GIDA MEVZUATI VE KALİTE YÖNETİMİ

Çiftlikten sofraya gıda zinciri:

çiftlik --> fabrika --> dağıtım --> market --> tüketici --> ev/sofra

Doğru cevap (c) şıkkıdır.

Gıda kontrol uygulamaları; üretim yeri, satış yeri, toplu tüketim yeri, ithalat ve ihracat olmak üzere 5 farklı noktada yürütülmektedir. Fabrika bir üretim yeri, market bir satış yeri, restoran ise bir toplu tüketim yeri olduğuna göre doğru cevap A şıkkıdır. Ev toplu tüketim yeri olmadığı için, dağıtım yeri de bu listede yer almadığı için yanlış seçeneklerdir.

Denetimler eğitilmiş en az iki gıda kontrolörü/gıda denetçisi tarafından yapılır. Denetim ve kontroller, gıda işletmecisine haber vermeksizin, özel ve acil durumlar hariç çalışma saatleri içinde gerçekleştirilir. Denetim sonunda, gerek duyulursa iki  takım örnek alınır. Örneklerden biri analize gönderilir, diğeri ise şahit olarak saklanır. Analiz ve şahit numunelerinin uygun koşullarda Tarım ve Köy işleri Bakanlığınca yetkilendirilmiş laboratuvarlara taşınması ile şahit numunenin gereği gibi muhafaza edilmesini sağlamak için yetkili idarelerce uygun koşullar temin edilir. Öyleyse, doğru cevap (a) şıkkıdır.

Gıda denetçilerinin görevleri arasında şunlar yer alır:

Gıda denetçinin görevleri arasında olmayan ise (e) şıkkıdır.

İzin ve tescil işlemlerini yaptırmadan üretime geçen ve/veya bu ürünleri mübadele konusu yapan gerçek veya tüzel kişiler; üretimden men edilir, üretilen ürünlere el konulur ve bir milyar lira idari para cezası ile cezalandırılır. Bu işletmelerin, tescil ve izin işlemleri yapıldıktan sonra üretim yapmalarına izin verilir. Doğru cevap (e) şıkkıdır.

(a), (b), (c), (e) şıkları, tüketicinin sağlık açısından korunması ile ilgilidir. Tüketicinin ekonomik bakımdan korunması ise, gıdanın tanımına uygunluğunun sağlanmasına yöneliktir. Başka bir deyişle gıda kendisi olmalı, taklit veya tağşiş edilmiş olmamalıdır. Doğru cevap (d) şıkkıdır.

Bu durum, tüketicinin ekonomik bakımdan korunmasına, yani gıdanın tanımına uygunluğunun sağlanmasına yöneliktir. Başka bir deyişle gıda kendisi olmalı, taklit veya tağşiş edilmiş olmamalıdır. Taklit gıdanın taşımadığı bir özelliği taşıyor gibi gösterilmesi; Tağşiş ise gıdanın tanımlanan özelliklere aykırı olarak üretilmesidir. Acı diye etiketlenen biber tatlı çıkıyorsa, tanımlanan özelliklerine aykırı olarak üretilmiş demektir. Doğru cevap (b) şıkkıdır. (a), (e) şıkları taklit ile, (d) şıkkı tüketicinin sağlık açısından korunması ile ilgilidir. Gıdaların tağşiş edilmesi gerektiği söz konusu bile olmadığından (c) şıkkı da yanlıştır.

Sağlığın Korunması (Madde 18): İnsan sağlığının korunması için gıda maddelerini ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten ve/veya satan işyerleri;

Sözü geçen usta, hijyen kurallarına uymayarak 18. Maddeyi ihlâl etmiştir. Doğru cevap (b) şıkkıdır.

İzin ve tescil işlemlerini yaptıran; ancak, asgarî teknik ve hijyenik şartlarını muhafaza etmeden üretim yapan iş yerleri, durumlarını düzeltinceye kadar faaliyetten men edilir, üretilen ürünlere el konulur ve idari para cezası ile cezalandırılır. Bu işletmelere, mevcut durumlarını düzelttikten sonra üretim yapma izni verilir. İlgili mercilerce verilen otuz günlük süre içerisinde, eksikliklerini gidermeyen iş yerlerinin çalışmaya esas olan izinleri iptal edilir. Görseldeki usta da, hijyen kurallarını çiğnemiştir ve bu yüzden (e) şıkkında listelenen yaptırımlara maruz kalacaktır.

Piyasa Denetimi: Tarım Bakanlığı gıdaların, Sağlık Bakanlığı suların kontrolü ile görevlidir. Doğru cevap (c) şıkkıdır.

Yasa düzeyindeki düzenlemeler TBMM’nin onayını gerektirmektedir. Yasada; uygulama açısından bazı konuların tüzük veya yönetmelik ile düzenlenmesi öngörülebilmektedir. Tüzük, dayanağı yasa olan ve ilgili bakanlıkça hazırlanarak tüm tarafların görüşü alındıktan sonra DANIŞTAY onayı da gerektiren düzenlemedir. Yönetmelik, dayanağı yasa veya tüzük olan ve yetkili bakanlıkça hazırlanarak ilgili tarafların görüşü alındıktan sonra yayınlanan düzenlemedir. Tebliğ ise, dayanağı yönetmelik olan ve yetkili bakanlıkça hazırlanarak ilgili tarafların görüşü alındıktan sonra yayınlanan düzenlemedir. Özetle, En güçlü düzenleme yasadır. Yasayı tüzük, yönetmelik ve tebliğ izler. Doğru cevap (a) şıkkıdır.

Üretim yeri kontrolü; 3 gıda denetçisi tarafından gerçekleştirilmektedir. Denetim sonunda, gerek duyulursa 2 takım örnek alınır. Örneklerden 1’i analize gönderilir, diğeri ise şahit olarak saklanır. Belirlenen eksiklikler denetim defterine not edilir. Önemli bir hata ya da kusur varsa üretimin durdurulması için yasal süreç başlatılır. Bir sonraki denetimde, belirlenen eksikliklerin giderilip giderilmediği öncelikle kontrol edilir. Satış yeri kontrolü, 2 denetçi ile gerçekleştirilir ve ilgili yönetmeliğe göre yapılır. Yönetmelik ekindeki kontrol listesine göre değerlendirme yapılır ve gerekiyorsa ceza uygulanır. Toplu tüketim yeri kontrolü de satış yeri kontrolü gibidir. Fabrika, pastane, mandıra ve fırın üretim yeri, bakkal toplu tüketim yeri olduğuna göre, doğru cevap (e) şıkkıdır.

Gıda denetiminde kilit personel kuşkusuz gıda kontrolörü (ya da gıda denetçisi)’dür. İlgili yönetmeliğin 4/ı maddesi gıda denetçisi ya da gıda kontrolörünü;‘Gıda kontrol ve gıda denetim iş ve işlemlerini yerine getirmek üzere, en az 4 yıllık lisans eğitimi almış ziraat, gıda, kimya, su ürünleri mühendisleri, veteriner hekimler, kimyagerler, biyologlar ile gıda bilimi konusunda en az yüksek lisans yapmış diğer meslek gruplarından resmî kontrolleri yapan yetkili makam tarafından, uzmanlık alanlarında kendi görevlerini yeterince yapmak ve resmi kontrollerin aynı şekilde yürütülmesini sağlamak üzere Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nca eğitim verilerek yetkilendirilmiş kişidir’ olarak tanımlamaktadır. Öyleyse, doğru cevap (c) şıkkıdır.

Denetçilerin görevlerinden bazıları şunlardır:

Doğru cevap (c) şıkkıdır.

Sağlığın korunması ile ilgili yasakları ihlâl eden gerçek kişiler veya tüzel kişiliğin yasal temsilcileri, üç aydan altı aya kadar hapis ve ağır para cezasıyla cezalandırılır ve malların müsaderesine hükmolunur. İzlenebilirlikle ilgili hükümlere uymayan gerçek ve tüzel kişilere idari para cezası verilir, eylemin tekrarı halinde idari para cezası iki kat artırılarak uygulanır. İşyeri sorumluluğu ile ilgili hükümlere uymayan gerçek ve tüzel kişilere idari para cezası verilir, eylemin tekrarı halinde idari para cezası iki kat olarak uygulanır. İthalat ve ihracatla ilgili yükümlülükleri yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişilere idari para cezası verilir; ürün, ihracatçısı/ithalatçısı tarafından piyasadan toplattırılır, eylemin bir yıl içinde tekrarı halinde idari para cezası iki kat olarak uygulanır. Acil durumlarda alınacak tedbirlere uymayan gerçek ve tüzel kişilere idari para cezası verilir. Bu kişilerce ürün piyasadan toplattırılır, eylemin tekrarı halinde idari para cezası iki kat olarak uygulanır. Tüketici haklarının korunması ile ilgili hükümlere uymayan gerçek ve tüzel kişilere idari para cezası verilir, eylemin tekrarı halinde idari para cezası iki kat olarak uygulanır. Doğru cevap (a) şıkkıdır.

Tüketicinin korunması iki faktöre bağlıdır. Birincisi kapsamlı bir gıda kodeksi,
diğeri ise etkili bir gıda kontrolüdür.

Gıda kontrolünün etkinliği: Denetçi, laboratuar, kontrol programı ve ceza yeterliliği ile belirlenmektedir.

Türkiye’de gıda kodeksi ve kontrolü ile ilgili başlıca yasal düzenleme 1593 sayılı genel halk sağlına ilişkin yasa 1952 yılında yürürlüğe girmiştir.

Doğal kaynak, doğal maden, içme, tıbbî sular ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak ve işlenmiş maden suyu üretimi, uygun şekilde ambalajlanması ve satışı esasları Sağlık Bakanlığı'nca belirlenir.

Türk Gıda Kodeksi kapsamında 'Gıda Depolama Yönetmeliği' adında bir yönetmelik bulunmamaktadır.