GÖÇ VE GÖÇ SORUNLARI

1923-1950 döneminde, izlenen politika doğrultusunda Türk mevzuatında “göçmen” ve “yabancı” ayrımına gidilmiştir. Buna göre göçmen tanımı Türk soylu ve Türk kültürüne bağlı olanları ifade ederken, yabancı tanımı Türkiye Cumhuriyeti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olmayan ve göçmen sınıfında olmayanları işaret etmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

1950-1980 döneminde Türkiye’ye yönelik en önemli göç hareketlerinin başında 1950-1951 yıllarında Bulgaristan’dan gerçekleşen kitlesel akınlar gelmektedir. Bulgar hükumetinin bu dönem izlediği politika sonucu 1950 yılında 212 bin 150 Bulgaristan
Türkü Türkiye’ye gelmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

1980’li yıllar ile birlikte Türkiye'nin uluslararası göç politikası değişime uğramıştır. Bu değişikliğin temelinde ise küreselleşmenin getirdiği yeni koşullar ve Türkiye'nin yakın coğrafyasındaki ekonomik ve siyasal dönüşümler etkili olmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

1994 Yönetmeliği Yasal ya da yasal olmayan yollardan Türkiye’ye gelerek iltica etmek isteyen ya da başka ülkelere iltica etmek üzere izin talep eden yabancılar ile topluca iltica ya da sığınma amacıyla sınırlarımıza gelen ya da sınırlarımızı geçen yabancılara ve olabilecek nüfus hareketlerine karşı alınacak tedbirleri, yapılacak işlemleri, müracaat, karar ve işbirliği yapacak makamlar ile bunların görevlerini ve yabancıların tabi olacakları esasları içeren bu yönetmeliğin en önemli özelliği, bireysel ve kitlesel sığınma olayları karşısında yapılması gerekenleri düzenleyen “ilk belge özelliği” taşır. Çalışma konusunda ise ayrıntılı bir hükme sahip değildi. Doğru cevap E seçeneğidir.

Türkiye’ye iltica eden ya da başka bir ülkeye iltica etmek üzere Türkiye’den ikamet izni talep eden yabancıların talepleri karşında karar verme yetkisinin valiliklere devredebileceği ibaresi konmuş, valilik ya da İçişleri Bakanlığı kararlarına itiraz süresi 15 gün olarak belirlenmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Türkiye 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni onayladığı tarihten bu yana coğrafi kısıtlama politikasını sürdürmeye devam etmiştir. YUKK da aynı şekilde bu anlayışı benimsemiştir. Kongo, Madagaskar, Monaka ile birlikte Türkiye, günümüzde coğrafi
kısıtlamayı uygulayan dört ülkeden biridir. AB ise ısrarla Türkiye’nin bu kısıtlamayı kaldırılmasını istemektedir. Türk devleti ise mevcut kısıtlamanın devam ettirilmesindeki nedenleri, düzensiz göç konusunda AB ile adil bir külfet paylaşımının  gerçekleşmemesine bağlamaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Cenevre Sözleşmesi mülteci statüsünün verilmesini beş temel şarta bağlamaktadır. Bunlar dini, ırkı, tabiiyeti, belirli bir toplumsal gruba mensubiyetinin bulunması ve siyasi düşünceleridir. Bu beş şarttan dolayı kişinin mülteci statüsü alması için zulme uğrama korkusu, bu korkunun haklı nedenlerinin olması ve kişinin ülkesi dışında olması gerekmektedir. Bu doğrultuda sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Geçici koruma statüsü, daha önce açıklanan uluslararası koruma statülerinden farklı bir statüdür. Bu statüler bireysel koruma ihtiyaçları kabul edildikten ve bu ihtiyaçların nitelikleri belirlendikten sonra verilen hukuksal bir statüdür. Bir yabancının uluslararası korumaya ihtiyaç duyup duymadığı bireysel olarak değerlendirilmektedir. Geçici koruma ise menşe ülkedeki koşullar nedeniyle meydana gelen uluslararası koruma ihtiyacının kitlesel olarak incelenmesini esas almaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ülke sınırlarına giren Suriyeliler kayıt işleminin ilk evresinden itibaren sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedirler. Tıbbi tedaviye erişim için yabancının geçici koruma kimlik belgesinin olması şarttır. Doğru cevap B seçeneğidir.

YUKK’ta ikincil koruma olarak adlandırılan statü, 1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Ek Protokolü kapsamı dışında kalan, ancak korunma ihtiyacı olan kişilere koruma sağlamak için oluşturulan “tamamlayıcı koruma” olarak ifade edilebilecek bir statüdür. Tamamlayıcı koruma sağlayan bu statü Türk mevzuatına ilk kez 2013'te yayınlanan YUKK ile girmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

İkinci Dünya Savaşının sonuna kadar yaklaşık 840 bin kişinin Balkanlar’dan Türkiye’ye göç ettiğini belirtmektedir.

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle dünya bü- yük bir mülteci sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Bu durum da mülteci konusuna ilişkin daha kapsamlı bir örgütlenme ihtiyacını elzem kılmıştır. Bu doğrultuda 14 Aralık 1950’de BM Genel Kurulu tarafından, mülteci- lere uluslararası bir koruma sağlamak ve sorunlara ka- lıcı çözümler bulabilmek için Birleşmiş Milletler Mül- teciler Yüksek Komiserliği (BMMYK-United Nations Migh Commissioner for Refugees-UNHCR) kurul- muş

1980’li yıllar ile birlikte Türkiye’nin uluslararası göç politikası değişime uğramıştır. Bu değişikliğin temelinde ise küreselleşmenin getirdiği yeni koşul- lar ve Türkiye’nin yakın coğrafyasındaki ekonomik ve siyasal dönüşümler etkili olmuştur. Kitle iletişim ve ulaşım araçlarındaki gelişmeler hedef ülkelere göç akışını kolaylaştırmış; komşu ülkelerdeki siya- sal kargaşalar ve ekonomik dönüşümler Türkiye’ye yönelen farklı göç hareketlerini tetiklemiştir. Baş- ta Afganistan, İran ve Irak’ın karşı karşıya kaldığı siyasal değişimler ve istikrarsızlıklar bu ülkelerden çok sayıda yabancının Türkiye’ye yönelik göçlerine neden olmuştur.

1980’li yılların sonunda ise Bulgaristan’dan Türkiye’ye sayıları yüzbinleri bulan kitlesel göçler yaşanmıştır.

Türkiye’ye iltica etmek isteyen ya da başka bir ülkeye iltica etmek için Türkiye’den ikamet izni talep eden yabancıların talepleri, İçişleri Bakanlığınca karara bağlanmakta Bakanlığın uygun göreceği hâllerde karar verme yetkisi valiliklere devredilmektedir. Valiliklerce ya da İçişleri Bakan- lığınca verilen kararlar valilikler tarafından yaban- cıya tebliğ edilmektedir. İltica başvurusu olumlu değerlendirilen yabancı, İçişleri Bakanlığınca be- lirlenen bir misafirhaneye yerleştirilmekte ya da yine Bakanlıkça gösterilen bir yerde serbestçe ika- met etmektedir.

1994 Yönetmeliği’nin yetersizliğini göstermesi açısından önemli olduğu kadar, mevcut ihtiyaçların ya da eksikliklerin görülüp göç politika- sını oluşturanların bunu giderme çabası içinde ol- duğunu görmek açısından da önemli referanslardır.

Bu doğrultuda atılan önemli adımlardan biri de 1999 yılında imzalanmış olan “Bütün Göçmen İşçilerin ve Onların Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair BM Sözleşmesi”ni Türkiye 2004 yılında onaylamıştır.

Türkiye’nin 2000’li yıllardan sonra değişen uluslararası göç politikasında ve 2013 yılında ya- yımlanan YUKK’un ortaya çıkmasında AB ile yürütülen üyelik müzakerelerinin etkisi yadsınama- yacak ölçüde önemlidir. Bilindiği üzere, AB göç mevzuatının da temelini 1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Ek Protokolü oluşturmaktadır.

YUKK ile birlikte Türk göç politikası yeni bir döneme girmiş, birçok değişikliği ve yeniliği berabe- rinde getirmiştir. Böylece, Pasaport Kanunu, Harçlar Kanunu, Devlet Memurları Kanunu, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun, Nüfus Hizmetleri Kanunu ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigor- tası Kanunu’nda değişikliklere gidilmiş YTİSHK ise yürürlükten kaldırılmıştır.

YUKK’un 85. maddesine göre, uluslararası koruma statüsünün sonra erme hâlleri şu durumlarda gerçekleşmektedir:

• Vatandaşı olduğu ülkenin korumasındankendi isteğiyle tekrar yararlanırsa,

• Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyletekrar kazanırsa,

• Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatan- daşlığını kazandığı ülkenin korumasından yararlanıyorsa,

• Terk ettiği ya da zulüm korkusuyla dışın- da bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar dönmüşse,

• Statü verilmesini sağlayan koşullar ortadankalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin ko- rumasından yararlanabilecekse,

• Vatansız olup da statü verilmesine yol açankoşullar ortadan kalktığı için önceden yaşa- dığı ikamet ülkesine dönebilecekse

Kitleler hâlinde ülke sınırlarını aşan bu kişilere belirli haklar sağlamayı hedefleyen geçici koruma- nın üç temel unsuru vardır. Bunlar;

Güvenli topraklara erişime izin verilmesi,

Geri gönderme yasağının uygulanması,

Temel ve acil insani ihtiyaçların karşılanma- sıdır (GİGM, 2013: 50).

Türkiye’nin Suriye’den kaçan herkese sınırla- rını açması “açık kapı politikası” olarak tanım- lanmaktadır.