Giysi Çeşitleri ve Şekilleri

Giyim; sözlük anlamı “Giyilecek şey, elbise’’ olarak tanımlanmaktadı. Giysi çeşitleri kişilerin günlük yaşamları kapsamında içerisinde bulundukları sosyal rollere bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Kişilerin günlük ev yaşamları, çalışma ortamları, toplumsal sorumlulukları içerisinde ortaya çıkan gereksinimleri giysilerinin modellerinden renklerine kadar değişen kritelerde belirleyici olmaktadır. Temel olarak giysi çeşitleri cinsiyete, kullanım alanlarına ve işlevlerine göre üç alana ayrılmaktadır. 

Cinsiyete Göre Giysi Çeşitleri
• Kadın Giyimi: Kadın bedensel yapısına uygun özellikler taşıyan, fiziksel, toplumsal
ve sosyal gereksinimler ile çeşitlenen giysilerdir.
• Erkek Giyimi: Erkek bedensel yapısına uygun özellikler taşıyan, fiziksel, toplumsal
ve sosyal gereksinimler ile çeşitlenen giysilerdir.

Giysilerin cinsel kimlikleri yansıtması, uygarlığın gelişmesi ve erkek egemen toplumların ortaya çıkmasıyla ilgilidir. Tarih öncesi dönemde, giysiler cinsiyet ayrımına işaret etmeyen özellikler taşırken, toprağa yerleşim ve erkek egemen anlayışın etkisiyle, kadın-erkek ayrımı, giysilerde ifade edilmeye başlanmıştır. Bu durum batı toplumlarında, Sanayi Devrimi’ne kadar sürmüştür. Sanayi devrimi sonrası 20. yüzyıldaki modern toplumlarda, yaşamın değişmesi, toplumsal normların, değer yargılarının yoğun eleştirisi, giysilerdeki cinsiyet ayrımını vurgulayan özelliklerin azalmasını getirmiştir. Örneğin, 1920’li yıllarda, Chanel, erkek giysisi olarak kabul edilen pantolon ve tweed ceketleri, kadın giysisinin bir parçası haline getirmiştir. 

Spor Giysiler: Günlük yaşam içerisinde rahatlık ve kolaylık sağlayan, sportif çalışmalarda, seyahatlerde tercih edilen rahatlığı ön plana alan giysi çeşitleridir.
• Günlük Ev Giysileri: Çoğunlukla ev içerisinde kullanılan sade, kullanışlı, rahat modelleri kapsayan giysi çeşitleridir.
• İş Giysileri: Farklı iş ortamlarına göre çeşitlilik gösteren, çalışma koşullarında öncelikle kişinin iş performansını düşürmeyecek ve iş güvenliğini sağlayacak şekilde fiziksel rahatlık sağlayan giysi çeşitleridir.
• Fantezi Giysiler: Davet, kokteyl, nişan, düğün gibi kalabalık toplantı ya da kutlamaların gerçekleştirildiği ortamlarda giyilen şık giysilerdir.

Kişilerin kendilerine yakışan doğru giysileri seçmeleri toplum içindeki davranışları kadar etkileyici bir özelliktir. Cinsiyet, yaş, sosyal çevre, sosyal yaşantı, mevsim ve vücut yapısı gibi birtakım özellikler giyim seçimini etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. 

İnsan vücudu yaşın ilerlemesiyle birlikte değişmektedir. Vücut olgunlaştıkça giysi tercihlerinde uyum ve konfor daha önemli bir ihtiyaç haline gelmektedir. Çocukluk, gençlik, orta yaş ve yaşlılıkta vücut yapısı ve duruş değiştiği için bu yapılara bağlı giyim tarzları, kullanılan kumaş çeşitleri, renkleri ve desenleri, dönem, toplum, toplumsal statü ve giyen kişinin karakterine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Yaşa bağlı olarak metabolizmanın değişmesi ve ağırlığın artmasıyla birlikte vücuda uygun giysi bulmak zorlaşmaktadır. Yaşlandıkça değişik stillerin kullanımı yerine klasik tarzda giyim kullanma olasılığı daha yüksektir. Genel olarak yaşlıların daha koyu renkleri, gençlerin ise canlı renkleri tercih ettikleri bilinmektedir. Örneğin çocukluk çağında kolay yıkanabilen, kolay giyilip çıkarılabilen, dayanıklı, çocukların fiziksel gelişimlerini ve oyun oynamalarını engellemeyecek kumaş ve giyim çeşitlerinin seçilmesi çocuklara bedensel rahatlık sağlarken, canlı renkli, desenli kumaşların doğru seçimi de çocukların ruhsal gelişimlerini olumlu yönde etkileyecektir. Gençlik çağında ise okul giysilerinin yanı sıra,
evde rahat hareket edebilecekleri giysilerin olması gerekmektedir. Okul ve ev giysilerinin dışında, günün modasına uygun renk ve modellere sahip giysiler giymeleri, gençlerin kişilik gelişimlerinin güçlenmesinde ve kendilerine olan güvenlerinin artmasında önemli rol oynamaktadır. Yetişkin kişilerin giyim özelliklerini ise içerisinde oldukları sosyal yaşantı, yaş ve aile yapıları ile ilişkili olarak kişisel tarzları belirlemektedir. Günlük yaşamlarında farklı sosyal ortamlarda bulunmalarından dolayı yetişkinlerde giysi seçimi kriteleri farklılıklar gösterebilmektedir. Yetişkinlerin giysilerinin kumaş ve renk seçiminde saç ve ten renkleri de kişisel tarzların oluşmasında ve yansıtılmasında önemli bir etkendir.

• Yaşanılan toplum içinde, doğru giyim görüşünün ne olduğunun bilinmesi,
Günlük giysi kullanımında, iş yerinde, sokakta, kır gezisinde, çayda, gece eğlencelerinde vb. giyilecek giysilerin kumaş ve modellerinin amaca uygun seçilmesi,
• Kumaş materyallerinin özelliklerine ve bakımlarına ilişkin bilgi edinilmesi,
• Türlü faaliyetler için gerekli giyim giderlerinin, aile bütçesine uygunluğu,
• Çeşitli yaş gruplarına, gelire, işe, iklime göre giyim çeşidi ve sayısının belirlenmesi,
• Kişinin ihtiyacına, en iyi cevap verecek giyim seçimi ve giyim için ne kadar para harcanacağının bilinmesi,
• Kişinin özelliklerine uygun olan giysi seçimi

Mevsimin özelliğine göre de farklı giyim ihtiyaçları ortaya çıkmaktadır. Kış mevsimi, kalın yünlü kumaşlardan yapılmış manto, ceket, etek, pantolon gibi giysi seçimlerini zorunlu kılarken, ilkbahar ve sonbahar mevsiminde havaların düzensiz olmasından dolayı, çok kalın olmayan kumaşlardan yapılmış pardösü, yağmurluk, trençkot, hırka ve bluz gibi giysi çeşitleri seçilmektedir. Yaz mesiminde ise keten, pamuklu ve ipekli kumaşlardan yapılmış elbise, etek, şort, T-shirt gibi giysi çeşitlerinin seçimi rahat ve hafif giysiler oldukları için hareket rahatlığı sağlayacaktır. Bu nedenle günlük yaşam ya da seyahatlerde mevsim ile mevsim değişiklikleri kişilerin giysi seçiminde belirleyici olmaktadır. 

Manto, Mont, Kaban, Pardösü, Trençkot, Tayyör, Ceket, Hırka, Kazak, Bluz, Gömlek, T- Shirt, Yelek, Elbise, Etek, Pantolon, Şort

Palto, Mont, Kaban, Pardösü, Trençkot, Takım, Elbise, Ceket, Hırka, Kazak, Gömlek, T-Shirt, Yelek, Pantolon, Şort

Palto, Mont, Kaban, Ceket, Hırka, Kazak, Bluz, Gömlek, T-Shirt, Yelek, Elbise, Etek
Pantolon, Tulum

Palto kelimesi Fransızca “paletot” kelimesinden gelmektedir. Erkekler tarafından giyilen ve daima “paltoluk” olarak tanımlanan kalın kumaşlardan dikilirler. Yakası kruvaze, takma kollu, kemerli ve kollarında genelde pat olan kalın paltolara “polo” palto, hafif keçeleştirilmiş, çok sağlam kaba yünlü kumaştan yapılmış, tüyleri yatık olan erkek paltolarına ise “loden tarzı” palto denilmektedir. Loden tarzı paltoların arka kısmında
adım atmayı kolaylaştıracak şekilde körük yırtmacı bulunmaktadır. 

Soğuktan korunmak amacıyla kadınların giydikleri üst giyeceğe “Manto” adı verilmektedir. Fransızca “manteau” kelimesinden gelen manto, erkeklerin kullandığı palto giysisi gibi, kalın ve dayanıklı kumaşlardan dikilir. Etek ve yaka dikimlerine göre
değişen modeller, etek boylarına ve kol biçimlerine göre de birçok farklı modele sahiptir. 

Çoğunlukla sonbahar ve kış mevsimlerinde kullanılan palto ve mantolar kaşmir, kaşe, süet, nubuk gibi farklı desen ve dokuya sahip dayanıklı kumaşlardan üretilmektedir.  

Takım elbise ceket, pantolon ve tercihen yelekten oluşan erkek giysisidir. Tayyör ve döpiyes ise ceket ve etekten oluşan kadın giysisidir. İçine bluz giyilebilen takım elbiseler tayyör, bluz giyilmeyen takım elbiselere ise döpiyes olarak adlandırılmaktadır. 

Takım elbise, tayyör ve döpiyes çeşitleri için vücuda yakın-dar ve vücuttan uzak- bol, rahat olmak üzere iki temel ayırım bulunmaktadır. Takım elbise ceketlerinde temel olarak iki form söz konusudur; tek taraflı takım elbiseler monopeto, çift taraflı takım elbiseler ise kruvaze olarak tanımlanırlar. Her iki takım elbise çeşidinin günlük kullanımda ki ifadeleri ve görsel dilleri farklıdır. Monopeto takım elbiseler daha dinamik ve sportif bir yaşam biçimini yansıtırken, kruvaze takım elbiseleri daha ciddi ve klasik bir tarzı yansıtır. 

Takım elbiseleri birbirinde ayıran temel unsurlardan bir diğeri ise düğmelerin kapanış tarzıdır. Üç düğmeli takım elbiseler genelde daha resmi ve dinamik, iki düğmeli takım elbiseler ise daha rahat ve sportif bir etki oluştururlar. 

Dikiş çeşitleri de ceketlerde farklı modellerin oluşmasında önemli bir araçtır. Ceketlerde kullanılan dikiş sistemi ortaya çıkarılmak istenen modelle doğrudan ilişkilidir. Enli dikişler ceket modelinde sportif bir dil yaratırken, dikişsiz veya çıma gazeli (ince kenar dikişli ) dikişler ceket modellerinde resmi ve klasik bir dil oluştururlar.

Ceket modelleri içerisinde en çok tercih edilenler; Blazer ceket ile Klasik ceket modelleridir. Blazer ceketlerde başlangıçta yan ve göğüs ceplerinin dışarıda yer alırken,
günümüzde blazer ceketler hem üstten cepli, hem de kapaklı cepli olabilmektedir. Genellikle göğüs cebinin üzerinde simge niteliğinde bir arma yer almaktadır. Kaşmir
ya da kaşmir karışımı kumaşlardan dikilmiş olabileceği gibi yaza doğru daha ince kumaşlardan ve bükümlü ipliklerden üretilen kumaşlar da kullanılmaktadır. Kruvaze Ceket ise kural olarak bir sırası ilikleme amacıyla kullanılan, bir sırası ise dekoratif olan iki dizi düğmeli modeldir. Bu ceket çeşidi tek sıra kapamalı ceketlere göre daha geniştir
ve genelde kapalı bir klapalı yaka ve kısa yaka açıklığına sahiptir. Ceketler takım elbisenin bir parçasını oluşturdukları gibi aynı zamanda ayrı veya spor giyim öğesi olarak da kullanılmaktadır. 

Üst giyimde tercih edilen bluz genellikle ince pamuklu, keten, ipek, örgü gibi kumaşlardan üretilen kadın giysisi çeşididir. Yaka ve kol modellerine göre birden çok çeşidi bulunan bluzlar günlük yaşamda kumaş cinslerine bağlı olarak gündüz ve gece davetlerinde kadınlar tarafından çoğunlukla tercih edilmektedir. “V” Yaka, Kare Yaka, Dik Yaka, “U” Yaka, Bahriye Yaka, Bebe Yaka gibi çeşitleri bulunmaktadır. 

İç giyim üzerine giyilebilen, bedenin üst ve alt kısmını örten tek parçadan oluşan dış giysi çeşidine elbise denir. Kullanım yer ve amaçlarına göre elbiseler üç ayrı modele sahiptir;
a. Spor Elbise Modelleri
Günlük olarak kullanılan, öncelikle rahat olması amaçlanan, yıkanıp ütülenmesi kolay kumaşlardan üretilen elbise modelleridir. Kumaş olarak yazın keten, poplin, viskon, kot, kışın ise yünlü, pamuklu türü kumaşlar tercih edilirler. 

Yarı fantezi
Yarı fantezi elbiseler öğleden sonra kokteyl, nikah törenleri, özel yemekler, tiyatro,
sinema ve konserlerde giyilebilen, günün modasına uygun kumaşlardan yapılan elegan bir görüntü sağlayan zarif, sade elbise çeşitleridir. 

c. Fantezi
Fantazi elbiseler parlak saten, ipek, şantuk, tafta, organze gibi kumaşlardan dikilen kabarık veya düz dar bedeni saran tuvaletler şeklindedir. Etek boyları çok uzun veya çok kısa olabilir. Fantezi elbiselerde her tür süsleme malzemesi (pul, boncuk, payet gibi) ve süsleme teknikleri (biye, nervür, dantel gibi) kullanılmaktadır. 

Bedenin belden aşağı kısmını örten, paçasız, altı değişik biçimlerde yapılabilen, genellikle kadın giysisi olmasına rağmen farklı kültürlerde geleneksel erkek giyim parçası olarak da kullanılan bir giysi türüdür. Etekler uzunluklarına göre çeşitlilik göstermektedir. 

• Maksi: Belden ayağa kadar olan etek uzunluğudur
• Midi: Beden baldıra kadar olan etek uzunluğudur.
• Diz altı: Belden diz altına kadar olan etek uzunluğudur.
• Diz: Belden diz hizasına kadar olan etek uzunluğudur.
• Diz üstü: Belden diz üstüne kadar olan etek uzunluğudur.
• Mini: Bel ile diz üstü arasında olan etek uzunluğudur.

Medeniyetin ilerlemesi, dokumacılığın başlamasıyla, etek modelleri de çeşitlilik kazanmış, sade etekler, yerlerini volanlı, pilili ve çeşitli model uygulamalı eteklere bırakmıştır. Kullanıldığı yere göre ikiye ayrılan etekler şu şekildedir:
a. Spor etekler
Spor etekler, yürüyüşte, işte ve günün her saatinde giyilebilen, model ve kumaş seçiminde, rahat hareket etmeyi engellemeyen bir etek çeşididir.
Bel ile kalça düşüklüğü arasında bir kesit bulunan eteğe korsajlı etek denilmektedir. Ön ortasında düğmeleri olan eteğe ise önden düğmeli etek denilmektedir.
b. Fantezi etekler
Fantezi etekler, kumaş ve model özelliği ile öğleden sonra giysisi olarak veya balo, düğün v.s. gibi yerlerde giyilen etek çeşitleridir. Lale etek görüntü olarak laleye benzemektedir. Balon etek, belden veya kalçadan sonra genişleyen etek uçlarından toplanarak oluşturulan etek biçimidir. Düz aşağı doğru darlaşan dizin biraz altına kadar olan eteğe kalem etek, dikilmiş kumaş katlarından oluşan eteğe ise pilili etek denilmektedir. 

Pantolon, Fransızca bir kelime olup belden başlayan ve genellikle paçaları ayak bileklerine kadar inen giyecek olarak tanımlanır. Pantolonlar uzunluklarına göre çeşitlilik göstermektedir. 

• Normal Boy: Belden ayak bileğinin aşağısına kadar olan pantolon uzunluğudur.
• 7/8 Boy: Belden bileğin biraz üstüne kadar olan pantolon uzunluğudur.
• Kapri: Belden baldıra kadar olan pantolon uzunluğudur.
• Bermuda: Belden diz hizasına kadar olan pantolon uzunluğudur.
• Şort: Bel ile diz arasında kalan pantolon uzunluğudur.

İç çamaşırı, insan sağlığı ve temizliği ile yakından ilgili olan önemli bir giysi çeşididir. Kadın, erkek ya da çocuk iç giyimleri direk olarak insan tenine giyildiği için mevsime uygun olarak ince pamuklu ya da yünlü dokumalar kullanılmalıdır. Bunlar hem karde,
hem penye, hem de merserize olabilmektedir. Karde ve ince yün iç çamaşırları genelde kış için, merserize, penye çamaşırlar ise yaz için uygundur. Sağlık açısından, iç çamaşırlarının teri emmesi, emdiği teri bir an önce buharlaştırması, kışında soğuğa karşı koruması gerekmektedir. Bu açıdan yazın giyilecek iç çamaşırlarının, merserize türü olmaları tercih edilmelidir. Günümüzde artık nano-teknoloji sayesinde mikrop tutmayan kumaşlardan yapılan iç çamaşırları üretilmektedir. Sık sık yıkanabilen, vücudu saran iç giyimlerde sentetik kumaşlar sağlık açısından tercih edilmemelidir. Külot, korse Sütyen,  Fanila – Atlet, Jartiyer, Jüpon Kombinezon, Gecelik – Sabahlık – Röb de Şambr, Pijama, Mayo- Bikini iç giyim ögeleridir.