Uluslararası Göç ve Çocuk

“Çocuk Göçü Programı”, tarihte ilk kez 1600'lü yıllarda Birleşik Krallık’taki binlerce kimsesiz ya da fakir çocuğun Kanada, Yeni Zelanda, eski Rodezya (bugünkü Zimbabve) ve Avustralya’daki anlaşmalı enstitülere ya da koruyucu ailelere gönderilmesine sebep olmuştur.

Çocukları fakir ve uygun olmayan ortamlardan kurtarmaya ve onlara yurt dışında yeni fırsatlar sunmaya yönelik insani yardım” olarak sunulsa da aslında, Krallığın yetimhanelerde kalan çok sayıda çocuğa yaptığı bakım masraflarını kısma isteği ve belirli topraklarda beyaz Anglo-Sakson nüfusu artırma arzusu olarak planlanmıştır. 

I. Dünya Savaşı nedeniyle yetim kalmış çok sayıda çocuğa bakmakta zorluk yaşayan Osmanlı Devleti, ittifakı olan Almanya ile yaptığı bir anlaşma sonucu gönüllü olan yetim çocukları Alman ailelerin yanında kalıp çırak olarak çalışmaları, bir yandan da Almanya’da eğitim almaları için Almanya’ya göndermeye karar vermiştir

Geleneksel/pasif çocukluk anlayışı (determinist/belirlenimci görüş) çocuğun genellikle yetişkinlerden farklı olan yanlarını vurgulayan ve çocukları yetersiz, sosyalleşmemiş, bakıma muhtaç, öğrenme ve sosyalleşme sürecindeki pasif alıcılar olarak tasvir etmek için kullanan bakış açısıdır.

Aktif çocuk anlayışı, çocukların olumlu özelliklerini ön plana çıkaran, onları yaratıcı, güçlü ve sosyal ilişkileri içerisinde aktif olarak öğrenen, öğrenirken bir yandan da bilgiyi yeniden inşa edip kullanan çocuk anlayışı olarak tanımlanır.

Sosyalleşme sürecinde çocukla ilgili öne sürülen pasif ve aktif çocukluk görüşlerinin ikisini de belli noktalarda zayıf bulan yeni çocukluk sosyolojisine katkılarıyla bilinen en önemli isimlerden biri William A. Corsaro’dur.

(a) Göçmenlerin ve göçmen çocukların, göç serüvenlerinin arkasında gönüllü olarak adlandırılabilecek sebepler yatmaktadır.  Göçmen çocuklar ve aileleri planlı bir şekilde seçtikleri ülkelere istekleri doğrultusunda gitmektedirler. Ancak mülteciler için detaylı bir plan söz konusu değildir. Özellikle can güvenliği tehdit altında olanların mecburen en yakındaki komşu ülkelere (fakir ülkeler olsalar bile) sığınmak zorunda kaldıkları bilinmektedir.

(b) Göçmen çocuklar ve aileleri aksi bir durum olmadığı sürece kendi ülkelerinin yasal korumasından faydalanmayı sürdürmekte ve istedikleri vakit ülkeye geri dönebilmektedirler. Bu durum mülteci çocuklar ve aileleri için tam tersi bir durum izlemektedir.

(c) Günümüzde artık, göçmenlerin pek çoğunun bir bakıma zorunlu sebeplerden dolayı göç ettikleri, mültecilerin zorunlu sebeplerinin ardında ise bir parça da olsa kendi kararlarının da var olduğu tartışılmaktadır. 

(d) Göçmen çocuklar çoğunlukla aile fertleriyle birlikte yasal bir vize başvurusu sonucu yeni ülkeye yerleşmekte ve ülkenin onlara sunduğu göçmen haklarına bağlı olarak bir hayat kurmaktadırlar. Mülteci çocuklar ise aileleriyle ya da kendi başlarına, çoğu zaman yasadışı yollarla, yeni bir ülkeye ulaşmakta ve sığınma başvurusunda bulunmaktadırlar. Sığınma başvuruları sonuçlanana dek varış ülkesinde geçici konumda yaşamaktadırlar ve bu durum onlar için belirsiz bir geleceğe mal olmaktadır.

Refakatsiz çocuklar, her iki ebeveyninden de ayrı olan ve yasa ya da töreye göre, kendisinden sorumlu olan başka bir yetişkin tarafından da bakılmayan çocuklardır. Ayrı düşmüş çocuklar kavramı ise ebeveynlerinden ya da yasal bakıcısından ayrı düşen ancak kendisine refakat edebilecek bir aile yakını yanında kalan çocuklar için kullanılmaktadır.

İnsan tacirleri, çocukları köle olarak ağır işlerde çalıştırabilmekte, satabilmekte, suça bulaştırabilmekte, cinsel istismara uğratabilmekte, fuhuşlarını yapabilmekte, çocuk askerler olarak kullanabilmekte ya da organlarını alabilmektedirler.

Uluslararası evlat edinilen çocukların göçmen çocuklardan farkları, evlat edinildikleri için yeni ülkenin vatandaşlığını kolayca alabilmeleri ve devlet tarafından kabul görmüş olmalarıdır. Ayrıca De Graeve (2015) Belçika’da Etiyopyalı çocukların evlat edinilmesi olgusunu incelemiştir.  Belçika’ da göçmenlere yönelik negatif tutumlar evlat edinilen çocuklara karşı gösterilmemektedir. Hatta evlat edinilen çocukların mağdur gösterilmesi, toplumun az gelişmiş ülkelerden evlat edinmeye teşvik edilmesine yol açmaktadır

Özellikle iki dünya savaşı arasında ve hemen sonrasında yerinden edilme ve sığınma taleplerinde yaşanan artış, Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde, ilk olarak 1950’de BMMYK’nin kurulmasına daha sonra da 1951’de uluslararası bir sözleşme olan Cenevre Sözleşmesi’ nin yapılmasına ön ayak olmuştur

Çocukları hak sahibi olanlar arasında gören ve gösteren ilk yazılı eser olan The Rights of Infants 1797 yılında Thomas Spence tarafından kaleme alınmıştır.

1999 yılında bölgesel bir sözleşme olan ve özellikle çocuk yaşta evlilikleri önlemek için hazırlanan Afrika Çocuk Hakları ve Refahı Sözleşmesi ve işçi çocukların haklarının korunması ve çocuk işçiliğinin önlenmesine yönelik olarak, Uluslararası Çalışma örgütü tarafından Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri Sözleşmesi yayınlanmıştır.

2000 - Çocukların Silahlı Çatışmaya Katılımı ile ilgili İsteğe Bağlı Protokol: Silahlı çatışmaya katılma alt yaşı 18 olarak belirlenmiştir.

2000 - Çocuk Satışı, Çocuk Fuhuşu ve Çocuk Pornografisi ile ilgili İsteğe Bağlı Protokol: Çocukların cinsel istismarına dair farkındalığı artırmak ve devletlerin bu konudaki eylem planlarının geliştirilmesine yönelik hazırlanmıştır. 

2004-ÇocukHaklarınadairSözleşme’nin İletişim Prosedürü ile ilgili İsteğe Bağlı Protokolü: Çocukların ve temsilcilerinin kendi haklarına dair ihlalleri bireysel olarak bildirme hakları doğmuştur.

Yasaların daha erken ergin kabul ettikleri hariç, 18 yaşına kadar her insan çocuk kabul edilmiştir.

En güncel yasal mevzuatlar olarak Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), bu kanunun bir parçası olarak Geçici Koruma Yönetmeliği (GKY) ve Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) bünyesinde yayımlanan Yabancılara Yönelik Eğitim-Öğretim Hizmeti Genelgesi (2014) gösterilebilir. Direkt çocuklara yönelik ise 2005 yılında yürürlüğe girmiş olan Çocuk Koruma Kanunu’ ndan söz edilebilir.

Göçmen çocukların toplumdaki temsilleri genellikle üç nokta arasında gidip gelmektedir. Çocuklar ya mağduriyetleri ile temsil edilmekte ya istenmeyenler ve toplumun geleceği için birer tehdit olanlar şeklinde kodlanmakta ya da yaşları sebebiyle asimile edilebilir olanlar olarak görülmektedirler.

Zorunlu göç mağduru çocukların en çok depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu gibi problemlere sahip olduğu bilinmektedir. Hem kendi ülkelerinde yaşadıkları travmalar hem de sığınma süreçlerinde yaşadıkları stresler bu problemleri yaratmada etkili olmaktadır. Stres bozukluklarına yol açabilecek bir diğer etken olarak da çocukların yaşadıkları ev ve çevrenin olumsuz koşullarda olması, ırkçılık ve ayrımcılığa maruz kalmak gösterilebilir.

 Kültürel senaryolar, başka kültürün insanlarına dair sahip olunan kalıp bilgiler ve ön yargıları temsil etmektedir. Öğretmenlerin de olumsuz senaryolara sahip olmaları, çocuklara dair tutumlarında negatif etkilere yol açabilmektedir

Sosyo ekonomik faktörler ve kültürel tutumlar

İşçi çocuklar ve çocuk gelinler

Sağlık

Dil ve Eğitim

Boş zamanlarını değerlendirme