Girişimcilik Ekosistemi

İthalatı finanse etmek için döviz, döviz elde etmek için de mal ve hizmet ihraç etmek gereklidir. Yani ithalatın finansmanı ihracattır. İhracatçı firmalar sadece yurt dışı için mal ve hizmet üretmezler. Öncelikle yurt içi ihtiyacı, sonrasında da yurt dışı tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere üretim yaparlar. Firmalar ne kadar çok üretir ve satarlarsa, “sürdürülebilir karlılık ile işletme değerini en yükseğe çıkarmak” olan varoluş amaçlarına ulaşmış olacaklardır. Firmaların ürettikleri malı satabilmeleri için de gelirle desteklenmiş ihtiyacın olması gerekir.

Girişimcilik, mal ve hizmet üretmek üzere ticari yapı oluşturma sürecidir. Bu girişim faaliyeti daha önce olmayan ticari bir yapı oluşturma şeklinde olabileceği gibi, hali hazırda var olan bir ticari yapıyı satın alma ya da ortak olma şeklinde de olabilmektedir.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) – Eurostat Girişimcilik Göstergeleri Programı’nın girişimcilerin kavramsal tanımını şu şekilde yapmıştır:

“Girişimciler, yeni faaliyetler, süreçler veya pazarları keşfederek, ekonomik faaliyetin yaratılması veya genişletilmesi yoluyla değer üretmeye çalışan kişilerdir”

Girişimcileri, girişim faaliyetlerine yönlendiren temel nedenler şunlardır:
1. Kendi işini yapmak,
2. Daha çok gelir elde ederek servetini artırmak,
3. Büyüyerek piyasa payını artırmak,
4. Rekabette kalabilmek

Türk Dil Kurumu, ekosistem kavramını “Belirli bir alanda bulunan canlılar ile bunları saran çevrenin karşılıklı ilişkileri ile meydana gelen ve süreklilik gösteren ekolojik sistem” şeklinde tanımlamıştır. Yani ekosistem kısaca “canlılarla çevrelerinin sürekli etkileşimi ile oluşan sistem” olarak da ifade edilebilir.

Ekosistem, birbirleriyle etkileşime girerek bir topluluk oluşturan bireyler, gruplar, organizasyonlar ve kurumlar olabilen farklı unsurlardan oluşmaktadır. Aynı zamanda bu aktörlerin nasıl çalıştığı ve aralarındaki bağlantıyı etkileyen çevresel belirleyiciler de olabilmektedir. Girişimcilik ekosistemlerinde bunlar yasalar, politikalar veya kültürel normlar olabilmektedir. (Kreuzer and Others, 2018, p.10)

Ekosistem, ne kadar iyi organize edilmişse, var olan üreticilerin üretimlerini artırmaları ve yeni üreticilerin de iş hayatına dâhil olmaları ve iş hayatında kalabilmeleri o kadar kolay olacaktır.

Girişimcilik Ekosistemi, iş hayatının faaliyette bulunduğu ekonomik koşulları belirleyen yapı olarak tanımlanabilir.

 Kreuzer ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada girişimcilik ekosisteminin temel unsurları;
• İş ve yatırım çevresi,
• Etkileşen aktörler,
• Gelişen kültür ve tutumlardır.

Isenberg tarafından geliştirilen modele göre girişimcilik ekosistemi altı temel elementten oluşmaktadır;

• Kamusal Yapı
• Piyasa Yapısı
• Finansal Sistem
• Beşeri Sermaye
• Alt-Yapı Olanakları
• Kültürel Yapı

Günümüz ekonomilerinde üç tür ekonomik sistem ülke ekonomilerine yön vermektedir:

• Piyasa Ekonomisi Sistemi
• Sosyalist Ekonomi Sistemi
• Karma Ekonomi Sistemi

Piyasa Ekonomi Sistemi’nde ne üretileceği, ne kadar üretileceği, nasıl üretileceği ve üretilen mal ve hizmetlerin nasıl paylaşılacağı kararını piyasa sistemini yönlendiren “fiyat mekanizması” verecektir.

Devlet, hiçbir şekilde ticari mal ve hizmet üretmemektedir. Topladığı vergilerle birtakım kamu hizmetlerini (iç ve dış güvenlik hizmetleri, adalet hizmetleri, belediye hizmetleri, kanunların yürütülmesini sağlamak ve denetlemek amacıyla merkezi ve taşra teşkilatlarının vermiş olduğu hizmetler gibi…) yerine getirmektedir. Mülkiyet hakkı vardır. Yani insanlar daha çok çalışıp daha çok kazanıp servetlerini (menkul ve gayrimenkul varlıklar satın alarak) artırabilmektedirler. Ticari mal ve hizmet üretim tamamen özel girişimlerle gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla piyasa ekonomisi ticari mal ve hizmet üretiminde tek söz sahibinin özel girişimin olduğu ekonomik sistemdir. Devlet ekonominin ihtiyaçlarına göre belirleyeceği stratejiler çerçevesinde oluşturduğu uygulamalarla girişim faaliyetlerini artırıcı tedbirler alabilecek ve üretimi artırabilecektir. Yani girişim ve yatırım faaliyetlerinin en üst düzeyde gerçekleşmesini sağlayacak girişimcilik ekosisteminin oluşturulmasında devlet önemli bir taraf olmaktadır

Sosyalist Ekonomi Sisteminde ne üretileceği, ne kadar üretileceği, nasıl üretileceği ve üretilen mal ve hizmetlerin nasıl paylaşılacağı kararını “devlet” verecektir. Devlet ülkedeki her şeyin sahibidir ve halkın mülkiyet hakkı yoktur. Yani insanların, daha çok çalışarak daha çok kazanma ve servetlerini artırma imkânları yoktur. Bu sistemde her türlü mal ve hizmet devletin kurduğu ve sahibi olduğu tesislerde üretilmektedir. Özel sektör, yani özel girişimcilik yoktur.

Günümüzde neredeyse tüm dünyada Karma Ekonomik Sistem uygulanmaktadır. Yani hem devletin hem de özel girişimin üretim yaptığı bir ekonomik yapı söz konusudur. Karma ekonomik sistem uygulamakla birlikte, bazı ülkeler piyasa ekonomisine daha yakın bir ekonomik sistem uygularken (ABD, Almanya İngiltere, İtalya, Japonya gibi…) bazı ülkeler ise sosyalist ekonomiye daha yakın ekonomik sistem uygulamaktadır (Çin, Rusya, Küba, Vietnam gibi…). Türkiye de piyasa ekonomisinin ağırlıklı olduğu Karma Ekonomik Sistem uygulanmaktadır.

Kamusal Yapı ve Yasal Düzenlemeler, aşağıdaki başlıklar altında incelenebilir;
• Makro Ekonomik Durum
• Devlet Yapısı ve Siyasi İstikrar
• Ulusal ve Uluslararası Mevzuat
• Yatırım Alt-Yapı Olanakları
• Devlet Teşvik ve Destek Sistemi

Makro Ekonomik durum kapsamında analiz edilmesi gereken temel değişkenler şunlardır;  

• Büyüme,
• Fiyat İstikrarı,
• Faiz Oranları,
• İşgücü Piyasası,
• Kişi başına GSYH,
• Dış Denge.

GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) belli bir dönem içinde (genellikle 1 yıl) ülkenin sınırları içerisinde üretilmiş olan nihai malların ve hizmetlerin parasal değerini ifade eder. Bir ülkenin GSYH’si ne kadar büyükse o ülke o kadar çok üretiyor demektir.

Büyüme, ülkenin bir yıldan bir sonraki yıla üretim gücündeki artışı ifade eder. Bu da bir yıldan diğer yıla GSYH’nin reel değerindeki artışla ölçülür.

Büyüyen bir ülkenin üretim gücü ve buna bağlı olarak gelirleri de artıyor demektir. Bu durum o ülkenin dinamik ve gelişen bir ekonomiye sahip olduğunu gösterir. Böyle bir ortamda girişimci ve yatırımcılar da cesaretli olacak ve büyüyen bu piyasada üretici olarak var olmak isteyeceklerdir. Büyüyen ekonomilerde iş hacmi de büyüyecektir. Bu da yeni girişim ve yatırım olanakları demektir. Ayrıca böyle ekonomilerde girişimciye ve yatırımcıya yönelik sağlanan kolaylıklar da maliyet düşüşlerine neden olacak ve bu durum girişim ve yatırım faaliyetlerinin artmasına neden olabilecektir.

Enflasyon, fiyatlar genel düzeyindeki artışları ifade ederken, deflasyon ise fiyatlar genel düzeyindeki azalışları ifade etmektedir. Fiyat istikrarsızlığı durumunda girişimci ve yatırımcı gelecekte üretip satmayı düşündükleri mal ya da hizmetin fiyatı ile ilgili öngörü  yapamayacaktır.
Şu anki fiyat ve maliyet yapısına göre kârlı görünen bir girişim faaliyeti girişimcinin, gelecekte fiyatların düşmesi (deflasyon) ya da maliyetlerin artması (maliyet enflasyonu) durumunda zararla yüz yüze kalmasına neden olabilir.

Girişimin finansmanının dış kaynaklardan karşılandığı durumda faiz oranları en önemli makroekonomik değişken olmaktadır. Yüksek faiz oranı durumu kredi ve girişimin maliyetini arttıracağı için girişimin daha düşünce aşamasında yapılmamasına neden olabilecektir. Hele ki istikrarsız bir faiz oranı süreci yaşanıyorsa, maliyetlemede sorunlar olacak ve girişimin gerçekleştirilmesi zorlaşacaktır.

Girişim faaliyeti sonucunda oluşturulacak üretim yapısının en önemli girdilerinden birisi de işgücüdür. İşgücü piyasası, işgücü arzı ve işgücü
talebinin, diğer bir deyişle işçi ve işverenin bir araya geldiği yerdir. İşgücü talebi ve arzı uygulanacak ücret düzeyini belirleyecektir. İşgücü arz ve talebinde meydana gelecek artış ve azalışlar ücretleri etkileyecektir. İşsizliğin arttığı ekonomilerde ücretler düşerken, işsizlik azaldıkça ücretler yüksek olacaktır. Ücretlerin yüksek olması girişimcinin maliyet belirleme sürecinde yüksek maliyetlerle karşılaşmasına neden olabilecektir. Özellikle de emek yoğun üretim gerçekleştirilecekse işçilik maliyetleri girişimci açısından önemli bir olumsuzluk olacaktır. Ücretlerin düşük olması ise olumlu etki yapacak ve girişim faaliyetlerinin artmasına neden olacaktır. 

Son yirmi yılda Çin’in dünya ekonomisindeki yükselişinin temelinde yatan etken işçilik maliyetlerinin çok düşük olmasıdır. İşgücü piyasası
ile ilgili önemli bir konu da ülkede istenen nitelikte ve nicelikte işgücünün olup olmamasıdır. Nitelikli işgücüyle ilgili sıkıntıların yaşandığı bir ekonomide bu işgücüyle ilgili ücretler de yüksek olacaktır.

Kişi başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH), GSYH değerinin ülke nüfusuna bölünmesiyle elde edilen değerdir. Kişi başına GSYH’deki artışlar bir ülkede insanların gelir düzeylerinin arttığını gösterecektir. Gelirleri artan insanlar da daha fazla tüketim yapabilecektir. Böylece mal ve hizmet ihtiyacı artacak ve piyasa büyüyecektir. Bu da girişim faaliyetlerinin artmasına neden olacaktır. Diğer taraftan gelirlerin artması insanların tasarruflarının da artmasına neden olabilecektir. Ödünç verilebilir fon arzının en temel kaynağı olan tasarruflardaki bu artış faizlerin düşmesine neden olacaktır. Faizlerin düşmesi de kredi maliyetlerinin düşmesine ve bu maliyet azalması da girişim faaliyetlerinin artmasına neden olacaktır. Tersine kişi başına GSYH’deki azalışlar ise tüketimin ve tasarrufun azalmasına neden olurken, girişim faaliyetlerinin de azalmasına neden olacaktır.

Dış Denge, bir ülkenin döviz gelirlerinin döviz giderlerine eşit olması demektir. Bir ülke ekonomisi için bu, istenen bir durumdur. Ancak dış dengesizlik durumu varsa, bunun ekonomideki girişimciler açısından farklı etkileri olacaktır. Ülkenin döviz gelirinin, giderinden fazla olması “dış fazla” olarak yorumlanır. Dış fazla durumunda ülkede döviz miktarı artacak, döviz kuru düşecek ve milli para  eğer kazanacaktır. Bu durum, ihraç ürünlerinin döviz cinsinden fiyatının artmasına neden olacak ve ihraç ürünlerinin satışında bir rekabet dezavantajı yaratabilecektir.

Bununla birlikte bu durum ithalatın da döviz cinsinden ucuzlamasına neden olurken, milli para cinsinden ithal girdinin fiyatının düşmesine neden olacak ve girişim faaliyetlerinin artmasına neden olabilecektir. Ülkenin döviz gelirinin, giderinden az olması “dış açık” olarak yorumlanır.  Dış açık durumunda, ülkeden daha fazla döviz çıkışı olacağından döviz miktarı azalacak, döviz kuru yükselecek ve milli para değer kaybedecektir. Bu durum ihraç ürünlerinin döviz cinsinden fiyatının azalmasına neden olacak ve ihraç ürünlerinin satışında bir rekabet avantajı yaratabilecektir.

Girişim sürecinde girişimcilerin karşı karşıya oldukları temel ulusal ve uluslararası mevzuat düzenlemeleri şunlardır:
• Ticaret Mevzuatı
• Rekabet Mevzuatı
• İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı
• Bankacılık, Sigortacılık ve Sermaye Piyasası Mevzuatı
• Sağlık ve Çevre Mevzuatı
• Adli Mevzuat
• Vergi Mevzuatı
• Gümrük Mevzuatı
• Tüketici Hakları Mevzuatı
• Fikri Mülkiyet Hakları Mevzuatı
• Teşvik ve Destek Mevzuatı

Günümüz uluslararası ticaret mevzuatının yönlendirilmesinde temel kuruluş Dünya Ticaret Örgütü’dür (WTO) dur.

Girişimcilik ekosistemi içerisinde önemli kamusal yapı oluşumlarından birisi de yatırım altyapı olanaklarıdır. Özellikle kuruluş yeriyle ilgili planlamalarda maliyet ve verimlilik avantajı sağlayacaktır. Bununla birlikte;

• Ulaşım altyapısı olanakları
• İletişim ve bilgi altyapısı olanakları
• Enerji altyapısı olanakları
• Araştırma – geliştirme altyapı olanakları
• Teknik ve mesleki danışman ve uzman altyapı olanaklarından söz edilir.

Türkiye’deki KOSGEB, İŞKUR, Kalkınma Ajansları, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı uzman kuruluşlar yanı sıra ticaret ve sanayi odaları, meslek odaları ve iş dernekleri gibi sivil toplum kuruluşları sahip oldukları deneyim ve istihdam ettikleri uzmanlarla girişimcilerin cesaretlendirilmesi ve doğru yönlendirilmesi açısından çok önemlidir. Bir ülkede bu tür yapılanmaların varlığı ve etkin çalıştırılması girişimcilik faaliyetlerinin artmasını sağlayacaktır 

Girişimcilik ekosisteminin diğer önemli unsuru sermayedir. Sermaye yapısı, basitçe girişimcilik ekosistemi açısından girişim ve yatırım faaliyetlerinin finansman olanaklarını ifade etmektedir. Geniş anlamda Sermaye, ülkede bulunan fiziksel, finansal ve beşerî sermayeyi ifade edecektir.

Türkiye, kurulduğundan bu yana büyümek ve kalkınmak çabasında olmuştur ve bugün dünyanın en büyük 20 ekonomisinden biri konumundadır.

2018 yılında 28.852 tüzel kişi ve 13.129 gerçek kişi statüsünde olmak üzere en çok “Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı” iktisadi faaliyet kolunda şirket kurulmuştur.

Kapanan şirket sayılarına göre de “Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı” faaliyet kolu ilk sırada yer almıştır.

2018 yılında yabancı ortaklı şirketlerin anonim şirket türünde olanlarda yabancı ortaklarının içinde ilk beşte sırasıyla İran, Almanya, Suudi Arabistan, Azerbaycan ve Hollanda yer alırken, Limited şirket türünde ise ilk beşte sırasıyla, Suriye, Suudi Arabistan, İran, Ürdün ve Mısır yer almıştır.

Startup, yeni girişimci anlamına gelmektedir

Küresel Girişimcilik Endeksi – GEI, ülkelerdeki girişimcilik ekosisteminin yapısının önemli bir göstergesidir. Küresel Girişimcilik Endeksi aşağıda sıralanan 14 adet bileşen çerçevesinde oluşturulmaktadır:
1. Toplumsal Fırsat Algısı
2. Startup Becerileri
3. Risk Alma
4. İş Ağı
5. Kültürel Destek
6. Girişimci Fırsat Algısı
7. Teknoloji Barındırma
8. İş Gücü Olanakları
9. Rekabet
10. Yeni Ürün Geliştirme
11. Yeni İş Süreci Geliştirme
12. Büyüme Eğilimi
13. Uluslararasılaşma
14. Risk Sermayesi

2018 GEI’ne göre en yüksek endeks değerine sahip ülke %83,6 ile ABD olmuştur. İlk beşte yer alan diğer ülkeler ise sırasıyla,
İsviçre, Kanada, İngiltere, Avustralya’dır. Türkiye ise bu sıralamada 37. sırada yer almıştır.

Küresel Girişimcilik Endeksinin yanı sıra Küresel İnovasyon Endeksi (GII) de ülkelerdeki girişimcilik ekosisteminin durumu hakkında önemli bir analizdir. Bilindiği üzere girişimciliğin hareket noktası inovasyondur. Yenilik ve farklılık yaratıldığı ölçüde girişimin başarısı artacaktır. 126 ülkenin inovasyon performansının değerlendirildiği analizde 80 adet parametre kullanılmaktadır. GII, dört farklı değerlendirmeyi içermektedir:

• Genel Küresel İnovasyon Endeksi Puanı; İnovasyon Girdi Alt Endeksi ile İnovasyon Çıktı Alt Endeksinin basit ortalamasıdır.
• İnovasyon Girdi Alt Endeksi: Yenilikçi faaliyetleri destekleyen ulusal ekonominin unsurlarını içeren beş girdi sütunundan oluşur: Kurumlar (Politik Çevre, Düzenleyici Çevre, İş Ortamı), Beşeri Sermaye ve Araştırma (Eğitim, Yüksek Öğrenim, Araştırma ve Geliştirme), Altyapı (BİT, Genel Altyapı, Ekolojik Sürdürülebilirlik), Pazar Yapısı (Kredi, Yatırım, Ticaret, Rekabet ve Pazar Büyüklüğü), İş Yapısı (Bilgi İşgücü, Yenilik Ağı, Bilgi Kullanımı).
• İnovasyon Çıktı Alt Endeksi: Ekonomi içindeki yenilikçi faaliyetlerin sonuçları olan çıktılar hakkında bilgi verir. İki çıktı bileşeni vardır: Bilgi ve Teknoloji Çıktıları (Bilgi Üretme, Bilgi Etkisi, Bilgi Paylaşımı ve Yayılımı), Yaratıcı Çıktılar (Fikri Varlıklar, Yaratıcı Ürünler ve Hizmetler, Online Yaratıcılık).
• İnovasyon Verimliliği Oranı: İnovasyon Çıktı Alt Endeksi puanının İnovasyon Giriş Alt Endeksi puanına oranıdır. Bir ülkenin girdileri için ne kadar yenilik ürettiğini gösterir