GIDA COĞRAFYASI

Fesleğen (Ocimum Basilicum)
Ballıbabagiller (Lamiaceae) ailesinden tek yıllık ve genellikle ılıman bölgelerde yetişen bir bitki türüdür. Kökeni Asya’nın dönenceler arasında kalan bölgelerine dayansa da, günümüzde yeryüzünün öteki ılıman bölgelerine de yayılmıştır.

Ihlamur (Tilia)
Ebegümecigiller (Malvaceae) ailesinin, ıhlamurgiller (Tiliaceae) alt ailesinden 20-30 m’ye kadar boylanabilen, geniş yapraklı, kışın yapraklarını döken ağaç türleridir. 25 kadar türü bulunan ıhlamurun Türkiye’de yetişen türleri; gümüş ıhlamur (Tilia tomentosa), büyük yapraklı ıhlamur (Tilia platyphyllos) ve Kafkas ıhlamurudur (Tilia rubra). Ana vatanı Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya’dır. Bir ılıman iklim ağacı olan ıhlamur, güneşi sever, ancak yarı gölgeye de dayanıklıdır. Yarı nemli, ya da vejetasyon devresinde sık sulanan topraklarda yetişir. Kuraklığa da dayanıklıdır. Türkiye’de çok geniş bir yayılış alanı vardır.
Marmara, Batı Karadeniz, Orta Toroslar ve Kuzey Anadolu’da yayılış gösterir. Özellikle
kuzey ve batı bölgelerimizdeki ormanlarda sık rastlanır. Ormanlarda doğal olarak bulunan ağaçlardan başka, park ve bahçelerde süs ağacı olarak da yetiştirilmektedir. Bazı yörelerde felenbur ve süğnük şeklinde de adlandırılır. Büyüklüğü 5-10 cm arasında değişen yaprakları genellikle yürek şeklinde ve çarpık, kenarları dişli ve uzun saplıdır. Sarkık çiçek demetleri sarımsı bir renge ve karakteristik bir kokuya sahiptir. Çok geç açan bu çiçekler haziran-temmuz aylarında kurutularak çay gibi içilir. Çiçeklerin bileşiminde; uçucu yağ, manganez, tanen, ossidaz, saponin, glusid, strol ve C vitamini vardır. Türkiye’de en çok, Doğu Marmara ve Batı Karadeniz bölgelerinde ıhlamur yetiştiriciliği yapılır. Türkiye toplam üretimi yıllar arasında çok büyük farklılıklar oluşturmaktadır. Öyle ki 3-5 ton üretildiği yıllar olduğu gibi 200 tona yaklaşan yıllarda vardır. Uzun yıllar ortalaması 30 ton kadardır. Bunun önemli bir miktarı ihraç edilmektedir. Ancak üretimin az olduğu yıllarda ithalat ihracatın önüne geçmektedir.

Pulp: Meyvelerin kabuk, zar, tohum, küçük çekirden vb. kısımlarından uzaklaştırılmış
dilimlenmiş ya da püre hâline getirilmeden ezilmiş yenilebilir kısmına denir.

Çörtük Otu (Echinophora Tenuifolia)
Maydanozgiller (Apiaceae) ailesinden 20-50 cm boylarında, türüne göre dikensiz ya da
dikenli, yumuşak tüylü, sarı çiçekli ve güçlü kokulu, iki ya da çok yıllık, çalı görünümlü
bitkidir. Bitkinin kurutulmuş yaprağı baharat olarak kullanılır. Tarhana otu ve turşu otu
olarak da adlandırılan çörtük otunun, yaprakları ve çiçekli dalları turşulara ve tarhanaya
lezzet ve koku vermesi için katılır. Etli yemeklere ve balığa da eklenir. Çiçekleriyle salatalar süslenir. Bileşiminde uçucu yağ bulunur. Kurutulmuş yaprakları ve çiçekli dallarının yara iyileştirici etkisi vardır. Mide ülserine de iyi gelir.

Kakao geleneksel olarak Aztekler tarafından su ve baharatla karıştırılarak, çikolata yapımında kullanılmıştır. İspanyol istilasından sonra Avrupa’ya getirilen kakao, süt ile karıştırılarak kullanılmaya başlanmış ve kısa sürede popüler olmuştur.

Türkiye, kekik üretimi ve ihracatında dünya ülkeleri arasında ilk sırada yer alır.

Sadece baharat olarak kullanılan türler yanında, sebze olarak tüketilen ancak aslında baharat olan bazı sebze türleri bulunmaktadır. Bunlar üretim sezonu içerisinde taze olarak değerlendirilirken, yetiştiriciliği yapılmayan dönemler için kurutularak saklanırlar. Yani yeşilken yemeklere ve özellikle salatalara katılırlar. Kurutulmuş olanları da baharat olarak kullanılır. Bu türlerin başında, ülkemizde de yaygın yetiştiriciliği yapılan, nane ile dereotu ve maydanoz gelmektedir. Fesleğen ve Çörtük Otu da bu sınıfta yer alır.

Çam Fıstığı (Pinus Pinea):

Çamgiller (Pinaceae) ailesinden Akdeniz ikliminin hakim olduğu ülkelerde yayılış gösteren bir ağaç türü olan fıstık çamının kozalaklarından çıkarılan sert kabukların kırılması sonucu elde edilen tohumlarının kabuğu sıyrılmış ve zarından temizlenmiş, embriyosu da bulunan endosperm kısmıdır.

Ülkemizde çok eski dönemlerden beri yetiştirilmekte olan haşhaşın, Orta Anadolu’da Hititler döneminde ekildiği bilinmektedir. Aslında Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir.

Pulp: Meyvelerin kabuk, zar, tohum, küçük çekirden vb. kısımlarından uzaklaştırılmış dilimlenmiş ya da püre hâline getirilmeden ezilmiş yenilebilir kısmına denir.

Vücudumuza aldığımız besin maddeleri, hücrelerimizde oksijenle birlikte yakılarak enerjiye dönüşür. Ancak bu yanma işlemi sırasında ‘oksidan’ adı verilen moleküller ortaya çıkar. Oksidanlar; kanser, damarlarda yapı bozuklukları ve erken yaşlanmaya sebep olur. Bu oksidanlarla savaşıp onları etkisiz hâle getiren ve vücuttan atılmasını sağlayan kimyasal maddelere ‘antioksidan’ adı verilir (http://www.monthlyfitness. com). Antioksidanlar vücut hücreleri tarafından üretildiği gibi, gıdalarla da alınırlar. Gıdalarla alınan en önemli antioksidanlar, betakaroten, E ve C vitaminleridir.

Doğru cevap C'dir.

Yenibahar (Pimenta Racemosa) Mersingiller (Myrtaceae) ailesinden, ana vatanı Jamaika olan ve Amerika’nın sıcak bölgelerinde yetişen bir ağaç türüdür. Jamaika biberi de denilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Zerdeçal, zencefilgiller (Zingiberaceae) ailesinden sarı çiçekli, büyük yapraklı, yaprakları sivri uçlu, çok yıllık otsu bir bitki cinsidir. Hint safranı olarak da bilinir. Diğer isimleri zerdeçöp, safran kökü, sarıboya, zerdeçavdır. Doğru cevap B'dir.

Muskat, küçük Hindistancevizigiller (Myristicaceae) ailesinden portakal ağacına benzeyen, tropik bir ağaç cinsidir. Küçük Hindistancevizi ya da Hintcevizi adıyla da bilinir. Doğru cevap E'dir.

Kişniş tohumları pastacılıkta, baharat olarak çorbalardan dolmalara, deniz ürünlerinden pilavlara kadar, Türk mutfağında sıklıkla kullanılır.  Ayrıca içki endüstrisinde ve kişniş tohumlarının renkli şekerle kaplanması ile “buhur şekeri” adı verilen şekerlemenin yapımında kullanılır. Doğru cevap C'dir.

Ardıç, Servigiller (Cupressaceae) ailesinden, yaz kış yapraklarını dökmeyen, güzel kokulu siyahımsı mor yuvarlak yemişleri bulunan bir ağaççıktır. Ardıcın ana kullanım yeri et yemekleridir. Geyik eti için vazgeçilmezdir. Ardıç, Hollanda ve İngiltere’de damıtılmış içkilerin elde edilmesinde de kullanılır. Doğru cevap D'dir.