Finansal Yönetim ve Finansın Temel İlkeleri

Finans; kişi ya da kurumların faydalanabileceği fon (para ya da sermaye) anlamındadır.

Finansman; gereksinim duyulan fonların sağlanmasını, finansal yönetim ise hem gereksinim duyulan fonların belirlenerek sağlanmasını, hem de bu fonların en etkin biçimde yönetilmesini ifade eder.

Finansal yönetim; birey ya da kurumların nereden, nasıl finanse edileceği ve sağlanan fonların nasıl kullanılacağı ile ilgili bir bilim dalı olarak tanımlanabilir. Finansal yönetim; bireylerin finansal yönetimi, işletmelerin finansal yönetimi ve kamunun finansal yönetimi olarak üç temel alanda ele alınabilir. Her alan için finansal yönetimde farklılıkların olması kaçınılmazdır; ancak finansal yönetimin temel ilkeleri her alan için değişmemektedir.

Duran Varlıklar: Makine, bina, araç ve gereçler gibi mal ve hizmet üretimde kullanılan bir yıldan fazla işletmeye fayda sağlayan varlıklardır. 
Dönen Varlıklar: Para, menkul değerler, alacaklar ve stoklar gibi en fazla bir yıl içinde paraya dönüşen varlıklardır.

Maddi Olmayan Varlıklar: Teknik uzmanlık, marka ve patentler gibi herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan, ancak işletmeye fayda sağlayan varlıklardır.

Proje fikrinin hayata geçirildiği ilk aşamada genellikle fazla bir varlığa gereksinim duyulmamaktadır. Daha sonraki aşamalarda hem kısa süreli hem de uzun süreli varlıklara ihtiyaç büyümektedir. Örneğin , bugün piyasa değeri trilyon dolar seviyelerinde olan Microsoft firması bir motel odasında, Apple firması ise bir garajda doğmuştur.

Uzun süreli varlıkların temel özellikleri şu şekilde özetlenebilir;
• Büyük harcamaları gerektirir,
• Kararlardan geri dönülmesi yüksek maliyet oluşturur,
• Sürenin uzun olması nedeniyle esneklik düşük olur,
• Likiditesi düşüktür,
• Bölünemez nitelik gösterir

Likidite: Bir varlığın kısa süre içinde değerinden önemli bir şey kaybetmeksizin paraya dönüşebilme özelliğini gösterir.

Bölünemezlik: Bir varlığın küçük miktarlarda arttırılıp azaltılabilme özelliğini ifade eder. Dönen varlık kalemleri bölünebilir nitelik gösterir. Örneğin alacakları artırmak ya da azaltmak kolaydır. Ancak bir makinenin çalıştırılabilmesi için tüm parçalarının tamam olması gerekir, bir parçası eksik olursa makine çalıştırılamaz.

Dönen varlıklar, işletmede en fazla bir yıl içinde paraya dönüşebilen varlıklar için kullanılan bir kavramdır. Çalışma sermayesi de denilen dönen varlıklar, ürün ya da hizmet üretimi için kullanılan sabit varlıkların çalıştırılması için gereklidir. Para ve para benzerleri, menkul değerler, alacaklar ve stoklar başlıca dönen varlık kalemleridir.

İşletmeler bir taraftan likiditelerini korumak, diğer taraftan getiri sağlamak üzere atıl fonlarını geçici olarak menkul kıymetlere yatırabilirler. Menkul kıymetlere yatırım, işletmelerin kısa süreli fon fazlalığını değerlendirmek üzere yapmış oldukları geçici yatırımlardır. Diğer işletmeler için doğal olan bu durum, yenilikçi, genç girişimler için istisnai bir durumdur. Girişimlerin ilk evresinde genellikle nakit akışları henüz pozitif olmamaktadır.

Dönen varlıkların riski ve getirisi duran varlıklara göre daha düşük olur.
Dönen varlıkların likiditesi duran varlıklara göre daha yüksek olur.

Getiri: Yapılan bir yatırımdan belirli bir dönemde elde edilen gelirdir.
İstenen Getiri: Bir yatırımcının yatırımdan beklediği en az getiri oranıdır.
Beklenen Getiri: Belirli bir dönem getirileri ile bu getirilerin gerçekleşme olasılıkları çarpılarak elde edilen getirilerin toplanmasıyla bulunan değerdir.

Kabul edilebilir minimum getiri ise, girişimin finansman yapısına ve girişim konusunun riskine bağlı olarak belirlenir. Risk arttıkça istenilen getiri de artmalıdır.

Genellikle bir girişimin oluşum sürecindeki altı temel faaliyet gösterilmektedir. Bu faaliyetler şunlardır:
• Yatırım fırsatlarının belirlenmesi (opportunity identification)
• Gerekli kaynakların sağlanması (securing resource)
• Anahtar pozisyonların belirlenerek çalışma ekibinin oluşturulması (building a team)
• Girişimin yasal yapısının belirlenmesi (venture formation)
• Hizmet veya ürünün pazara göre uyumlaştırılması (refining product or service for market)
• Faaliyetin finansal başarısının değerlendirilmesi (assessing financial feasibility)

Menkul Değer: Sermaye Piyasası Kanununa göre ortaklık ya da alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel getiri getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen kıymetli evrak olarak tanımlanmaktadır.

Asimetrik Bilgi: Herhangi bir finansal işlemde tarafların eşit bilgiye sahip olmaması durumunu ifade eder. Örneğin, girişimci girişimin gelecekteki performansı konusunda fon sunacaklardan daha fazla bilgiye sahiptir.

Temsil Maliyeti: İşletmelerde sahiplik ile yönetimin birbirinden ayrılması nedeniyle ortaya çıkan çıkar çatışmasının yarattığı
maliyettir.

Yüksek büyüme hızına sahip, genç girişimlerin finansmanında banka kredilerinin kullanılması , işin doğası gereği, sık görülen bir durum değildir. Yeni girişimlerin bir geçmişe sahip olmaması, başarılı olup olmayacağının bilinememesi, teminat gösterilecek varlıklarının olmaması gibi nedenlerle banka kredilerinden faydalanmaları çok mümkün görünmemektedir

Entelektüel Sermaye: İşletmeye piyasada rekabet avantajı sağlayan işgörenlerin bildiği her şey olarak tanımlanabilir. Bir
işletmenin maddi olmayan varlıklarının -örgütsel sermaye ve insan sermayesi gibi iki farklı bileşenin - ekonomik değeridir.

Teknoloji temelli yeni girişimler, teminat olarak gösterilebilecek maddi varlıklara değil, entelektüel sermayeye sahiptirler. Örneğin entelektüel sermaye yönü ağırlıklı olan Microsoft gibi işletmelerin piyasa değeri defter değerlerinin 10-15 katıdır. İşletmelerin defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farkın en önemli kaynaklarından biri o işletmenin entelektüel sermayesidir. Entelektüel sermaye ağırlıklı girişimlerin kredi değerliliğini belirlemek zordur. Yüksek teknoloji riski, bilgi asimetrileri ve düşük teminat, fon sağlanmasında büyük kısıtlar oluşturabilmektedir. Kredi kurumları alınan kredinin aşırı risk alınarak yanlış kullanılmasından endişe duydukları için teminata daha çok önem vermektedirler. Yeni girişimlerin finansman ihtiyaçları pazarın yapısına bağlı olarak da değişiklik gösterecektir. Pazarın büyüklüğü, büyüme hızı ve pazara giriş kolaylıkları finansman ihtiyacını farklılaştıracaktır. Pazarı geniş ve hızlı büyüyen bir özellik gösteriyorsa girişimin kârlı hale gelmesi için uzun zaman gerektirmeyeceği için finansman ihtiyacı azalacaktır.

Yeni teknolojiler ya da yeni fikirler üreten ve gelişme potansiyeli yüksek olan girişimlere özkaynak ya da özkaynak benzeri yapılan yatırımlara girişim sermayesi, girişim sermayesi sağlayan kişi veya kurumlara da girişim sermayedarı denilir. Yüksek riske karşılık yüksek getiri beklentisiyle hareket edilen bu finansman ve yatırım modelinde; alınan riskin başarıya dönüşmesi durumunda hem girişimci hem de girişim sermayedarları yüksek kazançlar  sağlayabilmektedirler. Bu model temelde ortaklığa dayanmaktadır

Bilgi asimetrisi veya asimetrik bilgi problemi, bir tarafın diğerine göre daha iyi veya daha fazla bilgi sahibi olmasının alım satım işlemlerinde verilen kararların rasyonellikten uzaklaşılmasına yol açmasıdır.

Ters seçim, asimetrik bilgi olgusunun yarattığı bir sorundur. Örneğin, kredi kuruluşları her zaman düşük riskli birimlerle yüksek riskli birimleri ayırt edememektedir. Bu nedenle piyasada faizler ortalama oranda belirlenir. Bu durumda güvenilir birimler olması gerekenden yüksek; güvenilir olmayan birimler
olması gerekenden düşük faiz ödeyecek ve bu durumda krediler güvenilir olmayan veya daha riskli olan birimlere yönelecek, bankalar ters ya da yanlış seçim yapacaktır. Buna ters seçim problemi denir. Ekonomist Akerlof’un teşbihiyle “limon problemi” olarak da bilinir. Akerlof pazardan alınan limonun eve getirilip kesilinceye kadar sulu olup olmadığının bilinemeyeceğine, bu nedenle de ters seçim yapılma olasılığının yüksek olmasına atıf yapar .

Melek Yatırımcılar: Ağırlıklı olarak çekirdek ya da başlangıç aşamasındaki genç girişimlere doğrudan sermaye sağlayan yatırımcılardır.

Girişim Sermayesi Şirketleri: Gerçek ya da tüzel kişi yatırımcılardan topladıkları fonları genç girişimlere aktararak yöneten şirketlerdir.

Girişim sermayesi şirketlerinin temel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir(Metrick ve diğerleri, 2011:s.31):

• Girişim sermayesi şirketleri finansal aracılık fonksiyonu görürler; girişim sermayedarlarından sağladıkları fonları girişimlere yatırırlar,
• Girişim sermayesi şirketleri sadece halka açık olmayan girişimlere yatırım yaparlar,
• Girişim sermayesi şirketleri, girişimleri sadece finansman açısından destek değil aynı zamanda yönetsel destek de verirler,
• Girişim sermayesi şirketlerinin öncelikli amacı, destek verdiği girişimlerden maksimum getiri sağlayarak ayrılmaktır,
• Girişim sermayesi şirketleri, girişimlerin içsel büyümesi için finansman desteği sağlarlar,
• Girişim sermayedarları destekledikleri girişimlerin kâr ve zararına ortak olurlar,
• Girişim sermayesi kısa dönemde likit olmayan, genellikle 5-10 yılı kapsayan uzun süreli bir yatırım yaparlar,
• Girişim sermayesi şirketleri; özel girişim sermayesi şirketleri, finansal kurumlara ait risk şirketleri, finansal kurumlara ait olmayan girişim sermayesi şirketleri, devletler tarafından desteklenen küçük ve orta boy firmalara finansman sağlamak üzere kurulan şirketler şeklinde olabilmektedir.

Bir proje fikrinin uygulamaya konma sürecinde, diğer bir ifade ile projenin uygulanabilirliği, projenin iyi bir pazar oluşturup oluşturamayacağı konusunda
riskin en yüksek olduğu süreçte gerekli olan sermayeye çekirdek sermaye denilmektedir. Bir iş fikrinin ürüne dönüştürülebilmesi için uzun bir araştırma ve geliştirme dönemi söz konusu olabilmektedir. Çekirdek sermaye, prototipin yapımı, pazar araştırması gibi ürünün piyasaya sürülmeden önceki etkinliklerin finansmanında kullanılabilmektedir.

Çekirdek sermaye yatırımları çok riskli yatırımlardır; potansiyel riskler arasında şunlar sayılabilir(Wilson ve diğerleri, 2013:56; www.yoikk.gov.tr. 3.03.2013):
• Ürünün kısa ömürlü olması,
• Rekabetle ilgili bilgi eksikliği,
• Ürünün piyasaya, piyasanın kabul edebileceğinden önce sürülmesi,
• Ürünün piyasaya rakiplerden sonra sürülmesi,
• Finansal denetim eksikliği.
Bu aşamada nispeten daha düşük tutarlarda sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır. Girişimin bu şekilde bir finansman sağlayabilmesi için projenin hızla
büyüyebilme kapasitesine sahip olması gerekir. Bu tür finansman genellikle melek yatırımcılar tarafından finanse edilmektedir.

Kısa süredir faaliyette bulunan girişimlerin finansmanında kullanılan finansmana başlangıç finansmanı denilmektedir. Başlangıç aşamasında kurucu ve kilit personel firmanın ana çalışanlarıdır ve finansman ihtiyacı genellikle büyük değildir. Eğer girişimin ilk aşaması başarılı ise ürün geliştirme, pazar araştırma, yönetim takımını oluşturma, iş planını geliştirme sürecine girilecektir. Çekirdek finansmanına kıyasla riskin görece daha düşük olması GSŞ’nin daha çok bu aşamada bulunan girişimlerle ilgilenmesine neden olmaktadır. Genellikle başlangıç sermayesi yatırımlarının finansmanı 3-5 yıl sürmektedir.

Pazara sürülen ürünün veya hizmetin pazardaki üstünlüğünü sağlayacak bir marka imajı ve önemli bir pazar payı için kullanılan finansmandır

Köprü Finansmanı; Girişim halka açılacak yapıya büründüğünde halka açılıncaya kadar faaliyetlerini sürdürebilmesi için sağlanan finansmana köprü finansman denir. Köprü finansmanı, 6 ay ile bir yıl içinde halka açılacak girişimlere kullandırılmaktadır. Bu aşamada girişimler daha istikrarlı bir yapıya bürünmektedir.

Girişimin Kendi Yönetimi Tarafından Alınması: Şirket yönetim kadrosunun işletmenin tamamını ya da bir kısmını ele geçirmek için sağladıkları finansmandır

Geleneksel olarak işletmelerce benimsenen başlıca amaçlar şunlardır;

• Ürün ve hizmet üreterek toplum refahını arttırmak,
• İstihdam yaratmak ve sürekli kılmak,
• İşletmenin sürekliliğini sağlamak,
• Üretimi ve satışları arttırmak,
• İşletmenin piyasa payını arttırmak,
• İşletmenin büyümesini sağlamak,
• İşletmenin kârını maksimum yapmak,
• İşletmenin piyasa değerini maksimum yapmak.

Finansal Yönetimin temel ilkeleri;

1. Risk-getiri dengesi sağlanmalıdır
2. Para zaman değerine sahiptir
3. Kârdan ziyade nakit akışı önemlidir
4. Nakit akışlarındaki artış dikkate alınmalıdır.
5. Rekabetin yoğun olduğu piyasalarda kârlı projeler bulmak zordur.
6. Sermaye piyasalarının yapısı önemlidir
7. Temsil maliyeti sorunu dikkate alınmalıdır.
8. Finansal kararlarda vergilerin etkisi göz önünde bulundurulmalıdır.
9. Tüm riskler eşit değildir