GÖÇMEN VE SIĞINMACILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 3

Kitlesel sığınma olaylarında gözlemlenen sorunların çözümü için iki önemli kavram geliştirilmiştir. Bunlardan ilki, külfet paylaşımıdır. Buna göre kitlesel sığınma olaylarında uluslararası topluluk, kitlesel sığınmanın getirdiği külfeti paylaşmalıdır. İkinci kavram ise, geçici koruma kavramıdır. Geçici koruma, devletlerin kitlesel sığınma taleplerini ilk aşamada olumlu karşılamasını, ancak sonrasında 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin getirdiği yükümlülüklerle (yani mültecilik statüsü tanıma ve bu statünün gereklerinden yararlandırmayla) bağlı olmayarak farklı bir kalıcı çözüm bulma olanağına sahip olması anlamına gelir. Doğru cevap A’dır.

Kanun’a göre mülteci; “Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişi”dir.

Şartlı mülteci ise şu şekilde tanımlanmaktadır: “Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişi”. Doğru cevap A’dır.

Sınır kapılarına gelmiş yahut bir şekilde Türkiye’ye girmiş bulunan kişiler, YUKK’ta sayılan statüler için başvurularını doğrudan valiliklere yapmalıdır. Bu başvuru kolluk kuvvetlerine yapıldığı takdirde başvurular valiliklere gönderilir. YUKK md. 65’e göre, her yabancı veya vatansız kişi kendi adına başvuru yapabilir. Başvuru sahibi, başvuruları aynı gerekçeye dayanan ve kendisiyle birlikte gelen aile üyeleri adına başvuru yapabilir. Makul bir süre içinde valiliklere kendiliğinden uluslararası koruma başvurusunda bulunanlar

hakkında; yasa dışı girişlerinin veya kalışlarının geçerli nedenlerini açıklamak kaydıyla Türkiye’ye yasal giriş şartlarını ihlal etmek veya Türkiye’de yasal şekilde bulunmamaktan dolayı cezai işlem yapılmaz. Doğru cevap A’dır.

Bir mültecinin kendi ülkesinden başka ülkede bulunuşunun ilk boyutunu, fiziksel bulunuş oluşturur. Böyle bir durumda kişi sadece kendi devletinin sınırları dışında, başka bir ülkede bulunmaktadır. Mülteci olup olmadığı belli değildir; durumu resmi makamlarca incelenecektir. Bu kişilerin statüleri henüz kesinlik ve resmiyet kazanmaması, korunmayacakları anlamına gelmez. Geri göndermeme ilkesi, esasında, bu durumdaki kişilerin sahip oldukları en büyük haktır. Doğru cevap C’dir.

Ülkede hukuka uygun olarak bulunan mültecilere tanınan son hak, 1951 Mülteci

Sözleşmesi’nin 18. maddesinde yer alan, kendi işinde çalışarak gelir elde etme hakkıdır. Maddeye göre, “Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, tarım, sanayi, küçük sanatlar

ile ticaret sahalarında kendi işyerlerini açmak ve sanayi, ticari şirketler kurmak haklarıyla ilgili olarak, mümkün olduğu kadar müsait ve her halde genel olarak aynı şartlardaki yabancılara tanıdıklarından daha az müsait olmayan muameleyi uygulayacaklardır”. Dikkat edileceği üzere bu hüküm, devletlerin ülkedeki iş gücü piyasasını koruma amacıyla yabancılara verme eğiliminde olmadıkları ücretli işte çalışma hakkını değil, kendi işinde çalışma hakkını vermekte; diğer yandan da bu hakkın sınırını vatandaşlarla değil diğer yabancılara verilen haklarla eş düzeye getirmektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt A. 2006 tarihli Kanun’a göre ise “Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup, yerleşmek amacıyla tek başına veya toplu hâlde Türkiye’ye gelip bu Kanun gereğince kabul olunanlar” göçmendir.

Yanıt A. Kanun çerçevesinde iki göçmen kategorisi belirlenmiştir: Serbest göçmen ve iskânlı göçmen. İskânlı göçmen, “Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup özel kanunlarla yurt dışından getirilen ve bu kanun hükümlerine göre taşınmaz mal verilerek iskânları sağlananlardır.” Serbest göçmen ise “Devlet eliyle iskân edilmelerini istememek şartıyla yurda kabul edilenlerdir”.

Yanıt A. Mülteci’, 1951 Mülteci Sözleşmesi madde 1A(2)’de, “ırkı, dini, tabiiyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen” kişi olarak tanımlanmıştır.

Yanıt E. 1951 Mülteci Sözleşmesi 1A(2) maddesinin yaptığı tanım çerçevesinde, mültecilik statüsünün varlığından bahsedebilmek için şu koşulların bulunması gerekir: 1. Zulme uğramaktan haklı nedenlerle korkma 2. Zulme uğrama korkusunun ırk, din, tabiiyet (milliyet), belirli bir toplumsal gruba mensup olma veya siyasi düşüncelerden kaynaklanması 3. Ülkesi dışında bulunma 4. Kendi ülkesinin korumasından yoksun bulunma, yararlanmak istememe veya ülkesine geri dönememe, dönmek istememe

Yanıt C. 22 Mart 2012 itibarıyla 1951 Mülteci Sözleşmesi’ne 145, 1967 Protokolü’ne 146 taraf devlet bulunmaktadır.

Yanıt E. YUKK, mülteci veya şartlı mülteci statüsü verilemeyenler için bazı hâllerde ‘ikincil koruma statüsü’ verileceğini söyler. Buna göre, “menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde; a. Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, b. İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, c. Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir”.

Yanıt C. Başvuru hakkında karar verilirken menşe veya önceki ikamet ülkesinin mevcut genel şartları ve başvuru sahibinin kişisel şartları göz önünde bulundurulur. Başvuru sahibine, zulüm veya ciddi zarar görme tehdidine karşı vatandaşı olduğu ülke veya önceki ikamet ülkesinin belirli bir bölgesinde koruma sağlanabiliyorsa ve başvuru sahibi, ülkenin o bölgesine güvenli bir şekilde seyahat edebilecek ve yerleşebilecek durumdaysa, başvuru sahibinin uluslararası korumaya muhtaç olmadığına karar verilebilir.

Yanıt E. Çalışma hakkı için bir mültecinin verilen üç koşuldan birini yerine getirmiş olması gerekir.

Yanıt C. YUKK md. 78 uyarınca başvuru, kayıt tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Göç İdaresi Genel Müdürlüğünce sonuçlandırılır

Yanıt A. Coğrafi sınırlamanın hukuk metinlerindeki karşılığı, Avrupa’dan gelenler için mülteci, Avrupa dışındaki ülkelerden gelenler için sığınmacı tabirlerinin kullanılması olmuştur.

Göçmen kavramı Türk hukukunda 1934 tarihli 2510 sayılı İskân Kanunu tarafından yaratılmış ve tanımlanmıştır. Bu kanun yürürlükte kaldığı süre içerisinde defalarca değişikliğe uğramış, nihayet 2006’da toptan yürürlükten kaldırılarak yerine yeni bir İskân Kanunu (5543 nolu) yapılmıştır. Ayrıca 2 Aralık 2007 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan İskân Kanunu Uygulama Yönetmeliği bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Mültecilerin gerek hedef ülkeye ulaşmaları sürecinde, gerekse ulaştıkları devlette yaşadıkları dram uluslararası bir sorun olarak görülmüş ve Birleşmiş Milletler bünyesinde küresel ölçekte mültecilerle ilgili çalışmalar yapmak üzere Mülteciler Yüksek Komiserliği kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

1951 Mülteci Sözleşmesi’nin mülteciler yahut mülteci statüsü talep edenler için sağladığı en büyük koruma, geri göndermeme ilkesi ile ifade edilir. İlke, zulme uğrama tehdidi altında bulunanların ülkelerine gönderilmesini yasaklamaktadır. Doğru cevap B'dir.

1951 Mülteci Sözleşmesi’nin 21. maddesiyle getirdiği yabancılarla eşit düzeyde konut edinme hakkını; 14. maddesiyle getirdiği vatandaşlarla eşit düzeyde fikrî mülkiyet hakkını; 28. maddesiyle getirdiği yabancılarla eşit düzeyde uluslararası seyahat hakkını; 15. maddesiyle getirdiği siyasi amaç ve kâr amacı taşımayan dernekler ile meslek sendikaları ile ilgili hakları ve 16. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarıyla getirdiği vatandaşlarla eşit düzeyde mahkemelere ulaşma hakkını da ifade etmek gerekir. Doğru cevap C'dir.

YUKK md 89’a göre, başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişilerden ihtiyaç sahibi olanların, sosyal yardım ve hizmetlere erişimleri sağlanabilir.