GÖÇ VE GÖÇ SORUNLARI

Göç eden kişilerin sayısal olarak fazlalığı yani kitleselliği ile göçün kısa bir
zaman diliminde aniden ortaya çıkışı kitlesel göçü bireysel/münferit göçten ayıran önemli özelliklerden biridir. Bununla birlikte bireysel göç hareketleri
genellikle gönüllülük esasına göre gerçekleşirken kitlesel göç hareketlerinin ağırlıklı olarak zorunluluktan kaynaklandığı görülmektedir. Zorunluluk
durumu söz konusu olduğunda göçler kitlesel bir nitelik de kazanabilmektedir.

Bu tanımlama iltica terimine aittir.

BM tarafından yapılan tanımlamalarda da ana hatlarıyla afet “insanlar için fiziksel, ekonomik
ve sosyal kayıplara neden olan, normal yaşamı durdurarak ya da kesintiye uğratarak toplumları etkileyen ve yerel imkânlar ile baş edilemeyen her türlü doğal, teknolojik ya da insan kaynaklı tüm olaylar” olarak ifade edilmektedir. Bir olayın afete neden olabilmesi için, toplumlar ve yerleşim birimleri üzerinde çeşitli kayıplar meydana getirmesi gerekmektedir.

Yasal durumuna göre göçler sınıflamasında düzenli ve düzensiz göçler yer alır.

Ekonomik, sosyal ve kültürel kaynaklı göçlerde hep daha iyiyi arama arayışı bulunmaktadır. Daha iyi yaşam ve çalışma koşulları, daha iyi eğitim ve ulaşım imkânları arayışı bunlardan bazılarıdır. Daha iyiyi bulma arayışı kişilerin yaşam tarzlarında da önemli değişikliklere neden olmaktadır. Siyasi, güvenlik ve afet kaynaklı göçlerde ise bir kaçış söz konusudur. Savaşlar, çatışmalar, gerginlikler,
doğal, teknolojik ya da insan eli ile oluşan afetler bu kaçışın başlıca nedenleri arasında yer almaktadır.

Gönüllü ve zorunlu göç, gerçekleşme nedenine göre göçler sınıfına girer.

Kitlesel göç risklerinin azaltılması yaklaşımında birinci adım mülteci krizi ortaya çıkmadan kaynak ülke/ülkelerde çözüm üretilmesidir. AB’nin ortak savunma ve göç politikası da bu anlayış doğrultusunda şekillenmiştir.

Afet yönetimi; hazırlık, zarar azaltma, müdahale ve iyileştirme aşamalarından oluşmaktadır. Hazırlık ve zarar azaltma, afet öncesi; müdahale, afet sırası; iyileştirme ise afet sonrası aşamasında yer alır.

Kitlesel göç risklerinin azaltılması, afet yönetiminin hazırlık ve zarar azaltma aşamasında; geçici barınma merkezlerinde gıda ihtiyacının karşılanması, müdahale aşamasında; eğitim sistemine uyum ise iyileştirme aşaması içinde gerçekleşir.

IDMC tarafından yer değiştiren kişi sayısı 100.000 den az ise kitlesel göç olayı küçük- orta boyutta nüfus hareketi; 100.000 ile 999.999 aralığında ise “büyük olay” yani büyük boyutlu nüfus hareketi; 1 ile 3 milyon aralığında ise “çok büyük olay”; 3 milyonda fazla ise “mega olay” yani mega boyutta nüfus hareketi olarak ölçeklendirilmiştir.

Birleşmiş Milletler (BM/United Nations-UN)
tarafından “günümüzdeki en büyük insani kriz”
olarak nitelendirilen Suriye Krizi’nden kaynaklı
kitlesel göçten Türkiye çok ciddi boyutta etkilenmiş,
bu göç sonrasında dünyanın en fazla mülteci
barındıran ülkesi konumuna gelmiştir.

Söz konusu tanımlar içerisinde yer alan “kitlesel/toplu göç” (mass/collective migration) terimi, “yüksek sayılarda ani insan hareketi” olarak, akın (influx) terimi ise “vatandaş olmayan çok sayıda kişinin bir ülkeye aniden ulaşması” olarak tanımlanmaktadır. Literatürde “zorunlu göç” (forced migration) olarak ifade edilen bu terim ile “doğal, çevresel, kimyasal, nükleer felaketler, kıtlık ya da kalkınma projeleri nedeniyle yaşadıkları yerleri zorunlu olarak terk etmek zorunda kalan kişiler” kastedilmektedir. ATS’de iltica; seeking refuge olarak tanımlanmaktadır.

Zorunlu göçler karmaşık, geniş kapsamlı ve yaygın olarak yaşanan bir durum olup ağırlıklı olarak çatışmalar, savaşlar, kalkınma politika ve projeleri ile afetler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu karmaşıklığı nedeniyle genel olarak göç çalışmaları gibi zorunlu göç ile ilgili çalışmalar da; çok disiplinli, uluslararası boyutlu, küresel, bölgesel ve yerel perspektifli çalışmalardır. Tüm özellikleri içeren C şıkkı "hepsi" doğru şıktır.

Türkiye’de toplu göç hareketi; afet ile ilgili mevzuat ve terminolojide “büyük nüfus hareketleri”, göç terminolojisinde ise “kitlesel göç” olarak ifade edilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

2009 tarihli ve 5902 sayılı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının (AFAD) Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun” ile ATS’de “Toplumun tamamı ya da belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran ya da kesintiye uğratan doğal, teknolojik ya da insan kaynaklı olaylar” afet olarak tanımlanmaktadır.

Yerinden Edilme (displacement): Genellikle silahlı çatışma ya da doğal afetler
nedeniyle, bir kişinin evinden ya da ülkesinden, zorla çıkarılmasıdır.

Yerinden Edilmiş Kişi (displaced person): Kendisini mülteci yapabilecek korkular ya da tehlikeler dışındaki nedenlerle devletinden
ya da toplumundan kaçan kişi. 

İltica: Irkı, dini, milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti ya da siyasi düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği korkusu taşıyan ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve korkusu nedeniyle geri dönemeyen, dönmek istemeyen kişilerin bir başka devlete sığınmasıdır.

Kitlesel göç: Yüksek sayılarda ani insan hareketidir.

Bireysel göç:  Genellikle gönüllülük esasına göre gerçekleşen göç hareketidir.

Gerçekleştiği yere göre göçler “İç Göç” ve “Dış Göç” olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır.

Gerçekleşme nedenine göre uluslararası göçler; gönüllü ya da zorunlu göç olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır. “Gönüllü Göç” hareketinde, insanlar ülkelerini kendi iradeleri ile terk etmekte iken “Zorunlu Göç” hareketlerinde nüfus hareketliliği kişilerin iradelerinin dışında, yaşadıkları ülkenin itici faktörlerinin etkisi ile gerçekleşmektedir. Hacmine göre göçler “Bireysel” ve “Kitlesel” olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır. Gerçekleşme süresine göre göçler; “Ani Gelişen” ya da “Planlı Göç” olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır. Yasal durumuna göre göçler; “Düzenli” ve ”Düzensiz” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Uluslararası kitlesel göç zorunlu ve ani gelişen bir göç türüdür. Bu yönü ile bir çeşit afet durumu olarak değerlendirilmektedir.

Kitlesel göçün temel nedenleri ekonomik, siyasi, sosyo-kültürel, ve doğal nedenler olarak özetlenebilir. Ekonomik, sosyal ve kültürel kaynaklı göçlerde hep daha iyiyi arama arayışı bulunmaktadır. Daha iyi yaşam ve çalışma koşulları, daha iyi eğitim ve ulaşım imkânları arayışı bunlardan bazılarıdır. Daha iyiyi bulma arayışı kişilerin yaşam tarzlarında da önemli değişikliklere neden olmaktadır. Siyasi, güvenlik ve afet kaynaklı göçlerde ise bir kaçış söz konusudur. Savaşlar, çatışmalar, gerginlikler, doğal, teknolojik ya da insan eli ile oluşan afetler bu kaçışın başlıca nedenleri arasında yer almaktadır. Mevcut yaşam koşullarına ilişkin kayıplar kişileri insani boyuttaki arayışlara yönlendirmekte ve kişilerin yaşam tarzlarında önemli değişikliklere neden olmaktadır.

Afet yönetimi; hazırlık, zarar azaltma, müdahale ve iyileştirme aşamalarından oluşmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.