GÖÇMEN VE SIĞINMACILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 18

Göç hareketlerinin tarihsel gelişimine ilişkin yaşanan dönüşümler dikkate alındığında modern göç hareketlerinin dört ana dönemde gerçekleştiği söylenebilir. Ticari Dönem: 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar süren bu dönemde göç süreçleri kolonileştirme ve ticari kapitalizm tarafından biçimlendirilmiştir. Endüstriyel Dönem: 19. yüzyıl başlarından 1920’lere kadar uzanan bu süreçte Avrupa’daki ekonomik gelişmeyle birlikte endüstrileşmenin Yeni Dünya’daki eski kolonilere yayılması ile Avrupa’dan yoğun göçler gözlenmiştir. Sınırlı Göç Dönemi: 1920’lerden 1960’lara kadar süren dönemde ise Birinci Dünya Savaşı ve göçmen alımına ilişkin sınırlamalar Avrupa kaynaklı göçü büyük ölçüde yavaşlatmıştır. Post-Endüstriyel Dönem: 1960’lardan sonra göç hareketleri köklü biçimde farklı bir nitelik sergilemeye başlamıştır. Doğru cevap C'dir.

1950-1980 döneminde, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa ülkelerinde ortaya çıkan nitelikli iş gücü gereksinimi göç süreçlerini yeniden biçimlendirmiştir. Avrupa’nın yüzyıllarca göç veren ülkeleri hızlı bir şekilde göçmen alan toplumlara dönüşmüş ve özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Batı Avrupa ülkelerinin neredeyse tamamı oldukça ciddi sayıda göçmen işçi çekmeye başlamıştır. Ancak günümüzde göç süreçlerini etkileyen iki temel etkenin iletişim ve ulaşım alanlarındaki teknolojik gelişmeler ile  ticaret sermaye piyasalarındaki serbestleşme olduğu söylenebilir. Doğru cevap B'dir.

İlk olarak 1920’lerde göç olgusu sosyal hizmete ilişkin kitaplarda dikkate alınmıştır. Göçmenlere yönelik sosyal hizmetler de 19.yy’dan bu yana söz konusu olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Sığınmacılar uluslararası sınırlar içinde koruma arayışında olan ancak mülteci statüleri henüz karara bağlanmamış kişilerdir. Yani bir kişi, mülteci olduğunu ileri sürüyorsa, fakat iddiaları henüz kesinliğe kavuşturulmamışsa, o kişi sığınma talebinde bulunmuş sayılır. Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi’ ne göre de mülteci “ırkı, dinî, milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği konusunda haklı bir korku taşıyan ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve korkusu nedeniyle geri dönemeyen veya dönmek istemeyen kişi”dir. Doğru cevap A'dır.

Bireysel olarak zulüm görmekten daha çok genellikle çatışmalar ya da kapsamlı şiddet olayları sonucunda ortaya çıkan yoğun mülteci akınlarının yaşandığı dönemlerde, sınırı aşan herkes için bireysel sığınma prosedürlerinin yürütülmesi mümkün olmamaktadır. Bunun neticesinde, söz konusu gruplara genellikle “varışta (prima facie) mülteci” statüsü verilmektedir. Ayrıca ‘fiilen (de facto) mülteci’, ‘ülke dışında yerinden edilmiş kişiler’, ‘dolaşım hâlindeki mülteciler’ ve ‘transit hâlindeki mülteciler’ biçiminde de sınıflandırmalar yapılabilmektedir. Türkiye, 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesini, 1. maddesindeki mekân bakımından öngörülen seçme hakkını kullanarak “Coğrafi Kısıtlama” ile kabul etmiştir. Buna göre, Avrupa dışında meydana gelen olaylar nedeniyle mülteci tanımındaki şartlara haiz olduğunu iddia ederek, üçüncü ülkelere iltica etmek üzere Türkiye’den uluslararası koruma talebinde bulunan kişiler şartlı mülteci olarak tanımlanmaktadır.  Doğru cevap D'dir.

Zorunlu göç, doğal ya da insan ürünü nedenlerden dolayı içerisinde yaşama ve refaha yönelik tehditleri de içeren bir zorlama unsuru bulunan göç hareketini tanımlamak için kullanılan genel terimdir (mültecilerin, ülkesinde yerinden edilmiş kişilerin hareketleri ve doğal, çevresel, kimyasal, nükleer felaketler, açlık ya da kalkınma projeleri nedeniyle gerçekleşen hareketler). Doğru cevap B'dir.

Ağ Kuramı, göçün belirleyicilerinden çok, zaman ve mekândaki sürekliliğine ve göçmenler arasındaki ilişkilere odaklanır. Kurama göre diasporaların ve ağların varlığı göç etme kararını etkilemektedir, zaman ve mekân açısından devam etmekte olan göç olgusunun ortak köken, soydaşlık ya da dostluk gibi bağlara dayalı kişisel ilişkilerin göçü özendirmesi söz konusudur. Doğru cevap E'dir.

Ekonomik bağlam ile ilişkili olarak göçü açıklamaya çalışan Ravenstein’in göç kanunları şöyle sıralanabilir:
a. Göçler genelde iş ve ticaret merkezlerine doğru kısa mesafelidir.
b. Göç hareketinin doğal sonucu olarak gelişmekte olan kentlere doğru gelenlerin
boşalttıkları yerler diğer bölgelerden gelenlerce doldurulur, adım adım göç dalgası
bütün ülkeye yayılır.
c. Yayılma ve emme süreçleri birbirine benzerdir.
d. Her göç hareketi telafi edici bir karşı göç hareketi doğurur.
e. Büyük ticaret ve endüstri merkezlerine gitmeyi tercih eden bireyler bu basamaklandırmadan ve aşamalardan bağımsız olarak doğrudan bu merkezlere göç edebilirler. 
f. Kırsal kesimlerdekiler kenttekilerden daha çok göçe eğilimlidirler.
g. Özellikle iç göçlerde kadınlar erkelerden daha çok göçe eğilimlidir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Göç hareketlerinin tarihsel gelişimine ilişkin yaşanan dönüşümler dikkate alındığında modern göç hareketlerinin dört ana dönemde gerçekleştiği söylenebilir. Buna göre, ticari dönem, 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar süren ve göçün kolonileştirme ve ticari kapitalizm tarafından şekillendirildiği dönemi kapsamaktadır.

Post-Endüstriyel Dönem: 1960’lardan sonra göç hareketlerinin köklü biçimde farklı bir nitelik sergilemeye başladığı dönemdir. Bu dönemde göç hareketleri Avrupa’dan dışarıya doğru olma özelliğini kaybetmiş, Avrupa’ya yoğun göç akışı söz konusu olmuştur.

Göç bağlamında ilk sosyal hizmet çalışmalarının tarihi 19.yy’ın sonlarına uzanmaktadır. 1920’lerde ise sosyal hizmetlerle ilgili kitaplarda göçmenler yer almaya başlamıştır.

Göçmen akışı kavramı, istihdama erişmek veya belirli bir süre için bir yere yerleşmek amacıyla bir ülkeden başka bir ülkeye giden ya da gitme izni bulunan göçmen sayısını ifade etmektedir.

Göç türlerinin belirlenmesinde; uzamsal ardışıklık, zaman etkeni, kalma süresi, göçe neden olan motivasyon, bir toplum içindeki coğrafi uzaklık, yerleşim birimi özelliği, örgütsel düzeyler, sosyo-biyografik özellikler ve göç alan toplumun özellikleri gibi ölçütler göz önünde tutulan ölçütlerdir.

Göçmenler düzenli ve sürekli bir biçimde zamanlarının belirli bölümlerini köken ülkelerinde, belirli bölümlerini ise göç ettikleri ülkede geçirmeleri durumunda ortaya çıkan göç sarkaç göç olarak tanımlanmaktadır.

Ravenstein’in göç kanunlarına göre(Ravenstein, 1885: 198-199):
Göçler genelde iş ve ticaret merkezlerine doğru kısa mesafelidir.
Göç hareketinin doğal sonucu olarak gelişmekte olan kentlere doğru gelenlerin
boşalttıkları yerler diğer bölgelerden gelenlerce doldurulur, adım adım göç dalgası bütün ülkeye yayılır. Yayılma ve emme süreçleri birbirine benzerdir. Her göç hareketi telafi edici bir karşı göç hareketi doğurur. Büyük ticaret ve endüstri merkezlerine gitmeyi tercih eden bireyler bu basamaklandırmadan ve aşamalardan bağımsız olarak doğrudan bu merkezlere göç edebilirler. Özellikle iç göçlerde kadınlar erkelerden daha çok göçe eğilimlidir. ve son olarak, kırsal kesimlerdekiler kenttekilerden daha çok göçe eğilimlidirler.

Göçün sürekliliğini açıklayan kuramlar; Ağ Kuramı, Kurumsal Kuram, Göç Sistemleri Yaklaşımı, Kümülatif Nedensellik  ve Ulusaşırı Kuram'dır. İtme- çekme kuramı, göçün başlangıcını açıklayan kuramlar arasında yer almaktadır.

İkiye Bölünmüş Emek Piyasası Kuramı, uluslararası göçün, gelişmiş ülkelerin ekonomik yapısından kaynaklanan içsel ve sürekli bir işgücü talebi gibi yapısal gereksinimlerden kaynaklandığını ileri sürer.

Dünya Sistemler Kuramı göçün belirleyicilerini dünya piyasalarındaki yapısal değişikliklerle ilişkilendirir ve göçü, küreselleşmenin bir işlevi olarak görür. Kurama göre göç ekonomik küreselleşmenin ve pazarın ulusal sınırları aşarak yaygınlaşmasının doğal bir sonucudur. Wallerstein’in bu kuramın önde gelen savunucusudur.