GIDA COĞRAFYASI

Geçmişten bu yana dünya hayvan varlığı önemli ölçüde artmıştır. 1970-2014 döneminde dünya hayvan varlığı, sığırda %37, mandada %86, koyun ve keçide %54, domuzda %80, kanatlıda %308 artış göstermiştir.

Dünya kırmızı et üretiminin %33’ünü oluşturan (67,7 milyon ton) büyükbaş/sığır eti üretiminin ülkelere göre dağılımında ABD 11.698.479 ton ve  %17’si pay ile önemli bir yer tutar.

Kişi başı et tüketiminin karşılandığı et türleri oranları; ülkelerin doğal çevre şartları, hayvancılık politikaları, beslenme alışkanlıkları ve kültürel özelliklerine bağlı olarak oldukça farklılık göstermektedir. Kişi başı et tüketimi gelişmiş ülkelerde, gelişmekte olan ülkelere göre fazladır.

2013 yılında Avustralya’da 91,6 kg olan kişi başı et tüketimi, Hindistan’da 4,1 kg olarak hesaplanmıştır. Aynı yıl dünya kişi başı yıllık et tüketimi 33,8 kg olarak gerçekleşmiştir. Et
tüketimi gelişmiş ülkelerde ve önemli et üreticisi ülkelerde dünya ortalamasının üstünde iken gelişmekte olan ülkelerde dünya ortalamasında ya da ortalamanın altındadır. Avustralya, ABD, Arjantin, Brezilya, Y. Zelanda, Kanada ve AB-28 gibi ülkelerde kişi başı et tüketimi yüksek iken Mısır, Gana, Hindistan gibi ülkelerde oldukça düşüktür.

Dünya et ticaretinde daha çok kanatlı (özellikle tavuk) eti ve sığır eti ülkeler arasında alınıp satılmaktadır. Domuz, koyun ve keçi etleri daha çok üretildiği ülkelerde tüketildiğinden ticaret oranları düşüktür. Dünya et ticaretinin %42’sini (12,4 milyon ton) kanatlı eti, %30 kadarını (8,9 milyon ton) büyükbaş eti, %24’ünü (7,1 milyon ton) domuz eti, %3,4’ünü (1 milyon ton) küçükbaş eti oluşturmaktadır.

Uluslararası küçükbaş hayvan eti ticaretinde Avustralya, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık, İrlanda, İspanya, Hollanda, Hindistan, Uruguay, Namibya ve Etiyopya başlıca ihracatçı
ülkelerdir. Avustralya ve Yeni Zelanda en büyük ihracatçı ülkelerdir. İki ülke toplam ihracatın %70’ini karşılamaktadır. Küçükbaş hayvan eti ticaretinde Çin en büyük ithalatçı ülkedir.

Dünya tavuk eti ticaretinde, Brezilya ve ABD en büyük ihracatçı ülkelerdir. 2013 yılında Brezilya 3,5 milyon ton tavuk eti ihracatı gerçekleştirerek dünya ihracatının %35’ini karşılamıştır. Brezilya’nın tavuk eti ihracatında başta gelmesinde, en düşük fiyata sahip olması etkilidir. ABD ise 3,3 milyon ton ihracatı ile %34’lük paya sahiptir.

Süt üretimi dünyanın hemen her bölgesinde yer almakla birlikte dünya süt üretiminin yarıdan fazlası Asya ve Avrupa kıtasında gerçekleşmektedir. Dünyada inek sütü üretiminde başta gelen ülkeler ABD, Hindistan, Çin, Brezilya, Almanya, Rusya, Fransa, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık, Türkiye, Pakistan, Polonya, Hollanda, Arjantin ve Ukrayna’dır.

Türkiye’de kaz yetiştiriciliği daha çok kırlarda ailelerin kendi ihtiyaçlarına yönelik geleneksel tarzda yapılmaktadır. Türkiye’de kaz yetiştiriciliği daha çok Kars, Erzurum, Ağrı ve Van illerinde yani Doğu Anadolu Bölgesi’nde yapılmaktadır.

Türkiye önemli bir kanatlı eti üreticisi ve ihracatçısıdır. Bu ihracatın büyük bölümü tavuk etidir. Kanatlı eti ihracatında en büyük pazar Orta Doğu ülkeleri olup 2013 yılı ihracatının (303 bin ton) %65’i Irak varışlıdır. En büyük alıcı ülke olan Irak’ın Türkiye’yi tercih etmesinde coğrafi yakınlık ve Müslüman ülke olması gibi nedenler etkilidir. Türkiye’nin diğer önemli pazarları Libya, Suriye, Tacikistan, Gürcistan ve İran’dır. Ayrıca, Uzak Doğu’ya tavukayağı ihracatı da giderek artmaktadır.

Mera hayvancılığı  hayvancılık faaliyetlerinin yapılış şekline örnektir

Modern kümes hayvancılığında en çok yetiştirilen hayvan türü tavuktur.

1970 - 2014 döneminde dünya hayvan varlığı koyun ve keçide % 54 artış göstermiştir.

WHO verilerine göre bir kişinin alması gereken günlük protein miktarının % 42 kadarı hayvansal kökenli olmalıdır.

Son yarım yüzyılda gelişmiş ülkelerde süt tüketimi 4 kat artmıştır.

Etin bileşimindeki su oranı %75tir.

Dünya domuz eti üretiminin % 47'sini Çin karşılamaktadır.

Dünyada toplam et üretiminde domuz etinden sonra en büyük paya sahip olan hayvan türü kanatlı hayvanlardır.

Türkiye bal üretiminde 2. sırada yer almaktadır.

Geleneksel mera hayvancılığında, hayvanların otlaklarda otlatılarak beslenmesi söz konusudur.  Ayrıca, iklim şartlarına bağlı olduğu için hayvanların et ve süt verimi yıldan yıla değişebilmektedir. Yağışın fazla olduğu yıllarda otlakların gürleşmesiyle iyi beslenen hayvanların et ve süt verimi artmaktadır. Dünyada, geleneksel mera hayvancılığı giderek azalmakla birlikte, doğal çevre şartları, ekonomik ve kültürel nedenlere bağlı olarak belirli bölgelerde varlığını sürdürmektedir. Modern ahır hayvancılığına göre daha az emek ve para harcanarak yapılan mera hayvancılığında, hayvanlardan elde edilen et ve süt verimi düşüktür. Doğru cevap B seçeneğidir.