GÖÇ VE GÖÇ SORUNLARI - Deneme Sınavı - 5

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle dünya büyük bir mülteci sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Bu durum da mülteci konusuna ilişkin daha kapsamlı bir örgütlenme ihtiyacını elzem kılmıştır. Bu doğrultuda 14 Aralık 1950’de BM Genel Kurulu tarafından, mültecilere uluslararası bir koruma sağlamak ve sorunlara kalıcı çözümler bulabilmek için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK-United Nations Migh Commissioner for Refugees-UNHCR) kurulmuş, çalışmalarına 1 Ocak 1951 tarihinde başlamıştır.

1950 sonrası dönemin göç yönetimi açısından önemli düzenlemelerinden biri de 1950 yılında çıkarılan 5683 sayılı “Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun(YTİSHK)”dur. Bu Kanun’la yabancının ikameti, çalışması, siyasi mültecilik hâli, sınır dışı kararları, diplomatik temsilci ve yakınlarına ilişkin hükümleri ortaya konulmuştur. Kanun, yabancıların ikamet ve seyahatleri ile ilgili iş ve işlemlerin yürütülmesi görevini Emniyet Genel Müdürlüğü'ne vermiştir.

1950'den 1980'lerin sonuna kadar Bulgaristan, ülkesindeki Türk soylu insanları göçe zorlamış ve bunu devletler arasında bir tehdit ve cezalandırma uygulaması olarak kullanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Bu dönemde yaşanan yoğun göçlerde Irak-İran Savaşı, Sovyetler Birliğinin dağılması, Saddam Hüseyin’in Kuzey Irak politikası sonucu yaşanan Kürt göçü, Yugoslavya’nın dağılma sürecinde yaşanan savaş ve Körfez Savaşı etkili olmuştur. ABD-Irak savaşı 2003 yılında patlak vermiştir. Doğru cevap C'dir.

Bu dönem, mülteci ve sığınma politikalarında önemli adımlar atılsa da başta 1994 Yönetmeliği olmak üzere Türkiye göç mevzuatı eleştiriler almaya devam etmiştir. Bu eleştiriler içerikten ziyade uygulama noktasında yapılan eleştirilerdir. Mevzuat kapsamındaki yabancıların, kendi süreçleri ile ilgili yeterli şekilde bilgilendirilmemesi; sığınma müracaat süresinin yeterli olmaması sonucu yabancı için hak düşürücü sonuçlar doğurması; yabancılara ilişkin uygulamalar noktasında yapılan itirazların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) intikal etmesi ve ülke aleyhine sonuçlar doğurması; geri gönderme merkezlerinin asgari standartlardan yoksun olması gibi durumlar yapılan eleştirilerin başında gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

1999 yılında imzalanmış olan “Bütün Göçmen İşçilerin ve Onların Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair BM Sözleşmesi”ni Türkiye 2004 yılında onaylamıştır. Türkiye söz konusu sözleşmeyi imzalayarak, uluslararası insan hakları rejimi doğrultusunda hareket edeceğini kabul etmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni onayladığı tarihten bu yana coğrafi kısıtlama politikasını sürdürmeye devam etmiştir. YUKK da aynı şekilde bu anlayışı benimsemiştir. Kongo, Madagaskar, Monako ile birlikte Türkiye, günümüzde coğrafi kısıtlamayı uygulayan dört ülkeden biridir. Malta bu ülkelerden birisi değildir. Doğru cevap E'dir.

YUKK’un 85. maddesine göre, uluslararası koruma statüsünün sonra erme hâlleri şu durumlarda gerçekleşmektedir:

• Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteğiyle tekrar yararlanırsa,

• Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle tekrar kazanırsa,

• Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatandaşlığını kazandığı ülkenin korumasından yararlanıyorsa,

• Terk ettiği ya da zulüm korkusuyla dışında bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar dönmüşse,

• Statü verilmesini sağlayan koşullar ortadan kalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanabilecekse,

• Vatansız olup da statü verilmesine yol açan koşullar ortadan kalktığı için önceden yaşadığı ikamet ülkesine dönebilecekse

Dolayısıyla kişinin kaybettiği vatandaşlık geldiği ülke tarafından kendisine geri verilirse değil, kişi bunu kendi isteğiyle tekrar kazanırsa statüsü sona ermektedir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de geçici koruma statüsünün sona ermesi ilgili hükümler Yönetmelik’in 11. ve 12. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre geçici koruma iki şekilde gerçekleşmektedir. Bunlardan ilki Bakanlar Kurulunun kararı doğrultusunda olmaktadır. Bakanlar Kurulu kararıyla geçici koruma uygulaması tamamen sona erdirilebilmektedir. Bu noktada ilgili yabancıların Türkiye’den çıkışları esastır. Alınacak bu karar ile geçici korunan yabancıların menşe ülkelerine dönüşleri, bireysel uluslararası koruma başvuru mekanizmasının başlatılması, grup temelli toplu statü verme düzenlemeleri yapılabilmektedir. Geçici korumanın sona ermesindeki ikinci yol ise bu korumanın bireysel olarak sona ermesidir. Geçici koruma kapsamında bulunan yabancı üçüncü ülkeye çıkış işlemi yaptığında, gönüllü geri dönüş kapsamında menşe ülkesine döndüğünde, geçici koruma kapsamındaki yabancının YUKK’ta yer alan ikamet izni türlerinden birini edinmesi durumunda ya da bir vefat durumunda geçici koruma bireysel olarak sona ermektedir. Doğru cevap C'dir.

İran Devrimi, 1980 öncesi,1970’ lerin sonunda yaşanan ve o bölgeden göçe neden olmuş bir bölgesel istikrarsızlıktır. Doğru cevap C’dir.

Bulgaristan’dan en büyük göç hareketi 1989 yılında yaklaşık 350 bin kişinin göçü ile olmuştur. 1950 sonrasından itibaren var olan göç hareketi, 1989 yılında zirveye çıkmıştır. Bunun temel nedeni olarak 1984 yılından itibaren iktidardaki Bulgar hükümetinin Bulgaristan’da yaşayan Türkleri ve Müslüman grupları Bulgarlaştırma politikası olarak görülmektedir. Doğru cevap E’dir.

1950 yılında çıkarılan 5683 sayılı “Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun (YTİSHK)”dur. Bu Kanun’la yabancının ikameti, çalışması, siyasi mültecilik hâli, sınır dışı kararları, diplomatik temsilci ve yakınlarına ilişkin hükümleri ortaya konulmuştur. Kanun, yabancıların ikamet ve seyahatleri ile ilgili iş ve işlemlerin yürütülmesi görevini Emniyet Genel Müdürlüğüne vermiştir. Söz konusu Kanun ise 2013’ te Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu YUKK’ un yürürlüğe girmesi ile ortadan kalkmıştır. Doğru cevap D’dir.

Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün ( GİGM) kurulmasıyla göçün yönetimi Emniyet Genel Müdürlüğünden alınmış ve sivil bir yapıya kavuşmuştur. Doğru cevap A’dır.

1994 Yönetmeliği, yasal veya yasal olmayan yollardan Türkiye’ye gelerek iltica etmek isteyen ya da başka ülkelere iltica etmek üzere izin talep eden yabancılar ile topluca iltica ya da sığınma amacıyla sınırlarımıza gelen ya da sınırlarımızı geçen yabancılara ve olabilecek nüfus hareketlerine karşı alınacak tedbirleri, yapılacak işlemleri, müracaat, karar ve işbirliği yapacak makamlar ile bunların görevlerini ve yabancıların tabi olacakları esasları içerir. Bu yönetmeliğin en önemli özelliği, bireysel ve kitlesel sığınma olayları karşısında yapılması gerekenleri düzenleyen “ilk belge özelliği” taşımasıdır. Doğru cevap D’ dir.

YUKK ( Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ) 2013 yılında kabul edilmiştir. 1951 Cenevre Sözleşmesi esaslarına paralel olup; 1950 tarihli “Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun (YTİSHK)” u sonlandıran, güncel olarak uygulanan göçle ilgili kanundur. Doğru cevap E'dir.

YUKK, başvuru sahibiyle kayıt tarihinden itibaren 30 gün içinde bireysel mülakat yapılmasını öngörmektedir (Md. 75). Bu sürenin verilmesinde amaç mülakat sonunda etkin ve adil karar verebilmektir. Mülakatın mahremiyeti dikkate alınarak, kişiye kendisini en iyi şekilde ifade etme imkânı tanınır. Başvuru sahibinin talebi üzerine, avukatı gözlemci olarak mülakata katılabilir. Başvuru sahibi, yetkililerle işbirliği yapmak ve uluslararası koruma başvurusunu destekleyecek tüm bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür. Doğru cevap C’dir.

Sağlık veya eğitim hizmetlerini ikamet ettiği yerin dışında alması koruma statüsü sona erme halleri arasında yer almaz. Bu haller: Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteğiyle tekrar yararlanırsa;  Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle tekrar kazanırsa; Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatandaşlığını kazandığı ülkenin korumasından yararlanıyorsa;  Terk ettiği ya da zulüm korkusuyla  dışında bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar dönmüşse; Statü verilmesini   sağlayan koşullar ortadan kalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanabilecekse; Vatansız olup da statü verilmesine yol açan koşullar ortadan kalktığı için önceden yaşadığı ikamet ülkesine dönebilecekse; şeklindedir. Doğru cevap B’ dir.

Geçici Koruma Yönetmeliği’ nin 3. maddesi ile mevzuatımızda ilk kez “kitlesel akın” tanımının yapıldığı görülmektedir. Buna göre “kitlesel akın”, aynı ülkeden ya da coğrafi bölgeden kısa bir süre içerisinde ve yüksek sayılarda gerçekleşen ve söz konusu sayılar nedeniyle bireysel olarak uluslararası koruma statüsü belirleme işlemelerinin usulen uygulanabilir olmadığı durumlardır. Doğru cevap A’dır.

1951 Cenevre Sözleşmesi’ne uygun biçimde YUKK ‘ta da yer alan; ülkesinde din, ırk, tabiiyet, belirli toplumsal grup mensubu olma veya siyasi düşüncelerinden kaynaklı zulme uğrama korkusu ile uluslararası koruma başvurusu kabul edilen, üçüncü ülkeye yerleşinceye kadar bir ülkede kalmasına izin verilen statü “şartlı mülteci” statüsüdür. Doğru cevap D’dir.

Türkiye Cumhuriyeti, ilk olarak Yunanistan ile gerçekleşen “mübadele” ile Türkiye’ye

Türk soyluları çekmeye çalışmıştır. Doğru cevap A’dır.