GÖÇ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

1980’lerle birlikte göç konulu araştırma ve tartışmalarda, göç eden kadınların benzer deneyimleri, hedef ülkelerin iş gücü piyasasında kadınların işlevleri gibi konular öne çıkmaya başlamıştır. 1990’lardan itibaren kadınların konumunun göç sürecinin mağduru şeklinde ifade edilen pasif konum­dan değişimin faili olarak tanımlandıkları aktörlüğe doğru dönüşmesi söz konusu olmuştur (Şeker ve Uçan, 2016). Çünkü kadınları göç sürecinde çoğunlukla fikrine başvurulmayan ancak göçle birlikte uyum­ları beklenen pasif nesneler olarak konumlandıran yanlış yaklaşıma karşın kadınlar aslında göçle birlikte aile sisteminin yeni yaşama uyum göstermesinde de anahtar rolü oynayan etkin öznelerdir. Doğru seçenek C seçeneğidir.

Göçün kadınlaştırılması, iş ve iş gücünün ulusö­tesi hâle getirilmesi süreciyle ve toplumsal cinsiyete dayalı iş gücü piyasalarıyla bağlantılıdır. Zamanla kadın emeğine duyulan gereksinim artış göstermiş­tir. Toplumsal cinsiyete dayalı piyasa düzenlemeleri nedeniyle göçmen kadınların iş deneyimleri erkek­lerin deneyimlerinden çoğunlukla farklıdır (Piper, 2009; Castles ve Miller, 2008). Kadınlar daha çok tekrara dayanan fabrika işleri ve düşük becerili iş­ler gibi en az tercih edilen mesleklerde yoğunlaş­mışlardır. Yine de kısmen imalat sektöründeki dü­şüşün bir sonucu olarak son yıllarda beyaz-yakalı işlere doğru kısmi bir geçiş de söz konusudur. Her şeye rağmen kadınların kişisel istihdamı çoğunluk­la geleneksel bakım rolleriyle ilintilidir. Doğru seçenek C seçeneğidir.

Kadınlar sadece ailenin erkeklerini yani babala­rını veya kocalarını takip ederek göç etmemektedir. İşçi olarak kendileri de göç etmektedirler. Yurt dışında çalışmak ya da eğitim amacıyla göç eden kadın sayısında kayda değer bir artış söz konusudur. Bunun yanında kadınlar aile kurarak evlilik yoluyla göç, aile birleşimleri ya da sığınmacı olarak göç etmektedirler ve sayısal açıdan bu tür göçlerde oldukça önemli bir yere sahip olmaya de­vam etmektedirler.  Doğru seçenek D seçeneğidir.

Toplumsal cinsiyet ilişkilerinin göçün temsilleri üzerindeki etkileri: Toplumsal cinsiyet ilişkilerinin göçün toplumsal sonuçları üzerindeki Avru­pa göç tarihine ilişkin dönemselleştirmeler çarpıtıcı ve cinsiyetçi bir ön yargıyı yansıtır. 1950’lerde yoğunlaşan iş gücü göçünün kit­lesel göç döneminin 1970’lerde sona erme­sine kadar ezici bir çoğunlukla erkeklere iliş­kin olduğu sonraki dönemde ise kadınların aile birleşimi ile göçlerinin ağırlık kazandığı varsayılmıştır. Bu temsil temelde üretici erkek ve ona bağımlı kadınların anlayışını yansıtmaktadır. Aslında çok sayıda kadın, 1970 öncesi yıllarda da bağımsız göçmen­ler olarak göç etmiştir. Aile birleşimleri dö­neminde de birçok genç erkek, bakmakla yükümlü olunan aile bireyleri konumunda göç etmiştir. Cinsiyetçi beklentiler, basma­kalıp modele uymayan göçmenlerin rolleri­nin küçümsenmesine yol açmaktadır. Bu nedenle doğru seçenek C seçeneğidir.

Toplumsal cinsiyet kimlikle­rine uygun erkeklik rolleri ve davranış kalıplarını dayatan ataerkil toplumsal cinsiyet düzeni erkekle­re başkalarına şiddet gösterme, askerlik yapma; aile geçimini üstlenme, himayesi altında bulunan diğer bireyleri koruma; dezavantajları hakkında konuş­mama gibi özellikler dayatabilmektedir. Bu nedenle doğru seçenek B seçeneğidir.

Tek başına cinsiyet her zaman anlamlı bir kategori olmayacaktır. Bununla bir­likte, kadın göçmen ev işçisi, göçmen seks işçisi veya erkek yabancı inşaat işçisi gibi çok yönlü ve sosyal olarak yapılandırılmış kategorilerin önemli bir parçasıdır. Bu tür kategoriler sadece cinsiye­te göre değil, aynı zamanda yaş, sınıf, ırk, etnik köken ve cinselliğe göre de oluşturulur. Bu nedenle doğru seçenek D    seçeneğidir.

Toplumsal cinsiyet ve göç arasındaki karmaşık ve çok boyutlu ilişkileri daha iyi anlamak, özellikle kadın göçmenler için faydaları artıran ve sorunlar ile maliyetleri azaltan daha sağlıklı politikalara yol açacaktır. Bu kapsamda politika geliştiriciler tara­fından göz önünde bulundurulması gereken unsur­lar ve dolayısıyla politikaların temel boyutları şöyle ifade edilebilir:

Kültürel kodlamaların bir ürünü olan toplum­sal cinsiyete ilişkin kalıp yargılar kadın ve erkek arasında toplumsal cinsiyet eşitsizliğine yol açmak­tadır. Bu nedenle doğru seçenek A seçeneğidir.

Sığınmacı

Zulüm veya ciddi zarardan korunmak amacıyla, kendi ülkesi dışında bir ülkede güvenlik arayışında olan ve ilgili ulusal ya da uluslararası belgeler çerçevesinde mültecilik statüsüne ilişkin yaptığı başvurunun sonucunu bekleyen kişiye sığınmacı denir. Sığınmacı, mülteci olarak uluslararası koruma arayan ancak mültecilik statüsüne ilişkin yaptığı başvurunun hükûmet ya da Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından karara bağlanmasını bekleyen kişilerdir. Statüleri resmî olarak tanınmamış da olsa, sığınmacılar menşei ülkelerine zorla geri gönderilemezler ve haklarının korunması gerekir.

1990 Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme

Mültecilere özel korumalar sağlayan, bölgesel mülteci hukuku düzenlemeleri şunlardır:
1969 Afrika Birliği Örgütü Sözleşmesi, 1984 Cartagena Bildirisi, Avrupa
Birliği Ortak Sığınma Sistemi ve Dublin Prosedürü sıralanır. 1990 Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme bu kapsamda değildir.

Sosyal içerme

Sosyal İçerme: Belirli bir topluluk ve toplumun ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel hayatına tam katılıma olanak sağlamak ve bu katılımı gerçekleştirmek amacını taşıyan süreçtir. Sosyal içerme, bireyleri veya toplulukları etkileyen ve içinde yaşadıkları toplumun ekonomik, sosyal ve politik yaşamına tam katılımını engelleyen sosyal dışlanmanın giderilmesini ifade etmektedir. Bu anlamda sosyal içerme kapsayıcı toplum fikrine, insan hakları ve temel özgürlüklere, kültürel ve dinî çeşitliliğe, sosyal adalete, dezavantajlı grupların özel ihtiyaçlarına, demokratik katılıma ve hukukun üstünlüğüne saygıya dayanmaktadır.

Kurumsal

Kurumsal boyut bireylere vatandaş olarak odaklanmakta ve insanlar ile devlet arasındaki ilişkileri açıklamaktadır. Kurumsal ilişkiler medeni, siyasi ve sosyo-ekonomik hakların sunulması ve kullanılması açısından ölçülebilir ve aktif vatandaşlık haklarını içermektedir. Kurumsal boyutta adalete erişim hakkı, kişisel özgürlükler, siyasi gücün kullanılması, kişisel güvenlik hakkı, asgari sağlık hizmeti gibi unsurlar önem kazanmaktadır.

Anomi

Anomi: Sosyal düzenin bozulduğu zamanlarda meydana gelen, toplum ve birey arasında olan bağın kopması ve kültürel ve ahlaki etkileşim hâlinin ortadan kalkması durumudur.

Durkheim

Dayanışma paradigması, Fransız cumhuriyetçi düşünceden geliştirilen dayanışma paradigması, sosyal dayanışma olarak bilinen birey ve toplum arasındaki sosyal bağın kırılmasına işaret etmektedir. Durkheim’ın sosyolojik bakış açısına dayanan paradigmada, sosyal düzen, birey, grup veya sınıf çıkarlarına dayandırılmaktan ziyade dışsal, ahlaki ve normatif olarak tasarlanmıştır.

Weber

Tekelci Paradigma, Avrupa solu üzerinde etkili olan paradigmadır. Hem Weber hem de Marx’a referansla, toplumu baskıcı ve bir dizi hiyerarşik güç ilişkileri yoluyla empoze edilen bir düzenleme olarak görür. Sosyal dışlanmanın bu tekelci ve hegomonik yapılar nedeniyle ortaya çıktığını savunur. Marx, Weber, Marshall ünlü düşünürleri arasında yer alır.

Kültür şoku

John Berry göçmenlerin çoğunluğun baskın kültürüyle kurdukları ilişkilerinde dört farklı kültürel etkileşim stratejisi benimsediklerini ifade etmektedir. Bunlar asimilasyon, entegrasyon, ayrışma ve marjinalleşmedir. Kişinin önceki kimliğinin yerine, yeni ev sahibi toplumun kimliğini ikame etmesi demek olan asimilasyon, çoğunluk kültürü ile güçlü bir ilişki, ancak orijinal kültürle zayıf bir ilişki gerektirmektedir. Entegrasyon ise, göçmenlerin kendi etnik kimliğini sürdürmekle beraber, aynı zamanda hâkim kültürün bakış açılarını da kazanma kapasitesini göstermektedir. Başka bir deyişle hem orijinal hem de çoğunluk kültürüne güçlü bir kimlik duygusunu ifade etmektedir. Ayrışma ile grup kendi kültürünü kaybetmemekte ancak hâkim kültürle de iletişim kurmak istememektedir. Ayrışma çoğunluk kültürüyle zayıf bir bağlantıyı, ancak orijinal kültürle güçlü bir bağlantıyı ifade etmektedir. Marjinalleşme ise göçmenlerin kültürel geçmişini yitirmekle birlikte hâkim kültüre girmeyi de reddetmesini ifade etmektedir.

Çok kültürlülük modeli

Çok kültürlülük modeli göçmenlerin yaşadıkları ülkenin politik normlarına bağlı kaldıkları sürece, ulus devletin çoğunluk ve azınlıkların kendi kültürlerini koruyacağı görüşüne dayanmaktadır. Çok kültürlülük, kültürel çeşitliliğin kabulü ve farklı etnik gruplarının farklı sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarının karşılaması olarak düşünülmüştür. Bu aynı zamanda göçmenler ile toplumun diğer kesimleri arasında eşitliğin sağlanması ve mevcut ayrımcılıkların yok edilmesi için ayrımcılığı önleyici yasaların çıkarılmasıdır.

Yapısalcı Yaklaşım
Göçmenlerin kültürel entegrasyonları asimilasyon, çok kültürlülük ve yapısalcılık gibi üç ana model içinde ele alınmaktadır. Yapısalcı yaklaşım asimilasyon veya entegrasyon süreçlerine odaklanmak yerine, ev sahibi toplumda var olan sosyoekonomik fırsatların, farklılıklarının etnik azınlık gruplarının sosyal entegrasyonu ile nasıl bir ilişkisi olduğunu incelemektedir. Toplumdaki refah, istihdam, eğitim, güç ilişkileri ve ayrıcalıklara göçmenlerin eşitsiz erişimi, göçmenlerin ve etnik azınlıkların sosyal olarak bütünleşmesini etkileyebilecek yapısal kısıtlar olarak görülmektedir. Bu durum gelir dağılımında, istihdama erişim ve mesleki ilerlemede etnik azınlıklara yapısal dezavantajlar yaratmaktadır.

D

E