GÖÇ VE GÖÇ SORUNLARI

İskan Kanunu'nun kabulü, 1934 yılında gerçekleşmiştir.

Türkiye, coğrafi konumundan dolayı Avrupa ülkelerine geçişte transit bir ülke, bir göç koridoru olarak görülmüştür. Buna ek olarak son yıllarda gösterdiği ekonomik gelişme düzeyi nedeniyle de bir cazibe merkezi hâline gelmiştir. Bu durum Türkiye’yi bir transit ülke olma konumunun yanında hedef ülke hâline getirmiştir. Bu gelişme Türkiye’nin zamanla ihtiyaçlar temelinde yeni düzenlemelere gitmesine neden olmuştur. Böylece, ister transit ister hedef ülke olsun insan ticareti, sığınma ve mültecilik, yabacıların ikameti ve çalışması, vize işlemleri gibi birçok düzenlemenin yenilenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. 2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) bu nedenlerden doğmuştur.

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle dünya büyük bir mülteci sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Bu durum da mülteci konusuna ilişkin daha kapsamlı bir örgütlenme ihtiyacını elzem kılmıştır. Bu doğrultuda 14 Aralık 1950’de BM Genel Kurulu tarafından, mültecilere uluslararası bir koruma sağlamak ve sorunlara kalıcı çözümler bulabilmek için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK-United Nations Migh Commissioner for Refugees-UNHCR) kurulmuş, çalışmalarına 1 Ocak 1951 tarihinde başlamıştır. 28 Temmuz 1951 tarihinde ise Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme (MHSİS) Cenevre’de imzalanmış ve 22 Nisan 1954 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni 24 Ağustos 1951 tarihinde imzalamış ve 29 Ağustos 1961 tarihinde 359 sayılı Kanun’la onaylamıştır.

“Türkiye’ye İltica Eden ya da Başka Bir Ülkeye İltica Etmek Üzere Türkiye’den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar ile Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılara ve Olabilecek Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” anlamında kullanılan “1994 Yönetmeliği”nin en önemli özelliği, bireysel ve kitlesel sığınma olayları karşısında
yapılması gerekenleri düzenleyen “ilk belge özelliği” taşımasıdır.

“Bütün Göçmen İşçilerin ve Onların Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair BM Sözleşmesi”ni Türkiye 2004 yılında onaylamıştır.

Suriye’den gerçeklesen kitlesel akınların ilk yıllarında savaşın yakın zamanda biteceği düşüncesi, göç akının artarak devam edeceğinin ön görülememesi ve gelenlerin ülkesine döneceği beklentisinin ağırlıkta olması nedeni ile Türkiye’de eğitim konusu ilk dönem öncelikli konulardan biri olmamıştır.

YUKK’un 85. maddesine göre, uluslararası koruma
statüsünün sonra erme hâlleri şu durumlarda
gerçekleşmektedir:
• Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından
kendi isteğiyle tekrar yararlanırsa,
• Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle
tekrar kazanırsa,
• Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatandaşlığını
kazandığı ülkenin korumasından
yararlanıyorsa,
• Terk ettiği ya da zulüm korkusuyla dışında
bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar
dönmüşse,
• Statü verilmesini sağlayan koşullar ortadan
kalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin korumasından
yararlanabilecekse,
• Vatansız olup da statü verilmesine yol açan
koşullar ortadan kalktığı için önceden yaşadığı
ikamet ülkesine dönebilecekse

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 2013'te kurulmuştur.

Türkiye 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni onayladığı tarihten bu yana coğrafi kısıtlama politikasını sürdürmeye devam etmiştir. YUKK da aynı şekilde bu anlayışı benimsemiştir. Kongo, Madagaskar, Monako ile birlikte Türkiye, günümüzde coğrafi kısıtlamayı uygulayan dört ülkeden biridir.

Türkiye’nin Suriye’den kaçan herkese sınırlarını açması “açık kapı politikası” olarak tanımlanmaktadır. Bu politika sonrası Suriye’de yaşanan çatışmaların artması ve istikrarsızlığın bilinmeyen sürece doğru gitmesinin de etkisiyle başta Türkiye olmak üzere komşu ülkelere yönelik göç hareketliğini arttırmıştır.

İskan Kanunu 1934 yılında çıkarılmıştır. Bu kanun ile ciddi bir nüfus/göç politikası uygulanmış, 1.8-2 milyon Türk soylu göçmen Balkanlar, Orta Asya, Kafkaslar ve Orta Doğu gibi yerlerden Türkiye'ye gelmiştir. Doğru cevap D'dir.

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle dünya büyük bir mülteci sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Bu durum da mülteci konusuna ilişkin daha kapsamlı bir örgütlenme ihtiyacını elzem kılmıştır. Bu doğrultuda 14 Aralık 1950’de BM Genel Kurulu tarafından, mültecilere uluslararası bir koruma sağlamak ve sorunlara kalıcı çözümler bulabilmek için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK-United Nations Migh Commissioner for Refugees-UNHCR) kurulmuş, çalışmalarına 1 Ocak 1951 tarihinde başlamıştır.

1950 sonrası dönemin göç yönetimi açısından önemli düzenlemelerinden biri de 1950 yılında çıkarılan 5683 sayılı “Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun(YTİSHK)”dur. Bu Kanun’la yabancının ikameti, çalışması, siyasi mültecilik hâli, sınır dışı kararları, diplomatik temsilci ve yakınlarına ilişkin hükümleri ortaya konulmuştur. Kanun, yabancıların ikamet ve seyahatleri ile ilgili iş ve işlemlerin yürütülmesi görevini Emniyet Genel Müdürlüğü'ne vermiştir.

1950'den 1980'lerin sonuna kadar Bulgaristan, ülkesindeki Türk soylu insanları göçe zorlamış ve bunu devletler arasında bir tehdit ve cezalandırma uygulaması olarak kullanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Bu dönemde yaşanan yoğun göçlerde Irak-İran Savaşı, Sovyetler Birliğinin dağılması, Saddam Hüseyin’in Kuzey Irak politikası sonucu yaşanan Kürt göçü, Yugoslavya’nın dağılma sürecinde yaşanan savaş ve Körfez Savaşı etkili olmuştur. ABD-Irak savaşı 2003 yılında patlak vermiştir. Doğru cevap C'dir.

Bu dönem, mülteci ve sığınma politikalarında önemli adımlar atılsa da başta 1994 Yönetmeliği olmak üzere Türkiye göç mevzuatı eleştiriler almaya devam etmiştir. Bu eleştiriler içerikten ziyade uygulama noktasında yapılan eleştirilerdir. Mevzuat kapsamındaki yabancıların, kendi süreçleri ile ilgili yeterli şekilde bilgilendirilmemesi; sığınma müracaat süresinin yeterli olmaması sonucu yabancı için hak düşürücü sonuçlar doğurması; yabancılara ilişkin uygulamalar noktasında yapılan itirazların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) intikal etmesi ve ülke aleyhine sonuçlar doğurması; geri gönderme merkezlerinin asgari standartlardan yoksun olması gibi durumlar yapılan eleştirilerin başında gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

1999 yılında imzalanmış olan “Bütün Göçmen İşçilerin ve Onların Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair BM Sözleşmesi”ni Türkiye 2004 yılında onaylamıştır. Türkiye söz konusu sözleşmeyi imzalayarak, uluslararası insan hakları rejimi doğrultusunda hareket edeceğini kabul etmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni onayladığı tarihten bu yana coğrafi kısıtlama politikasını sürdürmeye devam etmiştir. YUKK da aynı şekilde bu anlayışı benimsemiştir. Kongo, Madagaskar, Monako ile birlikte Türkiye, günümüzde coğrafi kısıtlamayı uygulayan dört ülkeden biridir. Malta bu ülkelerden birisi değildir. Doğru cevap E'dir.

YUKK’un 85. maddesine göre, uluslararası koruma statüsünün sonra erme hâlleri şu durumlarda gerçekleşmektedir:

• Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteğiyle tekrar yararlanırsa,

• Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle tekrar kazanırsa,

• Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatandaşlığını kazandığı ülkenin korumasından yararlanıyorsa,

• Terk ettiği ya da zulüm korkusuyla dışında bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar dönmüşse,

• Statü verilmesini sağlayan koşullar ortadan kalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanabilecekse,

• Vatansız olup da statü verilmesine yol açan koşullar ortadan kalktığı için önceden yaşadığı ikamet ülkesine dönebilecekse

Dolayısıyla kişinin kaybettiği vatandaşlık geldiği ülke tarafından kendisine geri verilirse değil, kişi bunu kendi isteğiyle tekrar kazanırsa statüsü sona ermektedir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de geçici koruma statüsünün sona ermesi ilgili hükümler Yönetmelik’in 11. ve 12. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre geçici koruma iki şekilde gerçekleşmektedir. Bunlardan ilki Bakanlar Kurulunun kararı doğrultusunda olmaktadır. Bakanlar Kurulu kararıyla geçici koruma uygulaması tamamen sona erdirilebilmektedir. Bu noktada ilgili yabancıların Türkiye’den çıkışları esastır. Alınacak bu karar ile geçici korunan yabancıların menşe ülkelerine dönüşleri, bireysel uluslararası koruma başvuru mekanizmasının başlatılması, grup temelli toplu statü verme düzenlemeleri yapılabilmektedir. Geçici korumanın sona ermesindeki ikinci yol ise bu korumanın bireysel olarak sona ermesidir. Geçici koruma kapsamında bulunan yabancı üçüncü ülkeye çıkış işlemi yaptığında, gönüllü geri dönüş kapsamında menşe ülkesine döndüğünde, geçici koruma kapsamındaki yabancının YUKK’ta yer alan ikamet izni türlerinden birini edinmesi durumunda ya da bir vefat durumunda geçici koruma bireysel olarak sona ermektedir. Doğru cevap C'dir.