GIDA MEVZUATI VE KALİTE YÖNETİMİ

Kendi doğasında bulunmayan herhangi bir katkı maddesi ilave edilen doğal kaynak, doğal maden, içme ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak, işlenmiş maden suyu ve yapay sodaların üretimi, uygun şekilde ambalajlanması ve satış esasları Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca belirlenir. Doğru cevap A'dır.

Taklit gıdanın taşımadığı bir özelliği taşıyor gibi gösterilmesi; tağşiş ise gıdanın tanımlanan özelliklere aykırı olarak üretilmesidir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Gıda kodeksi, gıdaya ilişkin yasal düzenlemeler grubunun adıdır. Bu kapsamda; tüzük, yönetmelik, tebliğ, yönerge gibi düzenlemeler söz konusudur. Ceza bu düzenlemelerden biri olmadığı için doğru cevap D'dir.

İnsan sağlığının korunması ve gıda güvenliğinin sağlanabilmesi için gıda mevzuatı uygulamalarında risk analizi esas alınması öngörülmektedir. Risk analizi; risk değerlendirme, risk yönetimi ve risk iletişimi olmak üzere başlıca üç bileşenden oluşmaktadır. Yasaya göre risk değerlendirme bilimsel kanıtlara dayanmalı ve bağımsız, tarafsız ve saydam bir şekilde yapılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Gıda yasasının en önemli özeliklerinden birisi de, gıda kodeksine aykırı durumlarda verilecek cezaları da tanımlamasıdır. Duruma göre verilmesi söz konusu olan başlıca cezalar; üretimden men, idari para cezası, adli para cezası, hapis, ürünün toplanması veya ürüne el konulması ile ürünün imha edilmesidir. Kınama cezası bu maddeler arasında sayılmadığından ve devlet memurları ile alakalı olan 657 sayılı kanun kapsamında olduğundan dolayı, doğru cevap C'dir.

Dikey tebliğler, bir gıda grubu veya gıda maddesine özgü olan kuralları ve özellikleri tanımaktadır ve bunların çoğu baharat, ekmek, lokum, makarna, meyve suyu, tahin, zeytin yağı gibi ürün standardı niteliğindedir. Pestisit limitleri yatay tebliğler kapsamında olduğu için doğru cevap A'dır.

Gıda kontrol uygulamaları; üretim yeri, satış yeri, toplu tüketim yeri, ithalat

ve ihracat olmak üzere 5 farklı noktada yürütülmektedir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Tüketicinin ekonomik bakımdan korunması ise gıdanın tanımına uygunluğunun sağlanmasına yöneliktir. Başka bir deyişle gıda kendisi olmalı, taklit veya tağşiş edilmiş olmamalıdır. Taklit gıdanın taşımadığı bir özelliği taşıyor gibi gösterilmesi; tağşiş ise gıdanın tanımlanan özelliklere aykırı olarak üretilmesidir. Doğru cevap A'dır.

Tüketicinin korunması iki faktöre bağlıdır. Birincisi kapsamlı bir gıda kodeksi, diğeri ise etkili bir gıda kontrolüdür. Bu iki faktör sadece C şıkkında belirtildiği için doğru cevap C'dir.

Tüketicinin ekonomik bakımdan korunması ise gıdanın tanımına uygunluğunun sağlanmasına yöneliktir. Başka bir deyişle gıda kendisi olmalı, taklit veya tağşiş edilmiş olmamalıdır. Taklit gıdanın taşımadığı bir özelliği taşıyor gibi gösterilmesi; tağşiş ise gıdanın tanımlanan özelliklere aykırı olarak üretilmesidir. Bu uygulamaya gerçekçilik (authenticity) kontrolü de denilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Gıda kodeksi, gıdaya ilişkin yasal düzenlemeler grubunun adıdır. Bu kapsamda; tüzük, yönetmelik, tebliğ, yönerge gibi düzenlemeler söz konusudur. Bunlarla amaçlanan, gıdaların tanımlanması ve başlıca özelliklerinin belirlenmesidir. Gıda kontrol uygulamasının etkinliği, bu belirlemelerin gerçekçiliği ile yakından ilişkilidir. Teftiş bu düzenlemeler arasında sayılmadığından, doğru cevap C'dir.

Gıda kontrolü; gıda işletmelerinin, satış yerlerinin ve pazardaki gıdaların gıda kodeksine aykırı olup olmadığının belirlenmesidir. Bu uygulamaların başarısı; denetçi niteliği ve sayısı, laboratuvar sayısı ve yeterliliği (personel, yöntem, aygıt vb) ve kontrol programı veya sıklığına bağlıdır. Ayıca aykırı durumlarda uygulanacak cezaların caydırıcılığı da önemlidir. Özetle, gıda kontrolünün etkinliği, denetçi, laboratuvar, kontrol programı ve ceza yeterliliği ile belirlenmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

1995 yılına kadar, Türkiye’de gıda kodeksi ve kontrolü ile ilgili başlıca yasal düzenleme 1593 sayılı genel halk sağlığına ilişkin yasa ile bu yasaya dayanılarak 1952 yılında yürürlüğe giren ve gıda maddelerinin özelliklerini tanımlayan gıda tüzüğüdür. Gıda kontrolü ile yetkili kuruluş ise Sağlık Bakanlığı’dır. 1960’lı yıllarda buna, TSE tarafından hazırlanan ve zorunlu uygulamaya konulan TSE gıda standardları da eklenmiştir. Gerçekte TSE gıda standardlarının ancak özel durumlarda zorunlu uygulamaya konulması gerekir. Ancak o dönemde, gıda tüzüğünün güncellenmesindeki zorluk nedeni ile çok sayıda gıda standardı zorunlu uygulamaya konulmuştur. TSE standardlarına uygunluk kontrolü ise Tarım Bakanlığı tarafından yürütülmüştür. Bu durum; gıda kontrolü açısından yetki karmaşasına yol açmış ve etkili bir gıda kontrol uygulamasını engellemiştir. 1995 yılında AB ile imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması, gıda mevzuatının AB ile uyumlaştırılmasını öngördüğü için, 1995 yılında 560 sayılı “Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine dair Kanun hükmünde Kararname” çıkarılarak, yetki karmaşası önemli ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Bu düzenleme 2004 yılında, bazı değişiklikler ile 5179 sayılı yasaya dönüştürülmüştür. Bu yasa genel olarak; gıda güvenliği açısından çiftlikten sofraya kadar gıda zincirinin tümünü dikkate almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

5179 sayılı Gıda Yasası’nın amacı; her türlü gıda ve gıda ile temas eden malzemelerin teknik ve hijyenik kurallara uygun olarak üretilmesi, işlenmesi, muhafazası, pazarlaması ile halkın gereği gibi beslenmesinin sağlanmasıdır. Ürünlerin fiyatlandırması bu kapsamda olmadığından, doğru cevap E'dir.

Gıda işyerlerinin; yöre belediyesinden işyeri açma ve çalışma ruhsatı; Tarım Bakanlığı’ndan ise çalışma izni ve sicil numarası alınması öngörülmektedir. Ayrıca her gıda için Tarım Bakanlığı’ndan üretim izni alınması gereklidir. Doğru cevap A'dır.

Gıda işyerlerinin; yöre belediyesinden işyeri açma ve çalışma ruhsatı; Tarım Bakanlığı’ndan ise çalışma izni ve sicil numarası alınması öngörülmektedir. Ayrıca her gıda için Tarım Bakanlığı’ndan üretim izni alınması gereklidir. Doğru cevap E'dir.

5179 sayılı Gıda Yasası'nın Tüketici Hakları maddesine (Madde 22)'ye göre, tüketici haklarının korunması amacıyla, tüketiciler; her türlü gıda maddesi ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten, ithal eden ve satan gerçek veya tüzel kişiler tarafından bilgilendirilir. Lüzumu halinde gıdaların içeriği ve özelliği hakkında tüketicilerin bilgi sahibi olmaları sağlanır. Gıda maddeleri ile ilgili olarak tüketiciler yanıltılamaz ve yanlış yönlendirilemez. IV numaralı seçenek "Piyasaya sürülen gıdaların, izlenebilirliğini kolaylaştırmak amacıyla, gerekli bilgileri içerecek şekilde etiketlenmesi ve tanımlanması zorunludur." Madde 16 (İzlenebilirlik) kapsamında olduğu için doğru cevap I, II ve III. maddeleri içeren C şıkkıdır.

5179 sayılı kanun ve bu kanuna istinaden çıkarılan mevzuatın uygulanmasına ilişkin olarak tüm gıda maddeleri ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten, satan işyerleri ile bu yerlerde üretilen, satılan tüm gıda maddelerinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin piyasa gözetimi ve denetimi, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca yapılır. Ancak, halk sağlığını ilgilendiren acil durumlarda gerektiğinde, Sağlık Bakanlığı’nın müdahale hakkı saklıdır. Doğru cevap B'dir.

Doğal kaynak, doğal maden, içme, tıbbî sular ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak ve işlenmiş maden suyu üretimi, uygun şekilde ambalajlanması ve satış esasları Sağlık Bakanlığı’nca belirlenir. Doğru cevap D'dir.

Türk Gıda Kodeksi kapsamındaki düzenlemeler daha çok yönetmelik ve tebliğ düzeyindedir. Doğru cevap C'dir.