GÖÇMEN VE SIĞINMACILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 10

SGDD’nin (2015g) “Mülteciler ve Sığınmacılar için Sağlık Kontrolü” uygulaması yaşlı göçmen ve sığınmacıların öncelikli gereksinimlerini karşılamaya yönelik etki sağlamıştır. 2010 yılında gönüllü uzman doktorların
desteği ile 550 sığınmacı ve mültecinin sağlık kontrolü yapılmıştır. Bu girişim daha sonra BMMYK desteği ile Türkiye çapında bir kampanyaya dönüşerek, 11 farklı ilden toplam 10.000 mülteci ve sığınmacının kampanyadan faydalanması sağlanmıştır. Ücretsiz sağlık kontrolünün yanı sıra ikincil işlemler ve ilaç ihtiyaçları proje kapsamında karşılanmıştır.

Birleşmiş Milletlerin Göçmen İşçiler ve Ailelerinin Haklarının Korunması Uluslararası
Sözleşmesi’ni imzalayan ülkeler göçmenlerin belli bir süre o ülkede çalışmış, ya da yaşamış olmak koşulu ile yasal ya da yasa dışı olmalarına bakılmaksızın belli haklarını garanti
altına aldığını kabul etmektedirler. Bu sözleşmeyi aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 32
ülke 2007 yılında imzalamıştır. Buna ek olarak Türkiye, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları
Sözleşmesini imzalayıp onaylayan tüm ülkeler gibi ve ulusal mevzuatındaki 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu gereği, toprakları üzerinde yaşayan tüm çocukların, vatandaş
olsun olmasın, çocuk haklarını sağlamakla ve gereğinde onları korumakla yükümlüdür.
Bu ulus aşırı ve ulusal yasal çerçeveye, Nisan 2014 itibarıyla yürürlüğe giren 6458 Sayılı
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) da eklenmiş durumdadır. Bu kanunun da 66. maddesi refakatsiz göçmen çocukların korunması esaslarını belirtmektedir.
Bu çerçevede Türkiye’de göçmen çocuklara dair somut politika ve uygulama önerileri geliştirmek için hâlihazırda bir yasal çerçevenin mevcut olduğunu ifade etmek mümkündür.

Düşük ücretli çalışmaya razı olan yeterli sayıda kadın göçmene erişebilmenin ve istenildiğinde işten çıkarabilmenin kolaylığı, kadın göçmenlere ilişkin birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. İstihdam sorunlarının yanı sıra kadın göçmenler, aile ve sosyal çevre baskısı, sosyal yaşam ve çalışma yaşamına uyum sağlayamama, sosyal ayrımcılık gibi sorunlarla da mücadele etmek zorunda kalmışlardır.

Ülkelerindeki savaş ve çatışma durumları, yüksek işsizlik ve gelir düşüklüğü gibi ekonomik sorunlar, kişisel borçlar, para biriktirme isteği ve daha iyi bir hayat arayışı gibi birçok faktör düzensiz göçü tetikleyen
nedenlerdir. Nitekim dünyadaki sığınmacıların çoğunluğu; yoksulluk, gıda yetersizliği, açlık, sağlık bakımı yetersizliği gibi temel ihtiyaçların karşılanamamasından doğan sorunları çözümlemek amacıyla az gelişmiş ülkelerden gelen bireylerden oluşmaktadır. Bu nedenler doğrultusunda yasa dışı yollarla göç etmiş bireyler genellikle emek yoğun ve düşük ücretli sektörlerde, imalat sanayiinde başta konfeksiyon olmak üzere gıda vb. iş
kollarında, inşaatta, tarımda, turizmde, eğlence ve fuhuş sektöründe, ev ve bakım hizmetlerinde istihdam edilmektedir. İnşaat sektörü dışında sayılan istihdam alanlarında erkek göçmenlere kıyasla kadın göçmenlerin daha fazla yoğunlaştığı söylenebilir.

Sağlığı kişisel bir hak olarak gören yaklaşım bakımından sağlık devletin ya da bireylerin ihlal etmemesi gereken bir özel yaşam alanı, insan varlığının, kişiliğin bir parçasıdır. Sağlık hakkı bireyin tek başına yetkili ve sorumlu olduğu bir alana ilişkin haktır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sağlık hakkının en temel uluslararası hukuki dayanakları İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi ve Avrupa Sosyal Şartıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Koruyucu sağlık hizmetleri, hasta olmayı önleyen veya hastalıkları erken dönemde teşhis etmeye yönelik faaliyetlerdir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Göçmen ve sığınmacıların sağlık hizmeti alma konusunda karşılaştıkları başlıca güçlükler sıralandığında; ilaç ve tedavi için payına düşen harcamaları yapamama %20.6 ile ilk sırada gelmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sığınmacıların göç öncesinde sağlıklarını olumsuz etkileyen risk etmenleri; kendi ülkelerindeki ekonomik, eğitim ve meslek durumunun olumsuz olması, siyasi durumlar, sosyal destek-roller ve sosyal ağların bozulması, ülkesini terk etmeden önce tecavüz, işkence, savaş, tutukluluk, cinayet, fiziksel yaralanma, soykırım gibi travmatik yaşantılar ya da tanıklıklar, geçmiş kayıplar şeklinde sıralanabilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sığınmacıların göç sonrasında sağlıklarını olumsuz etkileyen risk etmenleri; göç veya mülteci statüsü hakkında belirsizlik, işsizlik ve istihdam edilememe, sosyal statü, aile ve sosyal destek kaybı, geride bıraktığı aile üyeleri ile ilgili endişe ve onlarla yeniden bir araya gelememe endişesi, dil öğrenme, cinsiyet rollerindeki değişim gibi kültürel uyum ve uyum zorlukları şeklinde sıralanabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sağlıklı göçmen hipotezine göre, isteğe bağlı olarak göç eden insanlar tipik olarak, kendi ülkelerindeki göç etmeyen insanlara göre daha sağlıklıdırlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

İnsani krizler kapsamında mülteci ve sığınmacıların yaşadıkları en önemli beslenme sorunu gıda güvencesizliğidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yapılan çalışmalar sığınmacı ve mültecilerde göç öncesi travmalardan daha çok göç sonrası stres etmenlerinin ruh sağlığı üzerinde güçlü olumsuz etkisi olduğunu ortaya koymaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Rehabilitasyon hizmetleri engellilerin başkalarına bağımlı olmadan, kendi kendilerine yeter biçimde yaşamalarına yönelik hizmetlerdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sağlık hizmeti yalnızca “hastalık”, “teşhis” ve “tedavi” çerçevesine indirgenemez. Sağlık hakkı; mevcut sağlık sisteminde kişinin hasta olmadan önceki süreçte sağlığının korunması ve her kişiye nitelikli, eşit tıbbi bakım ve tedaviye ulaşabilme imkânının sağlanması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla sağlık hakkı bir yandan bireyin sağlığını koruması üzerine odaklanmakta, diğer yandan da pozitif sağlık düşüncesi gereği sağlığını geliştirmesini sağlamayı kapsamaktadır. Bunlar birlikte sağlık hakkı sağlıklı bir yaşam için gerekli olan güvenli içme suyu, yeterli temizlik, güvenli yiyecek, yeterli besin ve konut, sağlıklı çalışma ve çevre koşulları, sağlık ile ilgili eğitim ve bilgilendirme ve cinsiyet eşitliğini kapsamaktadır. Açıkça, ulaşılabilir en yüksek sağlık standartlarından yararlanmada herkese eşit fırsatlar sağlanması, hastalıkların kontrol edilmesi, önlenmesi ve tedavi edilmesi, temel sağlık hizmetlerine erişim gibi olanaklar sağlık hakkı kapsamına girmektedir.

Sağlık hakkının uluslararası temel dayanakları; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Avrupa Sosyal Şartı ve BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi'dir.

Koruyucu sağlık hizmetleri, hasta olmayı önleyen veya hastalıkları erken dönemde teşhis etmeye yönelik faaliyetlerdir. Tedavi edici sağlık hizmetleri ise, koruyucu sağlık hizmetlerinin aksine hastalıklar ortaya çıktıktan sonra yapılan muayene ve tedavi hizmetleridir. Rehabilitasyon hizmetleri ise engellilerin başkalarına bağımlı olmadan, kendi kendilerine yeter biçimde yaşamalarına yönelik hizmetlerdir.

Kayıt işlemi tamamlanmayan sığınmacılar, yalnızca bulaşıcı ve salgın hastalıklardan korunma hizmetleri ile acil sağlık hizmetlerinden yararlanabilir.

Göçmen ve sığınmacıların sağlık hizmeti alma konusunda karşılaştıkları başlıca güçlükler sıralandığında; ilaç ve tedavi için payına düşen harcamaları yapamama %20.6 ile ilk sırada gelmektedir. Bu sorunu, ilaç ve tedavi masraflarını karşılama güçlüğünü sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanacağını bilmeme (%19.2); BMMYK’nın anlaşmalı olduğu özel poliklinik ve hastanelerde ücretsiz tedavi olamama (%16.8); dil güçlüğü olduğu için hastalıkla ilgili şikayetleri anlatamama (%16.2); sağlık kontrollerini düzenli olarak yaptıramama (%16.2) ve karşı cinsten sağlık görevlisine şikayetlerini rahat ifade edememe (% 10.7) izlemektedir.

Sığınmacıların göç öncesinde sağlıklarını olumsuz etkileyen risk etmenleri; kendi ülkelerindeki ekonomik, eğitim ve meslek durumunun olumsuz olması, siyasi durumlar, sosyal destek-roller ve sosyal ağların bozulması, ülkesini terk etmeden önce tecavüz, işkence, savaş, tutukluluk, cinayet, fiziksel yaralanma, soykırım gibi travmatik yaşantılar ya da tanıklıklar, geçmiş kayıplar şeklinde sıralanabilir.