaşamış olmak koşulu ile yasal ya da yasa dışı olmalarına bakılmaksızın belli haklarını garanti altına aldığını kabul etmektedirler. Bu sözleşmeyi aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 32 ülke 2007 yılında imzalamıştır.

Sağlık, barınma, aile bağları, sosyal ağlar, gelir, eğitim ve uyum göçmen yaşlılığının temel boyutlarına işaret eden kavramlardır.

Yaşlı göçmenler çoğunlukla gelir düşüklüğü, dil bilgisi yetersizliği
ve düşük eğitim düzeyi gibi nedenlerle sağlık hizmetlerinden faydalanamamakta, sosyal
ihtiyaçlarını giderememektedirler. Dolayısıyla yaşlı göçmenlerin karşılaştıkları sorunları
anlamak ve bu sorunların çözümüne yönelik sosyal çalışmalarda bulunmak, yaşlı sorunlarıyla birlikte göçmen olmaktan kaynaklanan zorlu yaşam koşullarının da değerlendirilmesini gerektirmektedir